Эхэ түрэhэн нютагайнгаа, Эзэн боложо тэхэридэгүүд… (Л. Тапхаев «Фермын Yхибүүд»)
методическая разработка (6 класс) по теме

Хэжэнгын эрдэм hуралсалай таhаг

В. С. Мункинай нэрэмжэтэ Хэжэнгын лицей

Буряад литератураар хэшээл:

Эхэ тYрэhэн нютагайнгаа

Эзэн боложо тэхэридэгYYд…

(Л. Тапхаев «Фермын YхибYYд» 6­дахи класс)

Багша: Ширапова Л. С.

Хэжэнгэ

2011

Темэ:  Эхэ тYрэhэн нютагайнгаа

Эзэн боложо тэхэридэгYYд…

(Л. Тапхаев «Фермын YхибYYд»)

Зорилго: 1. hургалгын: Уран зохёолшын намтар дабталга, шYлэгэй удха ба уран арганууд. Уран зурааша Жамса  Раднаевай хYдөө ажабайдал тухай зурагуудтайнь танилсалга.Зохёолшоной ба зураашанай арад зонойнгоо урда YYргэ тушаа тYрYYшын шатын бодолнуудые байгуулга.

2. ХYYгжөөлгын: hурагшадай аман ба бэшэмэл хэлэлгэ хYгжөөлгэ, ухаан бодолыень хурсадхаха.Уран Yгын мYн уран зурагай удха гYнзэгыгөөр ойлгохо дадал тYрYYлэн хYгжөөхэ.

3. ХYмYYжYYлгын: hурагшадай хоорондоо хани нYхэсэл, бэе бэеэ дэмжэлгэ, харюусалгатай хандаса, нигYYлсэхы сэдьхэл уран hайханай бYтээлнYYд дээрэ Yндэhэлэн харуулха, сэгнэжэ hургаха. Оршон тойронхи байдалые обёорон мэдэрэлгэ дэмжэхэ, тойронхи байгаалидаа гэртээ мэтэ, ёhотой эзэн мэтэ хандаса олгуулха.

4. Коммуникативна:  шYлэгэй удха дээрэ ажал, гол бодолыень тайлбарилга. БYлэг боложо ажаллахадаа, Ж. Раднаевай зурагууд мYн Л. Тапхаевай шYлэг хоорондоо ямар холбоотой байhыень элирYYлхэ, дYYрэн тодо харюу Yгэлгэгэдэ  анхарал табиха.

Хэшээлэй хэрэгсэлнYYд: ном, дэбтэр,оньhото хэрэгсэл (компьютер), самбар, зурагууд,         зөөлэн нааданхай­Yхэр.

1. Хэшээлэй ябаса:

Эмхидхэлэй Yе:  Эндэмнай мөөрэhөөр нэгэ айлшан бууба. Таниба? (YхибYYд ­таняабди, Yхэр. 2009 он ­Yхэр жэл мYн таанад Yхэр жэлтэйт, «Фермын YхибYYд» гэhэн шYлэг соо энэ амитан тухай хэлэгдэнэ)

Булта дэбтэрнYYд соогоо hара Yдэрөө бэшэгты, хэшээлэймнай темэ хадаа  

            Эхэ тYрэhэн нютагайнгаа

            Эзэн боложо тэхэридэгYYд…

                                                                              (Л. Тапхаев «Фермын YхибYYд»)

 МYнөөдэр бидэ 3 бYлэг хубааржа хYдэлхэбди. Л. Тапхаевай «Фермын YхибYYд» гэhэн шYлэгэй удха тайлбарилан, зохёохы ажал  хэхэбди, шэнэ hонин зYйлнYYдтэй танилсахабди, уран зохёолшо мYн уран зурааша хоёрой YYргэ элирYYлжэ туршахабди.

БYлэг бYлэгөөр хYдэлхэхэдөө бэе бэедээ туhалагты, дэмжэгты, хYндэлэгты, ганса иимэл ушарта даабаринуудаа тон hайнаар дYYргэжэ шадаха байхат.

Хэшээлнай хэдэн шатаhаа бYридэхэ:

1. шата « 5 нюуса » ХYн бYхэнэй урда Л.Тапхаевай намтарhаа багахан кроссворд– тайлбари, тэрэниие таагаад, бултанайнгаа хэhэнэй hYYлдэ бYлэгэй ударидагша гараа Yргэнэ. ( 2 мин.)
2. шата «ШYлэгэй нюуса»

1. Хэшээлэй темын YгэнYYд ямар удхатайб?
2. Энэ шYлэг соо юун тухай хэлэгдэнэб?
3. ШYлэгэй геройнууд хэд бэ?
4. Ямар саг зураглагданаб? Хаана Yйлэ Yнгэрнэб?
5. Автор эдэ YхибYYдээр танил гY, али Yгы гY?
6. YхибYYдые өөрынгөө Yгөөр зураглагты .
7. Бахлайта, Ганга, манай Хэжэнгэдэ гэрэй хажууда г.м. газарнуудта МТФ (молочно товарна фермэнYYд) байдаг байгаа мYнө юундэ Yгыб?
8.  5 хушуу малай нэгэн Yхэртэ буряад зон урдын сагhаа мYнөө Yе болотор яажа хандадаг бэ? Юундэ?
9. ШYлэгэй гол бодол ямар мYрнYYд сооб?
10. Манай хэшээлдэ айлшан боложо ерэhэн Yхэр тухай автор юун гэжэ бэшэнэб?

 ШYлэгэй уран арганууд   юунэй тYлөө  хэрэглэнэб?

Удхыень дамжуулхын тYлөө, уран зохёолой хэлэ баяжуулна, шэмэглэнэ.hонирхол татана.

ЗэргэсYYлгэ ологты (кукладал, шаб гэмэ хYрин харанууд, таабайд шэнги, шаазгайдал)

Арадай аман зохёол: оньhон Yгэ эбтэй шаазгай эреэн гYрөөhэ бариха.

Дабталга (фермын YхибYYд)

Толгой холбуулал

Таанадай hанахада  гоё, hонин, мYн  зохёол шэмэглэhэн YгэнYYд ямар бэ?

3 шата «Уран зурааша» гэртээ зураад ерэhэн зурагуудhаа гурбыень шэлээд, тэрэнээ хамгаалагты. Юундэ иимэ зураг зураабта? 

4 шата «Зурагай шэди» Жамса Раднаевай зурагуудтай танилсалга. ХYдөөдэ тYрэhэн хYн хYдөө нютагаа зуража сууда гаража байна. Эдэ зурагууд  Л. Т. «Фермын YхибYYд» гэhэн шYлэгтэ таарана гY?  Юундэ?

1. Уран зохёолшо hанал бодолоо яажа дамжуулдаг бэ, тиихэдэнь уран зурааша яажа бодолоо харуулнаб?
2. МYнөө Yедэ эдэ мэргэжэлтэд хэрэгтэй гээшэ гY? Юундэ?

Тобшолол.

МYнөө хэшээлдээ бидэ уран зохёолшын мYн уран зураашын бYтээлнYYдые зэргэсYYлэн харабабди. Эдэ хоёр хYнYYд буряад арадаа сурхуулжа шадаа гY? Л. Тапхаев, Ж. Раднаев, шYлэг соохи зураглагдаhан геройнууд шэнги

                                                            Эхэ тYрэhэн нютагайнгаа

Эзэн боложо тэхэридэгYYд­ гэhэн мYрнYYдтэ  таарана гэхэдэ болохо гY?

Харин таанад энэ мYнөө хэшээлдэ hууhан hурагшад эдэ мYрнYYдтэ оролсоно гYбди? ЗаатагYй эхэ нютагайнгаа эзэд байна гээшэбди. ХYн гээшэ хаанаш байбал эхэ эсэгэеэ, нютагаа, арад зоноо мартаха ёhогYй. Ямаршье ажал хYндэтэй, ганса хэhэн лэ хYнhөө тэрэнэй Yрэ гаража ерэхэ. Арад зоноймнай сэсэн Yгэ дэмы хэлэгдээгYй байха: « Хариин орон хYйтэн, өөрын нютаг дулаан »

Гэрэй даабари:

Гэртээ хYдөө нютагай ажабайдалда зорюулжа шYлэг гY, найруулга гY, рассказ гY      өөрынгөө дураар зохёожо ерэгты.

табан нюуса

Лопсон Дунзынович ТАПХАЕВ

..ТаагаагYй hаа тад hохор,

МэдээгYй hаа мэнэ hохор...

(арадай аман Yгэhөө)

1. Зохёолшын тYрэhэн аймаг? 
2. Зохёолшын абын нэрэ? 
3. ТYрэл арадайнгаа ёhо заншал тухай ямар поэмэ соогоо бэшээб? 
4. ТYнхэн аймагай ямар мYрэнэй нэрэ ээлжээтэ нэгэ номойнь нэрэ боложо Yгөөб? 
5. Ямар газарта ахамад редакторай уялга дYYргээб? (аббревиатура) 

Эдэ асуудалнуудта зYб харюу Yгэбэлтнай тYрэhэн тоонто нютагайнь нэрэ гаража Yгэхэ.