4 нче сыйныфның рус төркемнәре өчен эш программасы
рабочая программа на тему

Рабочая программа

Исмагиловой Лейсан Мансуровны, учителя родного языка и литературы

первой квалификационной категории

по учебному предмету

«Родной (татарский государственный) язык»

  (для 4- х классов)

Рассмотрено на заседании

 педагогического совета протокол №1

 от «29» августа 2018г.

2018-2019 учебный год

АҢЛАТМА ЯЗУЫ

Программа түбәндәге дәүләт документларына нигезләнеп язылды:

 I. Россия Федерациясендәге һәм Татарстан Республикасындагы мәгарифкә кагылышлы норматив-хокукый документлар, федераль дәүләт стандартлары:

1. Россия Федерациясенең “Мәгариф турында”гы Законы (Федеральный закон от 29.12.2012 273-ФЗ “Об образовании в Российской Федерации”).

 2. Татарстан Республикасының “Мәгариф турында”гы Законы ((Закон Республики Татарстан “Об образовании” № 68-ЗРТ от 22 июля 2013 года, статья 8).

3. Төп гомуми белем бирүнең Федераль дәүләт белем бирү стандарты (Россия Федерациясе Мәгариф һәм фән министрлыгында 2010 нчы елның 17 нче декабрендә (1897 нче номерлы боерык), РФ Юстиция Министрлыгында 19644 нче регистрацион номеры белән 2011 нче елның 1 нче февралендә теркәлгән).

II. Мәктәпнең локаль документлары.

 1. Татарстан Республикасы Совет районы муниципаль гомуми бюджетлы белем учреждениесе “174 нче гомуми белем бирү мәктәбе” нең 2017-2018 нче елга укыту планы.

 2. Татарстан Республикасы Совет районы муниципаль гомуми бюджетлы белем учреждениесе “174 нче гомуми белем бирү мәктәбе” нең “Эш программасы турында нигезләмә”се.

 III. ТР мәгариф һәм фән министрлыгы тарафыннан тәкъдим ителгән үрнәк программа: 

1.Рус телендә урта(тулы) гомуми белем бирү мәктәпләре өчен татар теле һәм әдәбиятыннан үрнәк программалар: 1-11 нче сыйныфлар/ [басма өчен Ч.М.Харисов,К.С.Фәтхуллова,З.Н. Хәбибуллина җаваплы ].- Казан: Тат. кит. нәшр.,2011.- 239 б. 2.“Урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә рус теллебалаларга татар телен коммуникатив технология нигезендә укыту программасы” (1-11 нче сыйныфлар). Төзүче – авторлар: Р.З.Хәйдарова, Р.Л.Малафеев. Казан,2014.

IV. Татарстанның Мәгариф һәм Фән министрлыгы тарафыннан тәкъдим ителгән дәреслек: 

9. « И.Л. Литвинов, Э. Р. Садыйкова, Л. И. Гарипова”Татар теле-Татарский язык” рус телендә белем бирүче дүртьеллык башлангыч мәктәпнең 4 нче сыйныфы өчен татар теле дәреслеге ( рус телендә сөйләшүче балалар өчен) Казан, “Мәгариф” нәшрияты, 2014 ел

Уку фәненең укыту планында тоткан урыны

Укыту планында каралганча, 1 нче чиректән туган телдән  эш программасы  атнага 2 сәгать исәбеннән  70 сәгатькә төзелде.

Укыту – методик комплекты

1. И. Л. Литвинов, Э. Р. Садыйкова, Л. И. Гарипова”Татар теле- Татарский язык” рус телендә белем бирүче дүртьеллык башлангыч мәктәпнең 4 нче сыйныфы өчен татар теле дәреслеге ( рус телендә сөйләшүче балалар өчен) Казан, “Татарстан китап нәшрияты”  нәшрияты, 2013 ел
2. 4 нче сыйныфларда татар телен рус телле группаларда ”Татар теле- Татарский язык”  дәреслеге буенча укыту өчен тематик план һәм методик күрсәтмәләр.
3. Фәтхуллова К. С., Җәүһәрова Ф. Х. Башлангыч гомуми белем бирү мәктәбе “Рус телендә сөйләшүче балалар өчен татар теле һәм әдәби уку” предметыннан  программа : 1-4  нче сыйныфлар. – Казан: “Татарстан китап нәшрияты” нәшрияты, 2011.

Уку фәненең укыту планында тоткан урыны

Укыту планында каралганча, туган тел дәресләре өчен эш программасы атнага 2 сәгать исәбеннән  70  сәгатькә төзелде (1 нче чирек -18, 2 чирек – 14 сәгать, 3нче чирек – 20 сәгать, 4нче чирек -18 сәгать).

Программаның гамәли өлешен үтәүне контрольдә тоту өчен сәгатьләр саны

Рус балаларына туган телне укыту максаты күпкырлы, һәм ул берничә аспекттан тора: танып белү, үстерү, тәрбия, белем бирү.

Танып белү максаты. Татарстан Республикасында яшәүче һәр милләт кешесенә, үз халкы тарихыннан тыш, шушы төбәктә төп халык булып саналган татар халкы мәдәниятен, гореф-гадәтләрен, тарихи үткәнен, бүгенгесен, киләчәген белү зарур. Телгә өйрәтү процессын бала өчен “башка дөньяга тәрәзә ачу” булырлык һәм шуның аркылы аның үз яшәешен дә тулырак аңлавына ярдәм итәрлек итеп оештырырга кирәк.

Татар исемнәрен, Татарстан җирлеге топонимикасын дөрес әйтә белергә өйрәтү, аларның семантикасы белән кызыксындыру, балалар фольклоры, татар халык авыз иҗаты, әдәбият-сәнгать вәкилләре белән беренче таныштыру башлангыч этапта танып белү максатының төп эчтәлеген тәшкил итә.

Үстерү максаты. Шәхеснең белемле булуы аның фикерләү сәләте үсеше дәрәҗәсеннән тора. Укыту процессында үстерү, тәрбия максатларын даими күзаллап эшләү – сыйфатлы белем бирүне оештыруның алшарты. Башлангыч этапта балаларның психик үсешен түбәндәге юнәлешләрдә үстерүгә аеруча игътибар таләп ителә:

– фикерләүне үстерү белән бәйле психик функцияләр: логик фикерләү, сәбәп-нәтиҗә бәйләнешләрен табу, индуктив, дедуктив фикерләү;

– хәтерне үстерү (ихтыярый, ихтыярсыз), игътибарлыкны үстерү;

– аралаша белү сәләтен үстерү (аралашучанлык, хислелек, эмпатия хисләре);

– ихтыяр көче, максатчанлык, активлык кебек сәләтләрне үстерү.

Тәрбия максаты. Укытучының шәхси сыйфатлары, укучы белән махсус оештырылган мөгаләмәсе укыту-тәрбия процессында зур роль уйный. Укытуның эчтәлеген сайлаганда, материалның тәрбияви мөмкинлекләрен исәпкә алу – программа һәм дәреслек авторлары өчен зарур таләп. Балаларның яшь үзенчәлекләренә туры килгән, аларны кызыксындырган, мораль проблемаларны үз эченә алган эчтәлек, беренчедән, укыту процессында тәрбияви функция башкарса, икенчедән, турыдан-туры коммуникатив мотивация туу белән бәйле.

Белем бирү максаты. Укучыларның татар теле буенча лексик, грамматик, филологик беләмнәр суммасы дәрәҗәсендә генә калдырмыйча, сөйләм эшчәнлеге барлык төрләрендә дә кулланырлык дәрәҗәгә җитүе зарур. Шул вакытта гына татар телен дәүләт теле буларак өйрәнү бурычы үтәлә.                      

 Бирелгән  программаның  төп  бурычлары:

       1.   Туган телнең  барлык  тармаклары  буенча  эзлекле  рәвештә  фәнни  белем  бирү.

       2.Сөйләм  эшчәнлеге  төрләре  буенча  ныклы  күнекмәләр  булдыру.  Татар  телендә  матур  һәм  дөрес  аралашырга  өйрәтү.

       3.Телдән  һәм  язма  сөйләм  осталыгы  күнекмәләрен  формалаштыру  һәм  камилләштерү.

       4.Татар  телен  башка  фәннәр  буенча  белем  алу  чарасы  буларак  кулланырга  өйрәтү  күнекмәләре  булдыру.

       5.Укучыларның  логик  фикерләү  сәләтләрен  үстерү.

      6.Дәреслек,  өстәмә  һәм  белешмә  әдәбият  белән  эш  итү,  уку,  язу  күнекмәләрен  камилләштерү.      

         Рус  телле  укучыларның  рус  телендә  аралашуын    һәм  фәннәрнең  рус  телендә  үзләштерелүен  истә  тотып,  темаларны  үткәндә,  грамматик  категорияләрне  аңлатканда,  татар  теленә  хас  күренешләрне  рус  теле  белән  янәшә  куеп  (сопостовительная  грамматика)  аңлату  нәтиҗәле.  

         Коммуникатив  технология  нигезендә  төзелгән  дәреслекләрнең  төп  үзенчәлеге  текстның  эчтәлеген  үзләштерү  цикллылыкка  корылган  булуында.  Цикл – текстны  укып,  аның  эчтәлеген  диалогик,  монологик,  ягъни  мөстәкыйль  сөйләм  дәрәҗәсенә  җиткерү  өчен  кирәк  булган  дәресләр  саны.  Бу  сан  даими  түгел.  Ул  текстның  лингвистик  яктан  катлаулылыгына,  текстның  күләменә  бәйле.  Текстны  өйрәтү  өч  этаптан  тора:  текст  алды,  текст  этабы,  тексттан  соңгы  этап.  Беренче  этапта  укучылар  текстны  лингвистик  яктан  кабул  итәргә  әзерләнәләр.  Дәрес  тибы  буенча  бу  дәресләр  лексик  күнекмәләрне  формалаштыру,  грамматик  күнекмәләрне  формалаштыру  дәресләре.   Без  тел  өйрәтү  процессын  икегә:  тел  һәм  әдәбиятка  бүләбез.  ЛКФ,  ГКФ  дәресләре  татар  теле  дәресе  буларак  алына,  бу  дәресләрдә  без,  гомумән,  татар  теленең  лексикасын  һәм  грамматикасын  өйрәнәбез.  Укучылар  текстны  лингвистик  яктан  кабул  итәргә  әзер  булганда  гына,  без  текст  этабына  күчәбез.  Бу  дәрестә,  нигездә  турыдан-туры  текстны  уку,  текст  өстендә  эшләү   буенча  күнегүләр  системасы  өстенлек  итә,  бу  әдәбият  (уку)  дәресләре  һәм  тибы  буенча  лексик-грамматик  күнекмәләрне  камилләштерү  дәресләре  булып  тора.   Текстның  авырлыгына  карап,  бер  яки  берничә  дәрес  булырга  мөмкин.  Бу  дәресләрдә  алда  өйрәнелгән  лексика  һәм  грамматика  турыдан-туры  текстта  кабатлана,  төрле  бәйләнешләргә  керә,  ягъни  лингвистик  материалны  сөйләмдә  куллану  камилләшә.  Тексттан  соң  булган  этапта  текст  эчтәлеге  буенча  диалогик-монологик  сөйләмгә  чыгу  дәресләре  оештырыла.  Дәрес  тибы:  диалогик-монологик  сөйләм   дип  атала.  Бу  этапта   тексттагы  лексик-грамматик  материал   сөйләмдә  мөстәкыйль  куллану  дәрәҗәсенә  җиткерелә.

  Тел  өйрәтү  процессында  татар  теле  һәм  әдәбияты  дәресләре  үзара  бәйләнештә  булалар.  Һәр  циклда  әдәби  әсәрләрне  өйрәнү  өчен  бирелгән  сәгатьләр  санына  татар  теле  дәресләре  саны  да,  әдәбият  дәресләре  саны  да  керә.

    Билгеле  булганча,  дәреснең  структур  берәмлеге – күнегү.  Дәрескә  алынган  күнегүләр  үзара  эчтәлек,  авырлык  ягыннан  бәйле  һәм  алар  күнегүләр  системасын  тәшкил  итәләр.  Шуның  өчен  дәреслектәге  күнегүләрнең  урынын  алыштыру  дөрес  түгел.  Өстәмә  күнегүләрнең  төп  максаты – бер  үк  материалның  төрле  эш  төрләре  аша  кабатланышын  тудыру  һәм  истә  калдыруны  тәэмин  итү.  Дәреслектә  аудирование  күнегүләре  юк,  ә  дәрес  планында  һәр  цикл  буенча  аудирование  күнегүләре  эшкәртелеп  бара.  Ситуатив  күнегүләр  дәреслектә  диалогик – монологик  сөйләм  дәресләре  этабында  бирелсә   дә,  дәрес  планында  ул  циклның  беренче  этабында  ук  кертелә.  Ситуатив  күнегүләр  һәм  аудирование  күнегүләре  коммуникатив  технологиягә  нигезләнгән  дәресләрдә  төп  күнегүләр  системасын  тәшкил  итә.

Укыту методик комплекты ( УМК) аша татар телен дәүләт теле буларак өйрәнү түбәндәге максатларны күзаллый:

•        башлангыч мәктәп укучысының аралашу даирәсен, аралашу ситуацияләрен исәпкә алып, сөйләм эшчэнлегенең барлык төрләре (тыңлап аңлау, сөйләү, уку, язу) буенча укучыларда коммуникатив компетенция (аралашу осталыгы) формалаштыру;

•        укучының танып белү мөмкинлекләрен, гомуми уку күнекмәләрен, сөйләм культурасын үстерү;

•        укучыларның күпмилләтле җирлектә аралашу культу¬расын формалаштыру, татар халкының мәдәниятенә, милли үзенчәлекләренә карата хөрмәт хисе, мәдәниара диалогка осталык кебек универсаль шәхси күнекмәләр формалаштыру;

•        укучыларны рухи һәм әхлакый яктан тәрбияләү.

Телне аралашу аша өйрәнү принцибы нигезендә УМК өчен материал дүртенче сыйныф балаларының аралашу сфераларын исәпкә алып сайланган. 9-10 яшьлекләр тормышында уку хезмәте, гаиләдә булышу, дуслар белән аралашу, ел фасылларына карап уен төрләре, үзе яшәгән җирлек, дүрт аяклы дуслар турында сөйләшү зур урын алып тора. Балалар шулай ук табигать турында сөйләшергә, әкиятләр тыңларга яраталар.

Телне ятлап түгел, ә актив фикерләп өйрәнү принцибы - чит тел өйрәнүдәге төп принципларның берсе. Бу принцип нигезендә уку эшчәнлегсн оештыру яңа дәүләт стандартлары таләпләренә туры килә. Укучыларның телне актив фикерләп өйрәнүләре, беренче чиратта, аралашуны хәтерләтүче диалоглар, ситуатив күнегүләр аша тәэмин ителә. Мондый күнегүләр яңа лексик, грамматик ма¬териал белән таныштырганда да (бу очракта мотивация, ихтыяҗ тудыру ролен башкара), камилләштерү, мөстәкыйль сөйләм үстерү этабында да кулланыла ала.

Метапредмет нәтиҗәләр дигәндә реаль тормышта туган проблемаларны хәл итү өчен кирәк булган универсаль уку гамәлләрен (регулятив, коммуникатив, танып-белү) күз алдында тотабыз. Бу гамәлләр уку эшчәнлеген оештыруның һәм гон конпетенцияләр формалаштыруның нигезе булып тора. Татар теле, танып белү чарасы буларак, укучыларның фикер йөртү, интеллектуаль һәм иҗади сәләтләрен үстерүгә хезмәт итә.

Предметара төшенчәләрне формалаштыру да метапредмет нәтиҗәләр яссылыгына куела.

Метапредмет (танып-белү, регулятив, коммуникатив) нәтиҗәләр:

танып-белү

-        фикерләүне үстерү белән бәйле психик функцияләр: логик фикерләү, сәбәп-нәтиҗә бәйләнешләрен табу, индуктив, дедуктив фикерли белү;

-        классификацияләү өчен уртак билгеләрне билгеләү;

-        ихтыяр көче, максатчанлык, активлык кебек сәләтләрне формалаштыру;

-        үрнәк буенча эшли белү;

-        аерым темаларга караган сорауларга җавап бирә белү;

-        рәсем буенча җөмләләр, сораулар төзи белү;

-        аңлап укый белү;

-        укылган яки тыңланган мәгълүматның эчтәлегенә бәя бирә белү;

регулятив

-        уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү;

-        эш тәртибен аңлап, уку эшчәнлеген оештыра, нәтиҗәле эш алымнарын таба белү;

-        уку эшчәнлеге нәтиҗәләрен контрольгә ала белү;

-        уку хезмәтеңә бәя бирә белү;

-        укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү

-        укытучының күрсәтмәләрен аңлап үти белү;

-        дәрескә кирәкле уку-язу әсбапларын әзерли белү, алар белән дөрес эш итә белү;

-        дәрестә эш урынын мөстәкыйль әзерли белү һәм тәртиптә тоту күнекмәләрен үстерү;

коммуникатив

-        әңгәмәдәшеңнең фикерен тыңлый, белән аралаша белү күнекмәләрен формалаштыру;

-        аралаша белү сәләтен үстерү (аралашучанлык, хислелек, эмпатия хисләре);

-        парларда һәм күмәк эшли белү;

-        әңгәмәдәшең белән контактны башлый, дәвам итә, тәмамлый белү.

Укыту курсы темалары эчтәлеге

Календарь-тематик план

Укыту – методик комплекты

Мәгълүмат һәм белем бирү чыганаклары

 Мәгълүмат чыганаклары:

Белем бирү буенча федераль агентлык

http://www.apkppro.ru РФ мәгариф хезмәткәрләренең квалификациясен күтәрү һәм профессиональ әзерләү академиясе

http://www.lexed.ru Федеральный центр образовательного законодательства

http://www.rustest.ru Федераль тест үткәрү үзәге

http://www. tatedu.ru ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы

http://www.edu. kzn.ru ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы Белем порталы

http://www.mon.tatar.ru

http://www.shoolexpo.ru

http://. belem.ru

http://. tatar.ru ТР рәсми серверы

http://. Tat. Tatar-inform.ru ТР мәгълүмат агентлыгы

http://. intertat.ru ТР электрон газетасы

http://. Kitapxane.at.ru татар телендәге әдәби әсәрләр китапханәсе

http://. Tatar.com.ru татар теле сүзлекләр һәм үзөйрәткечләр

http://. Tatarca.boom.ru татарча текстлар

http://. selet.ru “Сәләт” яшьләр

http://. Kitapxane.at.ru татар телендәге әдәби әсәрләр китапханәсе

http://. Tatarca.boom.ru татарча текстлар

Электрон ресурслар: “Бала” китапханәсе, “Татар мультфильмнары”, мультимедиа укыту программалары; электрон китапханә; татар сайтлары (belem.ru, tatarile.org.com); 

Предметны үзләштерүдән көтелгән нәтиҗәләре

Башлангыч гомуми белем бирү мәктәбендә телне гамәли үзләштерү нәтиҗәсендә укучыларда татар теленең күп мәдәниятле дөньядагы роле һәм әһәмияте турында беренчел күзаллаулар формалаша. Татар мәдәниятенең балалар өчен булган катламы белән танышу башка мәдәниятләргә карата ихтирам хисе уятып, укучыларга үз мәдәниятләрен тирәнрәк аңларга мөмкинлек бирә, ватанпәрвәрлекне үстерә. Башлангыч гомуми белем бирү баскычында татар теленә өйрәтүнең программада күрсәтелгән күләмдә гомуми нәтиҗәләре түбәндәгеләрдән гыйбарәт:

– беренчел коммуникатив компетенция, ягъни татар телендә сөйләшүчеләр белән телдән яки язмача аралашуга әзер булу;

– коммуникатив бурычлар куя һәм хәл итә белү, адекват аралашуның вербаль һәм вербаль булмаган чараларыннан, сөйләм әдәбе үрнәкләреннән файдалана алу, итагатьле һәм киң күңелле әңгәмәдәш булу;

Татар теленнән башлангыч мәктәп программасын үзләштерүнең  шәхси нәтиҗәләре:

– татар теленең дәүләт теле буларак ролен аңлау;

– шәхесара һәм мәдәниятара аралашуда татар телен куллануга уңай караш булдыру;

– татар теленә карата ихтирамлы караш булдыру һәм аны яхшы өйрәнү теләге формалаштыру.

Татар теленә өйрәтүнең предметара нәтиҗәләре:

– гомуми уку күнекмәләрен һәм үз эшчәнлегеңне оештыра алу сәләтен формалаштыру;

– үз эшчәнлегеңне планлаштыру, аны контрольдә тоту һәм бәяли белү күнекмәләре булдыру;

– укылган яки тыңланган мәгълүматның эчтәлегенә бәя бирә белү;

– өстәмә мәгълүмат алу өчен, белешмә чыганаклардан мөстәкыйль файдалана алу;

– мөстәкыйль рәвештә белем ала белү.

Башлангыч мәктәптә татар теленә өйрәтүнең предмет нәтиҗәләре:

– татар телендә сөйләшүчеләр белән телдән яки язмача аралашу күнекмәләренә ия булу;

– телдән яки язма сөйләм күнекмәләренә ия булу өчен кирәкле беренчел лингвистик белемнәрне үзләштерү;

– татар балалар әдәбияты һәм халык авыз иҗаты үрнәкләре белән танышу.

Календарь-тематик планлаштыруга төзәтмәләр

Рус телендә сөйләшүче балаларның татар теленнән белем һәм күнекмәләрен тикшерү төрләре.

                                            Укучыларның татар теленнән белем, осталык һам күнекмәләрен бәяләү нормалары

Тынлап аңлауны бәяләү

Тыңланган татар сөйләмен тулаем аңлап, төп эчтәлеген сөйләп бирә алганда, «5»ле куела.

Тыңланган татар сөйләмен аңлап, эчтәлеген якынча дөрес сөйли алганда, «4»ле куела.

Тыңланган татар сөйләмен аңлап, эчтәлеген өлешчә генә сөйли алганда, «3»ле куела.

Тыңланган татар сөйләменең эчтәлеген тулаем аңламаганда, «2»ле куела.

Диалогик сөйләмне бәяләү

Бирелгән ситуация яки лексик тема буенча әйтелеше һәм грамматик төзелеше ягыннан дөрес, эчтәлеге ягыннан эзлекле һәм тулы диалогик сөйләм төзегәндә, «5»ле куела.

Бирелгән ситуация яки лексик тема буенча репликаларның әйтелешендә һәм аерым сүзләрнең грамматик формаларында 2—3 хата җибәреп, эчтәлеге ягыннан эзлекле диалогик сөйләм төзегәндә, «4»ле куела.

Өстәмә сораулар ярдәмендә генә әңгәмә кора алганда, репликаларның әйтелешендә һәм сүзләрнең грамматик формаларында 4—6 хата җибәреп, эчтәлеге ягыннан эзлексез диалогик сөйләм төзегәндә, «3»ле куела.

Бирелгән ситуация яки лексик тема буенча диалог төзи алмаганда, «2»ле куела.

Монологик сөйләмне бәяләү

Әйтелеше һәм грамматик төзелеше ягыннан дөрес һәм эчтәлеге ягыннан тулы, эзлекле монологик сөйләм өчен «5»ле куела.

Аерым сүзләрнең әйтелешендә, грамматик формаларында яки җөмлә төзелешендә 2—3 хатасы булган, эчтәлеге ягыннан тулы монологик сөйләм өчен «4»ле куела.

Сүзләрнең әйтелешендә, җөмлә төзелешендә 4—6 хаталы, эчтәлеге ягыннан эзлекле булмаган монологик сөйләм өчен «3»ле куела.

Лексик темага монолог төзи алмаганда, «2»ле куела.

Укуны бәяләү

Текстның эчтәлеген тулаем аңлап, сәнгатьле итеп укыганда, «5»ле куела.

Текстның эчтәлеген аңлап, сәнгатьле һәм аңлаешлы итеп укыганда, әмма 2—3 орфоэпик хата (авазларның әйтелешен бозу, басымны дөрес куймау, интонацияне сакламау) булганда, «4»ле куела.

Текстның эчтәлеген өлешчә аңлап укыганда, 4—6 тупас орфоэпик хата булганда, «3»ле куела.

Текстның эчтәлеген тулысынча аңламыйча, орфоэпик кагыйдәләрне бозып укыганда, «2»ле куела.

Язма эшләрне тикшерү

Башлангыч мәктәптә, укучыларның телдән сөйләм күнекмәләре белән бергә, язу һәм язма сөйләм күнекмәләре дә үсеш алырга тиеш. 1 нче сыйныфта балалар баш һәм юл хәрефләрен, кыска сүзләрне һәм җөмләләрне күчереп язарга күнегәләр. Укучыларның язу күнекмәләрен тикшергәндә, мондый күләмне истә тотарга кирәк: 1 нче сыйныфта 1 юл; 2 нче сыйныфта 2 юл; 3 нче һәм 4 нче сыйныфларда 4 юл.

2—4 нче сыйныфларда татар теленнән язма эшләр ике төркемгә бүленә:

1) өйрәтү эшләре (изложение, сочинение);

2. контроль эшләр (күчереп язу, сүзлек диктанты, диктант).

1—2 нче сыйныфларда аерым җөмләләрне яки бәйләнешле текстны үзгәрешсез күчереп язу таләп ителсә, 3—4 нче сыйныфларда сүзләрне кирәкле формада куеп яки нокталар урынына туры килгән сүзләрне куеп күчереп язу эшләре кулланыла.

Диктант яздыру өчен, төрле характердагы тел материалы (аерым сүзләр, аерым җөмләләр, бәйләнешле текст) сайланырга мөмкин. Диктант яздыру өчен сайланган бәйләнешле текст уртача авырлыкта, эчтәлеге һәм грамматик төзелеше ягыннан укучыларга аңлаешлы булырга тиеш, ә инде үзләштерелмәгән сүзләр очраса, укытучы аларны тактага язып аңлата.

Укучыларның язма сөйләм күнекмәләрен тикшергәндә, эчтәлекнең тулылыгына һәм эзлеклелегенә, җөмлә калыпларының грамматик яктан дөреслегенә һәм төрлелегенә игътибар итәргә кирәк. Язма эшләрнең эчтәлеген бәяләү белән беррәттән, укытучы орфографик һәм пунк- туацион хаталарны да төзәтергә тиеш. Күп эшләрдә бер үк төрле хата кабатланса, бу кагыйдәне тагын бер тапкыр аңлату һәм дәрестә аңа махсус тукталу сорала. Әгәр дә хаталар индивидуаль характерда булса, укучылар белән шәхси эш алып барырга кирәк.

1—2 нче сыйныфларда орфографик хаталарга гына игътибар ителсә, 3—4 нче сыйныфларда пунктуация хаталары да исәпкә алына. Хәрефне төшереп калдыру, кирәкмәгән хәреф өстәп яки хәрефләрне алыштырып язу, сүзне юлдан-юлга дөрес күчермәү орфографик хатага карый. Әгәр дә сүз берничә урында дөрес, ә аерым бер урында хаталы язылган икән, бу ялгыш дип саналмый. Бер үк хата берничә сүздә кабатланса, бу бер ялгыш дип исәпләнә.

Тикшерү характерындагы язма эшләр, программаның иң әһәмиятле бүлекләрен үткәч, чирек яки уку елы ахырында уздырыла, һәм укучыларның билгеләре сыйныф журналына куела. Өйрәтү характерындагы язма эшләргә килгәндә, аларның санын һәм төрләрен укытучы үзе билгели, һәм бу очракта сыйныф журналына бары тик уңай билгеләр генә куела.

Контроль күчереп язуны бәяләү

Пөхтә, төгәл һәм орфографик хатасыз язылган эшкә «5»ле куела.

Пөхтә, төгәл язылган, әмма 1—3 төзәтүе яки 1—2 орфографик хатасы булган эшкә «4»ле куела.

Пөхтә һәм төгәл язылмаган, 4—5 төзәтүе яки 3—5 орфографик хатасы булган эшкә «3»ле куела.

Пөхтә һәм төгәл язылмаган, 6 яки артыграк орфографик хатасы булган эшкә «2»ле куела.

Диктантны бәяләү

Пөхтә һәм төгәл язылган, 1 орфографик хаталы диктантка «5»ле куела.

Пөхтә һәм төгәл язылган, 2—3 орфографик хаталы диктантка «4»ле куела.

Пөхтә һәм төгәл язылмаган, 4—6 орфографик хаталы диктантка «3»ле куела.

Пөхтә һәм төгәл язылмаган, 7 яки артыграк орфографик хаталы диктантка «2»ле куела.

Язма сөйләмне бәяләү

2—4 нче сыйныфларда укучыларның язма сөйләм күнекмәләрен үстерү өчен, өйрәтү характерындагы изложениеләр һәм сочинениеләр яздырыла. Аларны бәяләгәндә, эшнең эчтәлеге ягыннан тулы һәм эзлекле язылуы, грамоталы булуы исәпкә алына. Башлангыч сыйныфларда изложение һәм сочинениеләр өчен бер билге куела.

Эзлекле язылган, 1 орфографик һәм 1 пунктуацион яки 1 грамматик хаталы эшкә «5»ле куела.

Эзлекле язылган, ләкин эчтәлектә ялгыш җибәрелгән, 2—3 орфографик һәм пунктуацион яки 2—3 грамматик хаталы эшкә «4»ле куела.

Эзлекле язылмаган, 4—6 орфографик һәм пунктуацион яки 4—6 грамматик хаталы эшкә «3»ле куела.

Эзлекле язылмаган һәм эчтәлеге ачылмаган, 7 дән артык орфографик һәм пунктуацион яки 7дән артык тупас грамматик хаталы эшкә «2»ле куела.

Грамматик минимум

1. Берлек һәм күплек сандагы уртаклык һәм ялгызлык исемнәрен тартым һәм килеш белән төрләндереп, сөйләмдә куллану күнекмәләрен системалаштыру.
2. Тамыр, ясалма, кушма исемнәрне грамматик бәйләнешкә дөрес кертү эшен көчәйтү.
3. Актив үзләштерелгән сыйфатларны сөйләмдә урынлы куллануга ирешү.
4. Фигыльнең өйрәнелгән заман формаларын аңлап аера белү һәм фикерне дөрес белдерү өчен кирәкле форманы сайлап кулланырга күнектерү.
5. Саннарның өйрәнелгән төркемчәләрен гамәли белүне ныгыту.
6. Зат һәм күрсәтү алмашлыкларын (бу, теге) килеш белән төрләндереп, дөрес куллануга ирешү.
7. Әнә, менә алмашлыкларының кулланылышын гамәли белү.
8. Үзләштерелгән бәйлек һәм бәйлек сүзләрнең кулланышын камилләштерү; таба бәйлеге, булып, итеп, дип бәйлек  сүзләре белән таныштыру.
9. Биредә, тегендә, монда, анда рәвешләрен сөйләмдә куллануны җанландыру.
10. Билгеле киләчәк заман хикәя фигыльне барлыкта һәм юклыкта зат-сан белән төрләндерүгә өйрәтү һәм гамәли куллану өстендә эшләү.
11. Җөмләләрдә төрле сүз төркемнәре белән белдерелгән ия һәм хәбәргә сораулар куя белү.
12. Татар җөмләсендә сөйләм предметы һәм сөйләм яңалыгының урынын гамәли белү.
13. Татар һәм рус телләрендә сүз тәртибенең үзенчәлекләрен аера һәм аңлый белүгә гадәтләндерү.
14. Грамматик белемнәрне гомумиләштерү нигезендә укучыларның сөйләм осталыгын һәм күнекмәләрен системалаштыру.

Орфоэпик һәм орфографик минимум  

1. Авазларның, сүзләрнең, интонацион калыпларның әйтелешен даими рәвештә кабатлап тору.

2. Сүзләрнең иҗекләргә бүленешен истә тотып, сөйләм оештыра белү.

3. Басымның үзенчәлекле очракларын гамәли белү.

4. Сингармонизм законының асылын гамәли белү.

5. Хәрефләрне, сүзләрне, җөмләләрне каллиграфик дөрес итеп яза белүне камилләштерү.

6. Исемнәрнең килеш кушымчаларын, фигыльләрнең барлык-юклык, зат-сан, заман кушымчаларын дөрес ялгап язуга ирешү.

7. Җөмлә ахырында нокта, сорау яки өндәү билгеләрен куеп,   язу күнекмәләрен гомумиләштерү.

8. Кеше исемнәрен, фамилияләрен, шәһәр, авыл, елга исемнәрен, хайван кушаматларын баш хәрефтән яза белүгә күнектерү.

9. Әйтелеше белән язылышы арасында аерма булган сүзләрне дөрес әйтә һәм яза белү күнекмәләрен системалаштыру.

10.  Орфоэпик һәм орфографик яктан сөйләмне дөрес оештыру эшен   тирәнәйтү.

СӨЙЛӘМ ЭШЧӘНЛЕГЕ ТӨРЛӘРЕНӘ ӨЙРӘТҮГӘ ТАЛӘПЛӘР

Тыңлап аңлау

Авазларны тыңлап, аларны белдергән хәрефләрне күрсәтә белү;

укытучы яки диктор әйткән сүзләрне, җөмләләрне тыңлап тәрҗемә итә белү;

1,5 - 2  минутлык текстны тыңлап, эчтәлеген эзлекле һәм сәнгатьле   итеп телдән яки язмача сөйләү;

дәрестә   катнашучыларның   җанлы   сөйләмен   тыңлап аңлый белү һәм аралаша алу.

Диалогик сөйләм

Төрле типтагы сорау һәм җавап репликаларын кулланып, көндәлек тормыш белән бәйле ситуацияләргә диалог төзү (һәр укучының репликалар саны 6 дан ким булмаска тиеш);

татар сөйләм этикетына караган танышу, исәнләшү, саубуллашу, рәхмәт әйтү, гафу үтенү, котлау сүзләрен урынлы куллана белү;

укылган яки тыңланган текстның эчтәлеге буенча сөйләшү үткәрү.

Монологик сөйләм

Тасвирлау һәм хикәяләү элементларын кертеп, лексик тема буенча эзлекле сөйли белү (җөмләләр саны 7 дән ким булмаска тиеш);

укылган яки тыңланган текстның эчтәлеген аңлап, үз фикереңне әйтә белү;

текстның эчтәлеген сөйләгәндә, өйрәнелгән җөмлә калыпларыннан урынлы файдалана алу.

Уку

Хикәяләү һәм тасвирлау элементларын үз эченә алган җөмләле текстларны тулысынча аңлап һәм тиешле интонация белән уку;

укылган тексттагы яңа сүзләрнең мәгънәләрен сүзлектән таба белү;

укылган текстның эчтәлеген эзлекле итеп сөйләү.

                                                                                                             Язу

Укучыларның гаилә-көнкүрешенә, уку хезмәтенә бәйле темаларга яки сюжетлы рәсемнәр буенча кечкенә сочинение язу;

тыңланган яки укылган текстның эчтәлеге буенча сорауларга язмача җавап бирү;

аерым сүзләрне, җөмләләрне,бәйләнешле текстны үзгәрешләр кертеп күчереп язу.

Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение

«Средняя общеобразовательная школа №174» Советского района г.Казани

Рабочая программа

Исмагиловой Лейсан Мансуровны, учителя родного языка и литературы

первой квалификационной категории

по учебному предмету

 «Литературное чтение на родном (татарском государственном) языке»

                                                                                                               (для 4-х классов)

Рассмотрено на заседании

 педагогического совета протокол №1

 от «29» августа 2018г.

                                                                                                                   2018-2019 учебный год

АҢЛАТМА ЯЗУЫ

Программа түбәндәге дәүләт документларына нигезләнеп язылды:

 I. Россия Федерациясендәге һәм Татарстан Республикасындагы мәгарифкә кагылышлы норматив-хокукый документлар, федераль дәүләт стандартлары:

1. Россия Федерациясенең “Мәгариф турында”гы Законы (Федеральный закон от 29.12.2012 273-ФЗ “Об образовании в Российской Федерации”).

 2. Татарстан Республикасының “Мәгариф турында”гы Законы ((Закон Республики Татарстан “Об образовании” № 68-ЗРТ от 22 июля 2013 года, статья 8).

3. Төп гомуми белем бирүнең Федераль дәүләт белем бирү стандарты (Россия Федерациясе Мәгариф һәм фән министрлыгында 2010 нчы елның 17 нче декабрендә (1897 нче номерлы боерык), РФ Юстиция Министрлыгында 19644 нче регистрацион номеры белән 2011 нче елның 1 нче февралендә теркәлгән).

II. Мәктәпнең локаль документлары.

 1. Татарстан Республикасы Совет районы муниципаль гомуми бюджетлы белем учреждениесе “174 нче гомуми белем бирү мәктәбе” нең 2017-2018 нче елга укыту планы.

 2. Татарстан Республикасы Совет районы муниципаль гомуми бюджетлы белем учреждениесе “174 нче гомуми белем бирү мәктәбе” нең “Эш программасы турында нигезләмә”се.

 III. ТР мәгариф һәм фән министрлыгы тарафыннан тәкъдим ителгән үрнәк программа: 

1.Рус телендә урта(тулы) гомуми белем бирү мәктәпләре өчен татар теле һәм әдәбиятыннан үрнәк программалар: 1-11 нче сыйныфлар/ [басма өчен Ч.М.Харисов,К.С.Фәтхуллова,З.Н. Хәбибуллина җаваплы ].- Казан: Тат. кит. нәшр.,2011.- 239 б. 2.“Урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә рус телле балаларга татар телен коммуникатив технология нигезендә укыту программасы” (1-11 нче сыйныфлар). Төзүче – авторлар: Р.З.Хәйдарова, Р.Л.Малафеев. Казан,2014.

IV. Татарстанның Мәгариф һәм Фән министрлыгы тарафыннан тәкъдим ителгән дәреслек: 

9. « И.Л. Литвинов, Э. Р. Садыйкова, Л. И. Гарипова”Татар теле-Татарский язык” рус телендә белем бирүче дүртьеллык башлангыч мәктәпнең 4 нче сыйныфы өчен татар теле дәреслеге ( рус телендә сөйләшүче балалар өчен) Казан, “Мәгариф” нәшрияты, 2014 ел

Уку фәненең укыту планында тоткан урыны

Укыту планында каралганча, туган тел әдәбияты дәресләре өчен эш программасы атнага 1 сәгать исәбеннән 35 сәгатькә төзелде.(1 нче чирек – 9 сәгать,2 нче чирек-7  сәгать, 3 нче чирек -10 сәгать, 4 нче чирек – 9 сәгать)

Рус телендә урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәпләренең

Башлангыч  сыйныфларда (рус төркеме) әдәби уку фәне  укытуның максатлары:

          1. Танып- белү  максаты:

            * Татарстан табигатен, җирлеген дөрес әйтергә, шуларга караган сүзләрне  истә калдырырга;

* Татарстанда яшәүче төрле милләт вәкилләре турында мәгълүмат бирү,  милләт исемнәрен  дөрес  әйтергә  өйрәтү.

2. Акыл эшчәнлеген үстерү максаты:

* фикерләү сәләтен үстерү;

* хәтерне, игътибарлылыкны камилләштерү;

* аралаша белү сәләтләрен үстерү;

* сөйләм культурасын үстерү;

* ихтыяр көче, максатчанлык, активлык  сәләтләрен  үстерү.

3. Тәрбияви максат:

* балаларның рухи дөньясын баету, аларда шәхесара һәм мәдәниятара аралашу күнекмәләре булдыру, төрле милләт вәкилләре арасында дуслык һәм хөрмәт хисе тәрбияләү;

         * балаларның яшь үзенчәлегенә туры килгән, аларны кызыксындырган  мораль проблемаларны үз эченә алган эчтәлектәге текстлар, белән эш.

4. Белем бирү максаты

укучыларның сөйләм күнекмәләрен үстерүгә ирешү;

Бурычлар:

- укучыларда, туган телгә сакчыл караш тәрбияләү;

- укучыларның сөйләм эшчәнлеген һәм фикерләү сәләтен, төрле шартларда әдәби телдә дөрес аралаша белү күнекмәләрен үстерү;

- татар теленең фонетик төзелеше, орфоэпик, орфографик нормалары турында белем бирү;

- телнең лексик байлыгын анализлый, күрә, таба белү сәләтен, осталыгын булдыру, үстерү, сүз байлыгын арттыру;

- татар теленең сүз ясалыш мөмкинлекләрен үзләштерү, гамәли кулланылышка кертү;

- алынган белемне һәм осталыкны тормышта максатчан кулланырга өйрәтү;

- сүзлекләр, дәреслек, өстәмә һәм белешмә әдәбият белән эш итү, уку, язу күнекмәләрен камилләштерү;

- үз милләтеңә, телеңә хөрмәт белән карау, шулай ук татар теле аша башка милләт вәкилләренә, аларның рухи мирасына мәхәббәт хисе тәрбияләү.

     УМК да Федераль дәүләт башлангыч белем бирү стандартлары таләп иткәнчә, укытуның предмет нәтиҗәләреннән тыш, һәр тема буенча күзалланган  шәхси һәм метапредмет нәтиҗәләр дә күрсәтелгән.

   Шәхси нәтиҗәләр дигәндә без укучының үзенә һәм үзенең әйләнә-тирәсендәге кешеләргә карата, тормыштагы яшәеш проблемаларына карата формалашкан карашлар кыйммәтен күз алдында тотабыз.

  Метапредмет нәтиҗәләр дигәндә реаль тормышта туган проблемаларны хәл итү өчен кирәк булган универсаль уку гамәлләрен күз алдында тотабыз. Бу гамәлләр уку эшчәнлеген оештыруның һәм төп компетенцияләр формалаштыруның нигезе булып тора. Татар теле, танып белү чарасы буларак, укучыларның фикер йөртү, интеллектуаль һәм иҗади сәләтләрен үстерүгә хезмәт итә.

   Предметара төшенчәләрне формалаштыру да метапредмет нәтиҗәләр яссылыгына куела.

• Метапредмет (кыйммәтләргә төшенү, регулятив, коммуникатив) нәтиҗәләр:

Танып-белү

• Фикерләүне үстерү белән бәйле психик функцияләр: логик фикерләү, сәбәп-нәтиҗә бәйләнешләрен табу, индуктив, дедуктив фикерли белү;
• Классификацияләү өчен уртак белемнәрне билгеләү;
• Ихтыяр көче, максатчанлык, активлык кебек сәләтләрне формалаштыру;
• Үрнәк буенча эшли белү;
• Аерым темаларга караган сорауларга җавап бирә белү;
• Рәсем буенча җөмләләр, сораулар төзи белү;
• Аңлап укый белү;
• Укылган яки тыңланган мәгълүматның эчтәлегенә бәя бирә белү;

регулятив

-уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү;

-эш тәртибен аңлап, уку эшчәнлеген оештыра, нәтиҗәле эш алымнарын таба белү;

- уку эшчәнлеге нәтиҗәләрен контрольгә  ала белү;

- уку хезмәтеңә бәя бирә белү;

-укудагы уңышларның,  уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү;

-укытучының күрсәтмәләрен аңлап үти белү;

-дәрескә кирәкле уку-язу әсбапларын әзерли белү һәм тәртиптә тоту күнекмәләрен үстерү;

коммуникатив

-әңгәмәдәшеңнең фикерен тыңлый, аның белән аралаша белү күнекмәләрен формалаштыру;

-аралаша белү сәләтен үстерү (аралашучанлык, хислелек, эмпатия хисләре).

-парларда һәм күмәк эшли белү;

-әңгәмәдәшең белән аралашуны башлый, дәвам итә, тәмамлый белү;

Белем алуның башлангыч этабын   тәмамлаган рус телле укучылар ирешергә тиешле нәтиҗәләр

1. Предмет нәтиҗәләре:

1. Башлангыч сыйныфны тәмамлаган рус телле укучы  татар алфавитындагы хәрефләрне, шул хәрефләр кергән сүзләрне дөрес укый һәм әйтә белергә тиеш.

2. 1 сыйныфны тәмамлаган рус телле укучы  200 – 250 сүзне үзләштерергә, шул сүзләр ярдәмендә сүзтезмәләр һәм кыска җөмләләр төзи белергә

2 сыйныфны тәмамлаган рус телле укучы   250- 350 чамасы сүзне үзләштерергә  

3 сыйныфны тәмамлаган рус телле укучы  350- 400 чамасы сүзне үзләштерергә

4 сыйныфны тәмамлаган рус телле укучы 400-500 сүзне үзләштерергә тиеш, елдан-ел  укучыларның алдагы сыйныфларда үзләштергән  аралашу ситуацияләрендә сөйләшә  алулары тирәнәеп,  укучыларда полиэтник җәмгыятьтә үзара аңлашу һәм хезмәттәшлек итү әзерлеге һәм осталыгы тәэмин ителү фаразлана.

3.Программада каралган текстлар белән эшли белү ( әңгәмәдәшең белән контакт урнаштыру, сораулар кую, җавап бирү, ситуатив күнегүләр эшләү, текстлар буенча кечкенә информцаия бирә белү).

4.Монологик сөйләм эшчәнлегенең ( җанлы һәм җансыз предметларны, рәсем, картина эчтәлеген сурәтләп сөйли белү), диалогик сөйләм эшчәнлегенең ( сайланган эчтәлек аша әңгәмәдәшең белән контакт урнаштыра, сорау куя, җавап бирә, кире кага, раслый белү) үсүе күздә тотыла.

2. Шәхси кыйммәтләр :

1. Шәхесара һәм мәдәниара аралашуда татар телен куллануга уңай караш булдыру һәм аны яхшы өйрәнү теләген формалаштыру.

2. Әхлакый кагыйдәләрдә ориентлашу, аларны үтәүнең мәҗбүрилеген аңлау.

3. Дәрескә алынган текстлардагы төрле тормыш ситуацияләренә һәм геройларның гамәлләренә гомумкешелек нормаларыннан чыгып бәя бирү.

4. “Гаилә”, “туган ил”, “мәрхәмәтлелек”, “башкаларга карата түземлелек” төшенчәләрен кабул итү, аларның кадерен белү.

5. Ярдәмчеллек, башка кешеләргә карата кайгыртучан булу.

3. Метапредмет нәтиҗәләр:

1.Үрнәк буенча эшли белү.

2. Рәсем буенча җөмләләр, сораулар төзи белү.

3. Аңлап укый белү.

4. Укылган яки тыңланган мәгълүматның эчтәлегенә бәя бирә белү.

5. Уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү.

6. Эш тәртибен аңлап, уку эшчәнлеген оештыра, нәтиҗәле эш алымнарын таба белү.

7. Уку эшчәнлеге нәтиҗәләрен контрольгә ала белү.

8. Уку хезмәтеңә бәя бирә белү.

9. Укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү.

10. Укытучының күрсәтмәләрен аңлап үти белү.

11. Дәрескә кирәкле уку-язу әсбапларының исемнәрен белү, аларны  әзерли белү, алар белән дөрес эш итә белү.

12. Дәрестә эш урынын мөстәкыйль әзерли белү һәм тәртиптә тоту күнекмәләрен үстерү.

13. Әңгәмәдәшеңнең фикерен тыңлый, аның белән аралаша белү күнекмәләрен формалаштыру.

14. Аралаша белү сәләтен үстерү (аралашучанлык, хислелек) .

15. Парларда һәм күмәк эшли белү.

Максатка ирешү өчен, түбәндәге бурычлар үтәлергә тиеш.

1) татарсөйләмен тыңлап аңларга күнектерү;

2) татар этикеты тәгъбирләрен кертеп,  бирелгән ситуация буенча диалогик сөйләм төзергә өйрәтү;

3) программада күрсәтелгән лексик темалар буенча телдән яки язмача монологик сөйләм оештыруга ирешү;

4) татар хәрефләрен танып, алар белдергән авазларны дөрес әйтеп, йөгерек һәм аңлап уку күнекмәләрен үстерү;

5) өйрәнелгән фонетик,  лексик- грамматик  күренешләрне гамәли үзләштереп, язма сөйләм күнекмәләрен камилләштерү;

Укыту курсы темалары эчтәлеге

Календарь-тематик план

Укыту – методик комплекты

Мәгълүмат һәм белем бирү чыганаклары

Мәгълүмат чыганаклары:

Белем бирү буенча федераль агентлык

http://www.apkppro.ru РФ мәгариф хезмәткәрләренең квалификациясен күтәрү һәм профессиональ әзерләү академиясе

http://www.lexed.ru Федеральный центр образовательного законодательства

http://www.rustest.ru Федераль тест үткәрү үзәге

http://www. tatedu.ru ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы

http://www.edu. kzn.ru ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы Белем порталы

http://www.mon.tatar.ru

http://www.shoolexpo.ru

http://. belem.ru

http://. tatar.ru ТР рәсми серверы

http://. Tat. Tatar-inform.ru ТР мәгълүмат агентлыгы

http://. intertat.ru ТР электрон газетасы

http://. Kitapxane.at.ru татар телендәге әдәби әсәрләр китапханәсе

http://. Tatar.com.ru татар теле сүзлекләр һәм үзөйрәткечләр

http://. Tatarca.boom.ru татарча текстлар

http://. selet.ru “Сәләт” яшьләр

http://. Kitapxane.at.ru татар телендәге әдәби әсәрләр китапханәсе

http://. Tatarca.boom.ru татарча текстлар

Электрон ресурслар: “Бала” китапханәсе, “Татар мультфильмнары”, мультимедиа укыту программалары; электрон китапханә; татар сайтлары (belem.ru, tatarile.org.com).

Предметны үзләштерүдән көтелгән нәтиҗәләре

Башлангыч гомуми белем бирү мәктәбендә телне гамәли үзләштерү нәтиҗәсендә укучыларда татар теленең күп мәдәниятле дөньядагы роле һәм әһәмияте турында беренчел күзаллаулар формалаша. Татар мәдәниятенең балалар өчен булган катламы белән танышу башка мәдәниятләргә карата ихтирам хисе уятып, укучыларга үз мәдәниятләрен тирәнрәк аңларга мөмкинлек бирә, ватанпәрвәрлекне үстерә. Башлангыч гомуми белем бирү баскычында татар теленә өйрәтүнең программада күрсәтелгән күләмдә гомуми нәтиҗәләре түбәндәгеләрдән гыйбарәт:

– беренчел коммуникатив компетенция, ягъни татар телендә сөйләшүчеләр белән телдән яки язмача аралашуга әзер булу;

– коммуникатив бурычлар куя һәм хәл итә белү, адекват аралашуның вербаль һәм вербаль булмаган чараларыннан, сөйләм әдәбе үрнәкләреннән файдалана алу, итагатьле һәм киң күңелле әңгәмәдәш булу;

– «Татар теле” һәм  “Әдәби уку» предметларына карата уңай мотив һәм тотрыклы кызыксыну булдыру, шулай ук тиешле гомуми һәм махсус күнекмәләр формалаштыру һәм, шулар нигезендә, белем алуның алдагы баскычларында татар телен уңышлы үзләштерүне тәэмин итү.

Татар теленнән башлангыч мәктәп программасын үзләштерүнең  шәхси нәтиҗәләре:

– татар теленең дәүләт теле буларак ролен аңлау;

– шәхесара һәм мәдәниятара аралашуда татар телен куллануга уңай караш булдыру;

– татар теленә карата ихтирамлы караш булдыру һәм аны яхшы өйрәнү теләге формалаштыру.

Татар теленә өйрәтүнең предметара нәтиҗәләре:

– гомуми уку күнекмәләрен һәм үз эшчәнлегеңне оештыра алу сәләтен формалаштыру;

– үз эшчәнлегеңне планлаштыру, аны контрольдә тоту һәм бәяли белү күнекмәләре булдыру;

– укылган яки тыңланган мәгълүматның эчтәлегенә бәя бирә белү;

– өстәмә мәгълүмат алу өчен, белешмә чыганаклардан мөстәкыйль файдалана алу;

– мөстәкыйль рәвештә белем ала белү.

Башлангыч мәктәптә татар теленә өйрәтүнең предмет нәтиҗәләре:

– татар телендә сөйләшүчеләр белән телдән яки язмача аралашу күнекмәләренә ия булу;

– телдән яки язма сөйләм күнекмәләренә ия булу өчен кирәкле беренчел лингвистик белемнәрне үзләштерү;

– татар балалар әдәбияты һәм халык авыз иҗаты үрнәкләре белән танышу.

Календарь-тематик планлаштыруга төзәтмәләр

Рус телендә сөйләшүче балаларның татар теленнән белем һәм күнекмәләрен тикшерү төрләре.

Укучыларның татар теленнән белем, осталык һам күнекмәләрен бәяләү нормалары.

   Тынлап аңлауны бәяләү

Тыңланган татар сөйләмен тулаем аңлап, төп эчтәлеген сөйләп бирә алганда, «5»ле куела.

Тыңланган татар сөйләмен аңлап, эчтәлеген якынча дөрес сөйли алганда, «4»ле куела.

Тыңланган татар сөйләмен аңлап, эчтәлеген өлешчә генә сөйли алганда, «3»ле куела.

Тыңланган татар сөйләменең эчтәлеген тулаем аңламаганда, «2»ле куела.

Диалогик сөйләмне бәяләү

Бирелгән ситуация яки лексик тема буенча әйтелеше һәм грамматик төзелеше ягыннан дөрес, эчтәлеге ягыннан эзлекле һәм тулы диалогик сөйләм төзегәндә, «5»ле куела.

Бирелгән ситуация яки лексик тема буенча репликаларның әйтелешендә һәм аерым сүзләрнең грамматик формаларында 2—3 хата җибәреп, эчтәлеге ягыннан эзлекле диалогик сөйләм төзегәндә, «4»ле куела.

Өстәмә сораулар ярдәмендә генә әңгәмә кора алганда, репликаларның әйтелешендә һәм сүзләрнең грамматик формаларында 4—6 хата җибәреп, эчтәлеге ягыннан эзлексез диалогик сөйләм төзегәндә, «3»ле куела.

Бирелгән ситуация яки лексик тема буенча диалог төзи алмаганда, «2»ле куела.

Монологик сөйләмне бәяләү

Әйтелеше һәм грамматик төзелеше ягыннан дөрес һәм эчтәлеге ягыннан тулы, эзлекле монологик сөйләм өчен «5»ле куела.

Аерым сүзләрнең әйтелешендә, грамматик формаларында яки җөмлә төзелешендә 2—3 хатасы булган, эчтәлеге ягыннан тулы монологик сөйләм өчен «4»ле куела.

Сүзләрнең әйтелешендә, җөмлә төзелешендә 4—6 хаталы, эчтәлеге ягыннан эзлекле булмаган монологик сөйләм өчен «3»ле куела.

Лексик темага монолог төзи алмаганда, «2»ле куела.

Укуны бәяләү

Текстның эчтәлеген тулаем аңлап, сәнгатьле итеп укыганда, «5»ле куела.

Текстның эчтәлеген аңлап, сәнгатьле һәм аңлаешлы итеп укыганда, әмма 2—3 орфоэпик хата (авазларның әйтелешен бозу, басымны дөрес куймау, интонацияне сакламау) булганда, «4»ле куела.

Текстның эчтәлеген өлешчә аңлап укыганда, 4—6 тупас орфоэпик хата булганда, «3»ле куела.

Текстның эчтәлеген тулысынча аңламыйча, орфоэпик кагыйдәләрне бозып укыганда, «2»ле куела.

ОРФОЭПИК   ҺӘМ   ОРФОГРАФИК   МИНИМУМ

1. Авазларның, сүзләрнең, интонацион калыпларның әйтелешен даими рәвештә кабатлап тору.

2. Сүзләрнең иҗекләргә бүленешен истә тотып, сөйләм оештыра белү.

3. Басымның үзенчәлекле очракларын гамәли белү.

4. Сингармонизм законының асылын гамәли белү.

5. Хәрефләрне, сүзләрне, җөмләләрне каллиграфик дөрес итеп яза белүне камилләштерү.

6. Исемнәрнең килеш кушымчаларын, фигыльләрнең барлык-юклык, зат-сан, заман кушымчаларын дөрес ялгап язуга ирешү.

7. Җөмлә ахырында нокта, сорау яки өндәү билгеләрен куеп,   язу күнекмәләрен гомумиләштерү.

8. Кеше исемнәрен, фамилияләрен, шәһәр, авыл, елга исемнәрен, хайван кушаматларын баш хәрефтән яза белүгә күнектерү.

9. Әйтелеше белән язылышы арасында аерма булган сүзләрне дөрес әйтә һәм яза белү күнекмәләрен системалаштыру.

10.  Орфоэпик һәм орфографик яктан сөйләмне дөрес оештыру эшен   тирәнәйтү.

СӨЙЛӘМ ЭШЧӘНЛЕГЕ ТӨРЛӘРЕНӘ ӨЙРӘТҮГӘ ТАЛӘПЛӘР

Тыңлап аңлау

Авазларны тыңлап, аларны белдергән хәрефләрне күрсәтә белү;

укытучы яки диктор әйткән сүзләрне, җөмләләрне тыңлап тәрҗемә итә белү;

1,5 - 2  минутлык текстны тыңлап, эчтәлеген эзлекле һәм сәнгатьле   итеп телдән яки язмача сөйләү;

дәрестә   катнашучыларның   җанлы   сөйләмен   тыңлап аңлый белү һәм аралаша алу.

                                                                                                           Диалогик сөйләм

Төрле типтагы сорау һәм җавап репликаларын кулланып, көндәлек тормыш белән бәйле ситуацияләргә диалог төзү (һәр укучының репликалар саны 6 дан ким булмаска тиеш);

татар сөйләм этикетына караган танышу, исәнләшү, саубуллашу, рәхмәт әйтү, гафу үтенү, котлау сүзләрен урынлы куллана белү;

укылган яки тыңланган текстның эчтәлеге буенча сөйләшү үткәрү.

Монологик сөйләм

Тасвирлау һәм хикәяләү элементларын кертеп, лексик тема буенча эзлекле сөйли белү (җөмләләр саны 7 дән ким булмаска тиеш);

укылган яки тыңланган текстның эчтәлеген аңлап, үз фикереңне әйтә белү;

текстның эчтәлеген сөйләгәндә, өйрәнелгән җөмлә калыпларыннан урынлы файдалана алу.

Уку

Хикәяләү һәм тасвирлау элементларын үз эченә алган җөмләле текстларны тулысынча аңлап һәм тиешле интонация белән уку;

укылган тексттагы яңа сүзләрнең мәгънәләрен сүзлектән таба белү;

укылган текстның эчтәлеген эзлекле итеп сөйләү.

Язу

Укучыларның гаилә-көнкүрешенә, уку хезмәтенә бәйле темаларга яки сюжетлы рәсемнәр буенча кечкенә сочинение язу;

тыңланган яки укылган текстның эчтәлеге буенча сорауларга язмача җавап бирү;

аерым сүзләрне, җөмләләрне, бәйләнешле текстны үзгәрешләр кертеп күчереп язу.