10 класс гос баш
календарно-тематическое планирование (10 класс) на тему

Аңлатма яҙыу.

Башҡортостан Президентының 1999 йылдың 15 февралендәге Указы менән башҡорт теле республикабыҙҙа, рус теле менән бер рәттән, дәүләт теле итеп раҫланды. Ошо указға ярашлы һәм Башҡортостан  Республикаһының «Мәғариф тураһында» Законы нигеҙендә республика мәктәптәрендә уҡытыу һәм тәрбиә биреү Концепцияһы төҙөлдө. Унда милли мәктәптәрҙә туған телдәрҙе уҡытыуҙың мөһим проблемалары, бурыстары һәм юлдары билдәләнде.

Уҡытыу  рус телендә  алып  барылған  мәктәптәрҙән 10-сы  класы  өсөн башҡорт (дәүләт)  теленән  эш программаһы.

Эш прогаммаһы  35 сәғәткә бүленгән (аҙнаға 1 сәғәт) , шул иҫәптән контроль эштәр өсөн  5 сәғәт.

Дәреслек:. Башҡорт теле: Уҡытыу урыҫ телендә алып барылған мәктәптәрҙең 10-11 синыф уҡыусылары өсөн дәреслек. Усманова М.Ғ., Ғәбитова З.М. һ.б. – Өфө: Китап, 2006

Программа кимәле : базиз

Уҡытыусының тел буйыса уҡыу- уҡытыу методик комплекты:  

М.Ғ Усманова, З.М Ғәбитова. Башҡорт теленән диктанттар һәм изложениелар йыйынтығы. Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 5-11 синыф уҡыусылары өсөн ҡулланма.  Өфө “китап” -2002

Уҡыусылар өсөн тел буйынса уҡыу- уҡытыу методик комплекты :  

Башҡорт теле: Уҡытыу урыҫ телендә алып барылған мәктәптәрҙең 10-11 синыф уҡыусылары өсөн дәреслек. Усманова М.Ғ., Ғәбитова З.М. һ.б. – Өфө: Китап, 2005.

Әхмәтов М.Х. Омонимдар (аҙаш һүҙҙәр) һүҙлеге.- Өфө:Китап,2006.

 Ураҡсин З.Ғ.Башҡорт теленең фразиологик һүҙлеге.-Өфө“Китап” ,20Усманова М.Г., Саяхова Л.Г.,6.

Хисаметдинова Ф.Г. , Сиразетдинов З.А.  Русско- башкирский словарь-справочник названий населенных пунктов Республики Башкортостан.- Уфа: Китап, 2001.

Ф. И. Гарипов, З.Г. Ураҡсин, Г.З. Хасанов, Г.К. Кунафина, Г.Г. Галеева, З.Ф. Гарипова, Ю.З. Ураксин. Русса- башҡортса иҡтисади терминдар һүҙлеге.Өфө:”Китап” 2007.

Хөсәйенов Ғ.Б. Әҙәбиәт ғилеме һүҙлеге.- Өфө “Китап”,2006.

Усманова М.Г., Саяхова Л.Г., Киньягулова З.И. Башкирско-русский, русско-башкирский учебный словарь.% Уфа-2006.

Әхмәтов М.Х. Грамматика һүҙлеге: һүҙ үҙгәреше.- Өфө: Китап, 2007.

Хисаметдинова Ф.Г., Р.З. Шакуров, З.А. Сиразетдинов, Ю.Х.Юлдашбаев. Русско-башкирский словарь водных объектов Республики Башкортостан.-Уфа: Китап,2005.

Ф.Ф. Асадуллина,З.Г.Сахипова .Русско-башкирский учебный словарь. –Уфа: Китап, 2003.

Программа үҙенсәлектәренең характеристикаһы: Эш программаһы Башҡортостан Республикаһы Мәғариф  министрлығы тарафынан раҫланған «Башҡорт теленән программа» (Уҡытыу рус телендә алып барылған  мәктәптәрҙең I-IX  кластары өсөн) нигеҙендә төҙөлдө. Төҙөүселәре Толомбаев Х. А.,  Дәүләтшина М.С., Ғәбитова З. М., Усманова М. Г.- Ижевск: «Книгрград», 2008.

Был эшпрограммаһындафедеральһәм республика закондарыталаптарытормошҡаашырыла:

«РәсәйФедерацияһыхалыҡтарытелдәретураһында» законы, РәсәйФедерацияһының «Мәғарифтураһында» Законы, «БашҡортостанРеспубликаһыхалыҡтарытелдәретураһында» законы, БашҡортостанРеспубликаһының «Мәғарифтураһында» Законы.

Программа йөкмәткеһе 3 йүнәлештән тора: телмәр эшмәкэрлеген формалаштырыу;телдең системаһын ( фонетика, орфография, орфоэпия, грамматика, пунктуация) өйрәнеү;бәйләнешле текст менән эшлэргә өйрәтеңҙе күҙ уңында тота.Шулай уҡ унда милли тәрбиә  тураһында ла мәсьәлә күтәрелә.

Уҡыусыларҙың  белем кимәленә талаптар

1. Художество әҫәрҙәре ( шул иҫәптән драма әҫәрҙәрен) тасуири уҡыу.

Уҡылған әҫәрҙәрҙе йәки уларҙың өҙөктәрен яҙма йәки телдән һөйләп биреү.

 Өйрәнелә торған әҫәр буйынса телдән һәм яҙма рәүештә фекер йөрөтөү характерындағы инша яҙыу, һорауҙарға тулы яуап биреү.

 Яҙма йәки телдән  сығыш яһау өсөн план төҙөй белеү.

2. Бирелгән тема буйынса диалог төҙөү, диалогты дауам итә белеү;

                  Тексты икенсе телгә тәржемә итеп һөйләү;

     14-16 шиғырҙы яттан тасуири итеп һөйләй белеү.

3. Тексты мәғәнәүи өлөштәргә бүлеү,  уларға исем биреү, план төҙөү;

• Газет- журналдарҙан, китаптарҙан материал йыйып, хикәйә төҙөү;
• Әҫәрҙән кәрәкле өлөштәрҙе һайлап ала белеүң

4. Һүҙбәйләнеш, һүҙбәйләнештә эйәртеүсе  һәм эйәрсән киҫәктәрен ( аныҡлаусы, хәлдәр) айыра белеү.

Уҡыу-уҡытыу программаһында планлаштарылған һөҙөмтәләрҙе үҙләштерелеүен баһалау

1. Класта һәм өйҙә башҡарыла торған яҙма эштәр өйрәтеү һәм тикшереү характерында була.

Уларға түбәндәгеләр инә:

• башҡорт теленән төрлө типтағы күнегеүҙәр;
• тәржемә эштәре (башҡорт теленән рус теленә һәм киреһенсә);
• дәреслектәрҙәге әҙәби текстарға пландар төҙөү;
• һорауҙарға яҙма яуаптар һәм иншалар;
• тел һәм әҙәби материалдар буйынса аналитик һәм дөйөмләштереү тибындағы схемалар, проекттар һ.б. төҙөү.

2. Башҡорт теленең ағымдағы, сирек йәки йыл аҙағында, шулай уҡ уҡыу йылы башында инеү диктанты, ҙур темаларҙан һуң йомғаҡлау контроль эштәре үткәрелә. Ағымдағы контроль эштәр программаның өйрәнелгән материалын үҙләштереүҙе тикшереү маҡсатында уҙғарыла. Уларҙың төрө һәм үткәреү йышлығы өйрәнелә торған материалдың ҡатмарлылығынан, уҡыусыларҙың белем кимәленән сығып билдәләнә. Ағымдағы контроль эштәр өсөн уҡытыусы йә тотош дәресте, йә уның бер өлөшөн генә файҙалана ала.
3. Уҡыу йылы башында инеү диктанты, сирек һәм йыл аҙағында йомғаҡлау контроль эштәре мәктәп администрацияһы менән берлектә төҙөлгән график буйынса үткәрелә. Контроль эштәрҙе сиректең беренсе көнөндә һәм дүшәмбелә үткәреү тәҡдим ителмәй.

Программа материалының үҙләштереү кимәле уҡыусыларҙың дәрестәрҙә телдән биргән яуаптарына һәм яҙма эштәренә ҡарап баһалана. Бының өсөн башҡорт теленән  10-сы класта түбәндәге күләмдә контроль эштәр, яҙма эштәр үткәреү ҡарала:

Диктант-3;

изложение-1 ;

инша-1 .

Яҙма эш төрҙәре (изложение,инша) яҙыу уҡыусыларҙың уҡыу кимәленә, белеменә, мөмкинселегенә ҡарап уҡытыусы ҡарамағына ҡалдырыла һәм улар урынына шул уҡ күләмдә түбәндәге яҙма эштәр үткәрергә мөмкин:

-карточкалар менән эш;

-тест;

-һүрәт буйынса һөйләмдәр төҙөү;

-текста һөйләмдәрҙә һүҙҙәр тәртибе;

-терәк текстар менән инша яҙырға өйрәнеү:

-һүҙлек диктанты;

-һөйләмдәр төҙөү;

-һүҙлек менән эш;

-һүрәтләү иншаһы;

-синквейн төҙөү (слайд төҙөү: шәжәрәләр, минең ғаиләмде…)

Уҡыу - уҡытыу методик ҡулланмалар исемлеге

1. Ғәбитова З.М. Телмәр үҫтереү дәрестәре. Башҡорт телен дәүләт теле итеп өйрәнеүселәр өсөн. – Өфө: Китап, 2009. – 128 бит.
2. Раҡаева Ә.С., Дәүләтшина М.С. Башҡорт теленән контроль һорауҙар, тестар ҡулланмаһы. – Өфө: Педкнига, 2008. – 96 бит.
3. Усманова М. Г.  Башҡорт теле грамматикаһы таблицаларҙа һәм схемаларҙа.
4. Аслаев Т. Х., Атнағолова С.В. Телмәр үҫтереү буйынса сюжетлы картиналар.-Өфө:Китап, 1996.
5. Башҡорт әҙәбиәте буйынса аудио-видеоәсбап.- Өфө: Башҡортостан Республикаһының Мәғариф  министрлығы. 2005.
6. Китап, 2006.
7. Башҡорт теле грамматикаһы таблицаларҙа. Фонетика. Морфология. - Башҡортостандың бәләкәй даһийы. Өфө : «Эдвис» уҡытыу – методика үҙәге, 2008.

Һүҙлектәр:

1. Әхмәтов М.Х. Омонимдар (аҙаш һүҙҙәр) һүҙлеге.- Өфө:Китап,2006.
2. Ураҡсин З.Ғ.Башҡорт теленең фразиологик һүҙлеге.-Өфө“Китап” ,20Усманова М.Г., Саяхова Л.Г.,6.
3. Хисаметдинова Ф.Г. , Сиразетдинов З.А. Русско- башкирский словарь-справочник названий населенных пунктов Республики Башкортостан.- Уфа: Китап, 2001.
4. Ф. И. Гарипов, З.Г. Ураҡсин, Г.З. Хасанов, Г.К. Кунафина, Г.Г. Галеева, З.Ф. Гарипова, Ю.З. Ураксин. Русса- башҡортса иҡтисади терминдар һүҙлеге.Өфө:”Китап” 2007.
5. Хөсәйенов Ғ.Б. Әҙәбиәт ғилеме һүҙлеге.- Өфө “Китап”,2006.
6. Усманова М.Г., Саяхова Л.Г., Киньягулова З.И. Башкирско-русский, русско-башкирский учебный словарь.% Уфа-2006.
7. Әхмәтов М.Х. Грамматика һүҙлеге: һүҙ үҙгәреше.- Өфө: Китап, 2007.
8. Хисаметдинова Ф.Г., Р.З. Шакуров, З.А. Сиразетдинов, Ю.Х.Юлдашбаев. Русско-башкирский словарь водных объектов Республики Башкортостан.-Уфа: Китап,2005.
9. Рәсәй Фәндәр академияһы Өфө фәндәр үҙәге Тарихһәм әҙәбиәт институты, Башҡортостан Республикаһы фәндәр академияһы Гуманитар фәндәр бүлеге.  Хәҙерге башҡорт әҙәби теленең аңлатмалы һүҙлеге. –Өфө:2004.
10. Ф.Ф. Асадуллина,З.Г.Сахипова .Русско-башкирский учебный словарь. –Уфа: Китап.2003.

Материаль-техник ҡулланмалар

• телевизор;
• видеомагнитофон,
• мультимедия  проекторы,
•  компьютер,
•  электрон дәреслектәр,
• магнитофон,
• музыкаль үҙәк

Әҙәбиәт исемлеге

1. Башҡорт теле: Уҡытыу урыҫ телендә алып барылған мәктәптәрҙең 10-11 синыф уҡыусылары өсөн дәреслек. Усманова М.Ғ., Ғәбитова З.М. һ.б. – Өфө: Китап, 2005
2. Салихова М.Т., Шаффикова  С. Х. Башҡорт теленән диктанттар йыйынтығы (1-4-се  кластар өсөн) - Өфө: Китап, 1997.
3. Ғәбитова З.М. Телмәр  үҫтереү дәрестәре.  – Өфө: Китап, 2009.
4. Башҡортса – русса  мәҡәлдәр  һәм  әйтемдәр  һүҙлеге. –  Өфө: Китап, 1994.
5. Башҡорт  теле  таблицаларҙа,  схемаларҙа  hәм  ҡағиҙәләрҙә.  Әүбәкирова  З.Ф.–  Өфө, 2006.
6. Тел төҙәткестәр, тиҙәйткестәр, һанамыштар. Төҙөүселәр: Иҫәнғолова Ә.Ф., Дәүләтҡолова Г.Ш. – Өфө: Эшлекле династия, 2008.
7. Журналдар: «Башҡортостан  уҡытыусыһы»,  «Аҡбуҙат», «Аманат».
8. Ял минуттары өсөн күнегеүҙәр. Методик ҡулланма. Төҙөүселәр: Иҫәнғолова Ә.Ф., Дәүләтҡолова Г.Ш. – Өфө: Эшлекле династия, 2008.

10 б класы өсөн башҡорт теленән календарь - тематик план

Йылына  35 сәғәт

Аҙнаһына 1 сәғәт