Презентация к уроку "Тоолгч нерн 6 кл."
презентация к уроку (6 класс)

Слайд 1

Слайд 2

1. Күүндвр. (цевгəр) -Мендвт, күүкд! Ямаран бәәнәт? -…… -Эндр ямаран өдр? -Эндр ……… -Чи кедүтəвч? - ……….. -Кедүдгч класст сур h уль сурнач? – Би ………... -Тана класст кедү сурһульч сурна? -Мана …….. -Кедү көвүн? -………. -Кедү күүкн? -…….. -Тана школд кедү сурһульч сурна? -……. -Кедү багш гимназьд көдлнә? -……… -Тана школ кедүтә? -…… -Юуна тускар эндр күүндхвидн? -…….

Слайд 3

Медрл ш үү л һ н

Слайд 5

Тоолый 10- а … 20- х …. 30- һ … 40- д …. 50- т …. 60- җ … 70- д … 80- н …. 90- й …. 100- з …. 1000- м … 1.000.000 - сай

Слайд 6

Тоолгч нерд бичтн,келтн 10.382- 19 . 999 - 1.000- 1.999- 10.000- 1009- 1.000.000- 55.558- 2.000.872-

Слайд 7

Самбрт

Слайд 8

Зая Пандита –номт, гегәрүләч, орчулач, моңһл келн улс дунд бурхн багшин ном тархаһач. ( 1599-1662 )

Слайд 9

«Хальмг уул келн мини, хазаран бичә мөлтлүлич!» Кезәнәс нааран хальмг улс эврә бичг-тамһта йовла. 1648-гч җил алдр номт Зая-Пандит хальмг алфавит «Тодо бичг» бичҗ һарһсн болдг. «Тодо бичг» хальмг улс 300 шаху җилд олзлҗ йовсмн. 1924-гч җилд орс үзгүдәр ул кеһәд, деернь 6 хальмг үзг: ә, ө, ү, җ, һ, ң – немәд, хальмг келнд шин алфавит авгдла. Хальмг келәр дегтрмүд, газетмүд, седкүлмүд барлгдна. Үлгүрнь: «Хальмг үнн» газет, «Теегин герл» седкүл, «Байрта» бичкдүдин газет, «Байр» бичкдүдин седкүл. Сүл җилмүдт хальмг келн мартгдҗана гиһәд хальмг улс зовҗана. Болв баһчуд хальмг келән медхәр зүткҗәнә, юңгад гихлә мана цусн – хальмг.

Слайд 10

Күүндвр - Җил кедү цагта? -Цаг болһн кедү сарта? -Сар кедү өдртә? -Өдр болһн кедү часта? -Част кедү минут бәәнә? -Сар кедү долан хонгта? -Долан хонгин өдрмүд заатн. -Кедү часла кичәлмүд эклнә? -Герин даалһвран кедү част күцәдвт?

Слайд 11

Ямаран то? 1)Хойрас ик, дөрвнәс баһ 2) Зурһанас ик, нәәмнәс баһ 3) нәәмнәс ик, арвнас баһ 4) доланас ик, йиснәс баһ 5) Тәвнәс ик, тәвн хойрас баһ 6) Арвн тавнас ик, арвн доланас баһ 7) арвнас ик, арвн хойрас баһ 8) арвн негнәс ик, арвн һурвнас баһ

Слайд 12

Ямаран тоолгч неринь келтн Арвта, арвн негтə, арвн негтəв, арвадар, хөрəдин, дөчдгч, h урвулн, хоюрн, h унн, дөнн, зуухн, тəвхн,сай, тəвн йисн, тавна нег əңг, өрəл, хошад, негн, миң h əд, йирн йисн, арвн хойрта, найдгч, тавулн, дөчхн, хөрн йисхн, h урвна негн, хойр зуудгч, хойр миң h дгч, түмн.

Слайд 13

Эн тоолгч нерд ямаран киискврт бəəнə? Дөрвнд, хөрнəс, арвнур, негнлə, зур h а h ар, h урвдгчар, тəвдгчин, арвн негдгчəр, зун йирн нəəмдгчиг, h урвта h ас, тавта, h урвтала, h учадт, h учадиг, дөчəдəс, хошадла, зур h анур, зун тəвн доладгчта, арвн йисдгчəс, дөрвəдəр.

Слайд 14

Ямаран тоолгч неринь келтн. 1)Генерал –полковник Ока Иванович Городовиков 1880-гч җил төрҗ. 2) Хальмг Таң h чин хотл-бал h сн Элст 158. 3) Хальмг Таң h чд 266.432 күн б əə н ə . 4) Тедн ə с 146.000 - хальмг келн күн, 120.432 -талын келн улс. 5) Хальмг таң h чд 32 келн- ə мтн күн б әәнә

Слайд 15

6 ) Хальмг таӊ h чд 13 район бәәнә . 7)Хальмг государственн университет 1970 җил секгсмн. 8)Балакан Алексей "hурвн зург" гидг түүкин автор. 9)Орс литәр век-100 җил,хальмг литәр век-60 җил. 10)Хальмгуд Әрәсән медлд орад, 414 җил давв. 11)Мана гимназь 2022-гч җил 5 җилин өөнән темдглв

Слайд 16

Келвр тогтахм Олзлх үгмүд: 2017-гч җил 3 давхр 1 3 00 90 9-гч микрорайон, 30-гч гер Сурврмуд: 1.Кезә үндсни сойлын гимназь секгдв? 2.Мана школ ямаран бәәдлтә? 3.Кедү сурһульчнр энд сурһуль сурна? 4.Кедү багшнр гимназьд көдлнә? 5. Элстин үндсни сойлын гимназин хайг ямаран? 6.Сурһульта, медрлтә күүнә җирһл ямаран болна?

Слайд 17

Куунә нерд-тоолгч нерн. Тавн,Зурhан,Долан,Нәәмн,Йисн, Арвн,Хөрн,Һучн,Җирнтә,Найнта нань чигн.

Слайд 18

Тоолгч нердтә үлгүрмүд 1.Баатр нег үктл, әәмтхә арв үкдг. 2.Бийән һурв эргүлчкәд, кү кел. 3.Гүрсн деес таслхд хату, һурвн кү диилхд хату. 4.Заһлма- нег шүүрлһтә, залу- нег үгтә. 5.Нег хотна нохас нег аю хуцдг. 6.Хоома күн хойр көдлмштә. 7.Эвтә туһл хойр эк көкдг.

Слайд 19

Тоолгч нердтә тәәлвртә туульс (Тоолгч нердин тәәлвринь олх, ямаран тоолгч неринь келх) 1.Амтн уга юмиг арв дәкҗ долаҗ. 2.Ах дү дөрвн нег махлата. 3.Довунд долан нүкн. 4.Далта Манҗин күүкн долан давхр девлтә. 5.Зурһан көлтә зусг. 6.Маля цокх һазрт миңһн церг церглҗ. 7.Өрк деер өрәл целвг. 8.Хошудас хойр эмгн урлдҗ.

Слайд 20

.Өрк деер өрәл целвг.

Слайд 21

1.Амтн уга юмиг арв дәкҗ долаҗ.

Слайд 22

Маля цокх һазрт миңһн церг церглҗ

Слайд 23

8.Хошудас хойр эмгн урлдҗ.

Слайд 24

Зурһан көлтә зусг.

Слайд 25

Довунд долан нүкн

Слайд 26

Тоолгч нердтә авъясмуд 1)Зул өдр цуг хальмг улс насн деерән 1 нас немҗ авцхана. 2)Шин бууҗ ирсн берин ү синь 2 әӊглдмн. 3) 7 ү йәс салсн элгн-садан мартхмн биш. 4)hазр-усндан җилд 1 дәкҗ одад мөргдмн.

Слайд 27

1)Зул өдр цуг хальмг улс насн деерән неҗәд нас немҗ авцхана.

Слайд 28

2)Шин бууҗ ирсн берин ү синь хойр әӊглдмн.

Слайд 29

3)Долан ү йәс салсн элгн-садан мартхмн биш.

Слайд 30

4)hазр-усндан җилд нег дәкҗ одад мөргдмн.

Слайд 31

Тоолгч нердтә авъясмуд 5)Н үү хләрн хальмг улс "ш ү р" тәвнә. Хаалhин 2 талнь hал шатана. 6)Эркн 108 умшта. 6)К үү нлә ноолдхла,килнц hарhхла,тер тоот 3 җил болад,эзән бәрҗ авдмн. 7)Элкән теврдмн биш. 2 hаран келкҗ элкн деерән бәрдмн биш.Эн му йор гиҗ кезәнә медәтә улс келдг билә.

Слайд 32

6)Эркн 108 умшта.

Слайд 33

7)Элкән теврдмн биш.Хойр hаран келкҗ элкн деерән бәрдмн биш.Эн му йор гиҗ кезәнә медәтә улс келдг билә.

Слайд 34

Хальмг дуд Тоолгч нердтә дуд дууллhн. (Даалhврнь:тоолгч нерд олад,ямаран тоолгч неринь келх) Ко-ко,ко-ко,ко-ко,ко-ко, Арвн зурhан такас Алтн мет өӊгтә, Хотн дотр мөрдәд Хот хәәлдәд йовна Нег эр така Нер уга сәәхн Улан hал залата, үзмҗтә кедур дуртә

Слайд 35

Арвн тавна сарнь Аа h болҗ мандлна Эн сарин герлднь Иньгм сангдна

Слайд 36

Чиигəр ур h сн h урвн альмн, Чилх дутман əмтəхн, Чини келсн h урвн y г, Чееҗ дотрасм h архш

Слайд 37

Мөңкинд нарта өдрлә Мартын нəəм йөрəҗ, Эн сəəхн цецгəhəн Эңкр экдəн нерəднəв.

Слайд 38

Деедс мадниг хәләтхә Делкә төвкнүн бәәтхә, Олн келн-әмтн Оньдинд хоорндан иньглтхә .

Слайд 39

Деегшəн теңгр ширтнәв Долан бурхндан ш ү тнәв Зальврхла седклм амрна, Зовҗасн чееҗм таалрна

Слайд 40

То бүрн, толһа менд бәәцхәй!