Иҗек калыплары. (Виды слогов в татарском языке)
презентация к уроку (5 класс) по теме

Слайд 1

Өй эшен тикшерү. Күп нокталар урынына тиешле сүзләрне куй. 1.Тавыш ярылары ярдәмендә ясалган тартыклар (1……..), алардан башка ясалганнары (2……..) дип атала. 2.Татар телендә тартыкларның калын яки нечкә әйтелеше (………….) авазларга бәйле. 3.Ике сузык аваз арасына яки [ р ] тартыгы алдыннан саңгырау тартыклар (…..) пары белән алышына. 4. Бу тартыклар (……) дип атала. 5.Борын авазларына беткән сүзләргә борын авазыннан башланган кушымчалар Ялгану (…………..) ассимиляциясе дип атала.

Слайд 2

Дөреслеген тикшерәбез. Үзбәя. «5»- хатасыз эшкә «4»- 1 хаталы эшкә «3»- 2 хаталы эшкә «2»- 3 хаталы эшкә

Слайд 3

1.Тавыш ярылары ярдәмендә ясалган тартыклар яңгырау тартыклар , алардан башка ясалганнары саңгырау тартыклар дип атала. 2.Татар телендә тартыкларның калын яки нечкә әйтелеше сузык авазларга бәйле. 3.Ике сузык аваз арасына яки [ р ] тартыгы алдыннан саңгырау тартыклар яңгырау пары белән алышына. 4. Бу тартыклар охшашлануы (ассимиляция) дип атала. 5.Борын авазларына беткән сүзләргә борын авазыннан башланган кушымчалар ялгану борын ассимиляциясе дип атала.

Слайд 4

Д ө р е с!!! Булдырдың!

Слайд 5

С үзлек эше. 1.Сүзлек диктанты. (118нче күнегү,53нче бит) (ҮЗБӘЯ) Бирем. 1.1нче биш сүзне мәг ънәле кисәкләргә ( тамыр,нигез,кушымчалар)бүлегез (ҮЗБӘЯ) 2. 1нче биш сүзне иҗекләргә бүлегез. Рус теленә тәрҗемә итегез: иҗек - слог Калып сүзенең мәгънәсен ничек аңлыйсыз? Калып сүзе – төр дигән мәгънәне аңлата. (число,тема языла)

Слайд 6

Иҗек калыплары

Слайд 7

Укучылар, без сүзләрне мәгънәле кисәкләргә һәм иҗекләргә таркаттык. (Тактада мисаллар алдан ук язылып куела) -Укучылар, сүзнең мәгънәле кисәкләре иҗекләрдән нәрсә белән аерыла? Сүзнең мәгънәле кисәкләре – тамыр,нигез,кушымчалар. Сүзнең иң кечкенә мәгънәле кисәге ул нәрсә? Ул – кушымча. Ә иҗек нәрсә? Сөйләмнең иң кечкенә әйтелү берәмлеге. Иҗек булсын өчен нинди авазларның булуы кирәк? (сузык) Сүздәге иҗекләр саны нинди авазга бәйле? (сузык) Иҗек нинди авазлардан тора? (тартык һәм авазлардан)

Слайд 8

тартыклар Иҗек Сузык авазлар Сөйләмнең иң кечкенә әйтелү берәмлеге

Слайд 9

Дәреслек белән эш. 1.Кагыйдәне укып чыгу. Үзебезнең нәтиҗәләр белән чагыштыру. 2.117нче күнегү. (1.эчтән,пышылдап, гөжләп, бер укучы сәнгатьле укый,рольле уен) 2.Дөрес һәм матур итеп күчереп язу.Биремне үтәү.( үзбәя) 2.Әңгәмә.Укучылар , ә хәзер игътибар итегез әле, нинди авазлардан торган иҗекләр бар? (тартык,сузык…..) 3.Төркемнәрдә эш. Охшаш авазларның урнашу тәртибе буенча иҗекләрне берләштерегез. (үзбәя) Чагыштыру. Чер (тст) ки(тс) әйт (СТС) Нән(тст) ба(тс) бер(ТСТ бу (тс) кем(тст) кән (ТСТ) юк (ТСТ) дөн (ТСТ) Мин(тст) 2.Укытучы сүзе. Таблица белән эш. ( 6 ИҖЕК КАЛЫБЫ БАР.) АЧЫК ИҖЕКЛӘР,ЯБЫК ИҖЕКЛӘР)

Слайд 10

ИҖЕК КАЛЫПЛАРЫ МИСАЛЛАР 1. С Ә -ни 2.СТ Ал -ма 3.СТТ әйт 4.ТС Ба -ра 5. ТСТ Кал -ды 6.ТСТТ карт Истә тотарга кирәк.! Бер иҗектә ике сузык аваз була алмый. Юлдан юлга күчергәндә ,бер аваздан торган иҗекне бүлеп калдырырга ярамый .

Слайд 11

Укучылар шигырь язган вакытта да иҗекләр бик әһәмиятле роль уйный. Алар шигырьне ритмлы итә. Ә нәрсә соң ул ритм? Ул –шигырь юлларындагы иҗекләр саны.1-3,2-4нче юллардагы иҗекләр саны тигез булырга мөмкин, я булмаса барлык юллары да бертигез иҗектә булырга мөмкин. У 123НЧЕ КҮНЕГҮ.

Слайд 12

А КЕ ГАЧ ШЕ НЫ НЕ ЯФ ХЕЗ РАК МӘТ БИ БИ ЗӘ ЗИ. СӘ ,

Слайд 13

13рак 6 шын 8Аңа 2ен 12шы 5кы 10лай 11ях 1Җә 4ры, 9шу 3со 7ак 2тү 8не 3гел, 7век 4оча 5чик 1Кош 9яра 6лә 10та

Слайд 14

НӘТИҖӘ. 1.Бүген без нәрсә өйрәндек?

Слайд 15

тартыклар Иҗек Сузык авазлар Сөйләмнең иң кечкенә әйтелү берәмлеге

Слайд 16

ИҖЕК КАЛЫПЛАРЫ МИСАЛЛАР 1. С Ә -ни 2.СТ Ал -ма 3.СТТ әйт 4.ТС Ба -ра 5. ТСТ Кал -ды 6.ТСТТ карт

Слайд 17

Үзбәя 1.Өй эше. 2.Сүзлек диктанты. (ДИКТАНТКА ,БИРЕМГӘ) 3.Дәфтәрдә эш (матур язу,биремне дөрес үтәү) 4.Сәнгатьле уку. 5.ТЕМАНЫ ИПТӘШЛӘРЕҢӘ АҢЛАТА АЛСАҢ, «5»

Слайд 18

Өй эше. 1.ТЕМАНЫ УКЫРГА. 2.125НЧЕ КҮНЕГҮ. 3.119нчы күнегү.ярым иҗади бирем 3.ИҖАДИ БИРЕМ.