Шадт Булат "Ший памаш" почеламут
план-конспект урока (7 класс)

Теме: Шадт Булатын «Ший памаш» почеламутшо. 7 класс

Урокын цельже: Ш. Булатын илыш да творческий корныжо да «Ший памаш» почеламутын содержанийже дене палдараш.

Задаче-влак: тун шотышто текстым сылнын лудаш туныкташ;текстын типшым, стильжым муын мошташ, женский да мужской рифме, ямб да хорей нерген умылымашым пуаш. йоча-влакын возымо да кутырымо йылмыштым вияндаш; икте-весылан энертен, пашам ышташ кумыландаш; шочмо марий йылме деке пагалымаш кумылым шочыкташ; шочмо кундемнан мотор пÿртÿсшым эскерен, тудым аралаш кумыла‰даш.

Универсальный учебный действий-влак:

Айдеме качествым шуарымаш (личностный): мужыр дене ваш полшен пашам ыштен мошташ;

Шке пашам торлен, виктарен мошташ тунеммаш (регулятивный): урокын теме ден цельжым палемден мошташ, иктешлымашым ышташ тунемаш, йолташын да шке пашам аклаш тунемаш.

Марла лывырге йылме дене кутырен моштымаш (коммуникативный): йолташым колыштын да умылен мошташ, марла арун да сылнын лудын да возен мошташ.

Уым палаш тыршымаш (познавательный): текст дене пашам ыштымаш.

Урокын типше: ушештарымаш да у шинчымашым налме урок.

Урокым эртарыме йон-влак: мутланымаш, кычалмаш.

Туныктымо формо-влак: тушкан, мужыр дене, группо дене, шкет пашам ыштымаш.

Кучылталтше оборудований: Марий йылме книга 7 класслан учебник,

Шадт Булатын «Ший памаш» почеламутшо, компьютер, проектор.

Урокын эртымыже:

Ι. Организационный ужаш.

ΙΙ. Мöнгысö пашам тергымаш:

Тестым ыштымаш: В. Юксернын «Вÿдшö йога – серже кодеш» произведенийын содержанийжым тергымаш:

1) В. Юксернын чын фамилийже (Столяров)

2) «Вÿдшö йога – серже кодеш» повесть могай лÿмлö учёныйлан пöлеклалтын? (В. П. Мосолов)

3) Повестьын тÿн геройжо? (Васлий)

4) Рвезын туныктышыжо? (Вениамин Фёдорович Утробин)

5) Рвезе могай пакчасаска дене опытым ыштен? (паренге)

6) Марий-Турек школ деч вара герой кушто тунемеш? (Нартасыште)

7) Васлий могай учёный нерген докладым ыштен? (Ломоносов)

8) Васян тунемме йолташыже? (Мичи Митрохин)

9) Васялан почто дене могай книга толын? («Великие люди»)

10) Кö тугай Иван Деркин? (поп)

Оценкым аклыме таблицеш шындылмаш.

ΙΙΙ. У темым эртымаш.

Тачысе урокын темыжым рашемден онал. Айста экранышке ончалына, нине с¢рет-влакым кушто вашлияш лиеш, рашемдена? Чынак, чыла тиде пÿртÿс!

Пÿртÿс! Тиде мутым каласымек, мемнан шинча ончылнына шурным ÿдымö пасу, тÿрлö пуше‰ган чодыра, тусо кайыквусо, копшанге, янлык, яндар йÿкан кайык-влак, тыгак лыкын-лукын йогышо энер, ший гай йолгалтше яндар вÿдан памаш сÿретлалтыт.

Кº каласа, илышыште, пÿртÿсыштº кеч-можат мо деч посна илен огеш керт?

Чын, в¢д деч посна.

А пытартыш слайдым ончалына гын, мо нерген таче ойлаш т¢‰алына? Чынак, памаш нерген.

Ик тунемше Ш. Булат нерген каласкала. (Слайдыште поэтын биографийже)

«Ший памаш» почеламутым туныктышо лудеш, вара тунемше-влак лудыт.

Мо тугай памаш? Тиде пÿртÿс пºлек. Мыят тыланда пºлекым ямдыленам – могайжым паледа – «визытаным». Кºлан пиал шыргыжалеш.

Памаш – символический образ, йонгыдын сÿретлалтеш, пуйто чодыраште чыла шып, но уке, тыштат илыш шолеш. Ший памаш шоргыктен йога.

Умбакыже ужаш дене лудына, лончылена (сылнештарыме йöн-влакым кычалына) Троп-влак: ший памаш – эпитет, шолын лекше памаш – метафор, кайык-влак мурат – олицетворений, сылнын кушшо чашкерла – метафор, пучо модын тольо – олицетворений, пучо ракатланен йуо – олицетворений. Сывын гай чашкер – танастарымаш.

Тиде почеламутым наизусть тунемаш т¢‰алына, садлан содержанийым рашемдена, мо нерген кажне ужашыште ойлалтеш, каласена. Тиде жапыште ик йоча пуымо мут-влакым руш йылмыш кусара: П¢чº презыж дене – лось с лосёнком, кайыклудо – дикая утка, рывыж игыж дене – лиса с лисёнком.

Ко писырак: Ший памаш – серебряный родник

Айста изирак шымлымаш пашам ыштена: 1 ряд - 1 строфаште, 2 ряд – 4 строфаште сложный предложенийым кычал муына.

Ямб да хорей нерген рашемдена.

Стопа- ик ударения да ударенийдыме слог. Тудо лийын кертеш кок слоган да кум слоган. Кок слоган: ямб ден хорей, Кум слоган стопа: дактиль, анапест, амфибрахий.

Иктешлымаш.

1. Почеламутышто событий могай жапыште эрта?
2. Памаш вÿд кузе йога?
3. Молан памаш вÿд чылалан кÿлеш?

Ме, ен-влак, эше чылаж годым памаш вÿдлан порылыкнам огына ончыкто, эрыктен огына шого. Тидлан кöра шуко памашшинча петыралтыныт.

Теве 2003 ийыште «Памашшинча» конкурс увертаралтын ыле. Тиде пашаш ушнен, шуко вере памашым эрыктеныт, тавым уэмденыт. Мемнан районыштына Шавашан памаш эн чот палыме. Тудын вÿдшö чер деч арала, садлан тушко кумалашат коштыт.

Чыла памашым яндарын кучаш тÿналына гын, пÿртÿсшат сылне лиеш, илышыжат моторештеш. Тыгай шонымашымак Ш. Булат «Ший памаш» почеламутыштыжо шындарен.

Автор тиде произведенийыште пÿртÿсын моторлыкшым сÿретлен да тудым аралаш ÿжеш. Айста памаш-влакым аралаш, эрыкташ тÿналына, вет памаш мыланна илышым пуа, тудын вÿдшö яндар лиеш гын, илышнажат сай лиеш.

Мöнгысö паша: Почеламутым наизусть тунемаш, содержаний почеш планым письменно ыштен толаш, могай памаш уло ялда воктене, рашемдыза.

Памаш нерген ой: калык памашым Кугу Юмын вийже семын ужеш. Вÿдлан толеш гынат, тыге пелешта: «Илет – йоргыктет, памашем? Яндар памаш вÿдетлан толынам, ешем-шочшем пукшаш-йÿкташ. Вÿд Ава, яндар вÿдет дене шемым ошым ыштет, лавыраным яндарым ыштет. Могай чер, осал шинчавочмо уло ÿмбалнем, яндар вÿдет дене шÿалтен колто». (Кум гана кидым, шÿргым мушкыт, кум гана подылыт)