8нче сыйныфның татар төркемендә татар теленнән ачык дәрес план-конспекты "Аергыч һәм аның белдерелүе".
план-конспект урока (8 класс) на тему

Алабуга    муниципаль районы  “10нчыурта  гомуми белем биру  мәктәбе”гомуми белем муниципаль бюджет учреждениесенең беренче категориялеукытучысыГаниева Лира Габделхак кызының 8нче сыйныфта укучы татар төркеме өчен дәрес эшкәртмәсе.

Тема: Аергыч һәм аның белдерелүе.

Максат:1.Аергыч һәм аның нинди сүз төркемнәре белән белдерелүе турында мәгълумат бирү;

2.Укучыларны мөстәкыйль фикерләргә,белем алырга,алган белемнәрне файдаланырга өйрәтү.

3.Әниләребезгә карата мәрхәмәтлелек аша әхлакый тәрбия алырга ярдәм итү.Алабуга язучылары иҗатына кызыксыну уяту.

Материал:Ана һәм бала төшерелгән рәсем,интерактив тактада әниләргә багышланган текст, карточкалар.

Дәрес барышы:

1. Оештыру.
2. Өй эшен тикшерү.

-Аналар турында мәкальләр язарга кушылган иде.

Ана куены туннан җылырак.

Ана җылысы-кояш җылысы.

Ана теләге диңгез төбеннән чыгарыр.

Ана хакын уч төбендә тәбә куырып ашатсаң да кайтара алмассың.

3. Актуальләштерү.

Тактада плакат.

Әти-шикәр,әни –бал.

Үз анасын зурлаган кеше анасын хурламас.

Ана балага авызыннан өзеп каптыра.

-Бу мәкальләрдән җөмләнең баш кисәкләрен табыгыз һәм нинди сүз төркемнәре белән белдерелүен әйтегез.(исем,исемләшкән сыйфат фигыль.фигыль)

-Җөмләнең баш кисәкләреннән тыш башка нинди җөмлә кисәкләре бар?

-Иярчен кисәкләр.

-Нинди иярчен кисәкләр бар?

-Аергыч,тәмамлык,хәл,аныклагыч.

-Бүген шуларның берсе белән танышырбыз.Бу-аергыч.

4. Яңа материал.

Интерактив тактага язылган текст.

Ана-бөек исем.Җиргә килгән һәр кеше яшәеше  белән беренче чиратта әнисенә бурычлы.Дөньяда алардан да чибәр,түземле,ягымлы кеше юктыр.Әниләрнең изгелеге,мәрхәмәтлелеге безгә дә күчсен иде.

-Калын хәрефләр белән язылган сүзләрнинди сүз төркеме белән белдерелгән кисәкне ачыклыйлар?

-Исем белән белдерелгән кисәкләрне.

Бирем. Тактада эшләү.Исемнән чыгып сорау куярга,исемне ачыклаган сүзләрнең нинди сүз төркеме икәнен билгеләргә.

Нинди исем?Бөек(сыйфат)исем.

Нинди кеше?                        килгән һәр(сыйфат фигыль,алмашлык)кеше.

Ничәнче чиратта?беренче(сан) чиратта.

Нинди кеше?                        Чибәр,түземле,ягымлы(сыйфат)кеше.

Кемнәрнең изгелеге,мәрхәмәтлелеге?Әниләрнең(иялек килешендәге  исем)изгелеге,мәрхәмәтлелеге.

-Бу сүзләр исемне ачыклыйлар,нинди?кемнең?нәрсәнең?ничә?ничәнче?кайсы?сорауларына җавап бирәләр.Бу нинди җөмлә кисәге була?

-Аергыч.

-Дөрес.Ә Аергычны ияртеп килгән кисәк аерылмыш дип атала.

2.Сүзләрне парлап язарга.

Ана                                        тизлеге

Күп                                        газетасы

Йөзү                                      кунак

“Алабуга нуры”                  хакы

Чулман                                  елгасы

Кулының                               йомшаклыгы

(ана хакы, күп кунак,йөзү тизлеге,”Алабуга нуры”газетасы,Чулман елгасы, кулының йомшаклыгы)

-Аергыч сыйфат,сыйфат фигыль,исем фигыль,алмашлык,сан,иялек килешендәге исем,баш килештәге исем,рәвеш белән белдерелә.Шулай ук газета-журнал,авыл,шәһәр,елга исемнәре дә аергыч була.

Димәк,безнең дәреснең темасы нинди?

-Аергыч һәм аның белдерелүе.(Теманы дәфтәрләргә язалар).

5. Ныгыту.

1.120 нче күнегү (телдән эшлиләр)

2.Рәсем буенча эш.

1вариант. баш кисәкләрдән торган җөмләләр яза.

2вариант. иярчен кисәкләр кергән җөмләләр яза.

-Кайсы вариантның җөмләләре матуррак.(2нче вариантныкы)

Аергыч җөмләдә ни өчен кирәк?

-Алар җөмләләрне тулыландыралар, матурлыйлар, сөйләм телебезне баеталар. Әдәби әсәрләрдә, шигырьләрдә аны күп кулланалар.

Безнең якташ әдипләребез дә үзләренең шигырьләрендә, әсәрләрендә аергычларны куп кулланалар.

Әйдәгез якташ әдипләребезне искә төшерик әле.

-Гөлзәдә Әхмәтова, Фазыл Шәех, Дибәҗә Каюмова, Тәҗрия Җәләева, Гарәфи Әгъләмҗан, Ләлә Абдуллина, Саимә Гыйльметдинова һ.б.

3.Карточкалар өләшенә, аергычларны билгеләргә кирәк

Д.Каюмова “Әниләрдә”.шигыре.

1) Тәрәзәгә ак өленге элгән,

Ак канатлар итеп тагарлык.

Ак пәрдәләр – әнкәем сафлыгы,

Әниләрдән килә матурлык.

2) Сагындыра, уйландыра

Бөек халкым моңнары.

Тарта туган туфрагым

Әнкәемнең җырлары.

 -Әниләр турында нинди матур шигырьләр язганнар.Без шундый талантлы якташ язучыларыбыз булганга горурланырга тиешбез һәм аларның әсәрләре белән әдәбият дәресләрендә якыннанрак танышырбыз.

Укучылар,игътибар иткәнсездер инде,бүгенге дәрестә без әниләр турында сөйләштек.Ни өчен икән?

-Тиздән әниләр көне җитә.

-Әйе,Әниләр безнең иң кадерле кешеләребез.Әгәр дә сез тәртипле,тырышып укыйсыз,мәрхәмәтле,әдәпле буласыз икән,ана өчен шуннан да зур бәхет юк.

4.Аергычлар кулланып,әниләрне Әниләр көне белән котлау язу.

Кадерле Әнием!

Сине чын күңелемнән Әниләр көне белән котлыйм.Сиңа озын гомер,ныклы сәламәтлек,шомырт чәчәгедәй ак бәхетләр телим.Һәр көнең якты шатлыклар гына алып килсен.

.Синең яраткан кызың Алсу.

6. 6.Тикшерү.,бәяләү.

Йомгаклау.

-Нинди җөмлә кисәге турында сөйләштек?

-Аергыч һәм аның белдерелүе турында.

-Аергыч нинди сүз төркемнәре белән белдерелә?

-Аергыч сыйфат,сыйфат фигыль,исем фигыль,алмашлык,сан,иялек килешендәге исем,баш килештәге исем,рәвеш белән белдерелә.Шулай ук газета-журнал,авыл,шәһәр,елга исемнәре дә аергыч була

7. Өй эше.Якташ шагыйребезнең бер шигырен язып,аергычларны билгеләргә.