Кичээл "Табу, эвфемизмнер" 6 класс
план-конспект урока (6 класс)

Табу болгаш эвфемизмнер. 6 -гы класска кичээл        

Сорулгазы:

1.Өөреникчилерге табу болгаш эвфемизмнер дугайында билигни таныштырып тайылбырлаар.

2. Уругларны бөлүктеп ажылдаарынга чаңчыктырар, төрээн чериниң каас-чараш черлерин база аң-меңин хумагалап, аңаа чогаарланып чоруур кылдыр өөредир.

3.Логиктиг боданыышкынын, проблемалыг байдалдарны шиитпирлеп билир база деңнелге аргазын ажыглап тургаш, боданыр чоруун сайзырадыр.

Дерилгези: компьютер, проектор, тывызыктар бижээн карточкалар, проблемалыг байдалдар кирген сөс-биле оюннар, домак-биле дифференциалдыг ажыл карточкалар, сөзүглелдиг карточкалар, аттыг чуруктар ( бөрү,адыг, чылан, эзир), Азас холдун чуруу.

Кичээлдиң чорудуу:

I. Организастыг кезээ.

Кичээлдин сорулгалары,кезектери- биле таныштырар. Экии, уруглар! Бөгүн кичээливисте табу,эвфемизмнер деп чаа онзагай ажыглалдың сөстерин өөренип албышаан, Тывавыста эртинелеривистиң бирээзи Азас холдун араатан аңнары, улуг аңнары-биле таныжып, оларны хумагалап, төрээн каас-чараш черивиске чоргаарланып өөренир бис.

II. Чаа теманы ханы билип алырынга белеткел ажылы.

III. Чаа теманың тайылбыры.

IV. Быжыглаашкын.

V. Кичээлдиң түңнели.

VI. Онаалга бээри

VII.Түңнел демдектер салыры

2. Проблемниг байдалдар кирген сөстер-биле оюн. Ажылдарын бөлүк бүрүзү солчуп алгаш, бот-боттарын хынааш, демдээн салыр.

1-ги бөлүк. Үжүктерден сөстү тургускаш, артык сөстү тывар.

Экли, бүсхүл, сныы, диңи.(Дииң,чүге дизе артканнары улуг аңнар бооп турар)

2-ги бөлүк. Бердинген сөстерде синоним сөстерни тудуштур шый.

Улун аң Бөрү

                                                                  Тайга ыды Эзир

                                                                  Даг-Иргек Сыын

                                                                    Куш Адыг

3-кү бөлүк. Артык сөстү тып.

Табу, эвфемизм, лексика, фонетика.

Мажаалай, хайыракан, кара-чүве, адыг.

Тевежи, Мөге, Дарган, Өнермаа.

Кокай, Челер-бүүрек, бөрү, көк-карак.

4-кү бөлүк. Уламчыла…

А) Бөрү,адыг,чылан…

Б) Чылып чоруур, коккаарак, хайыракан…

В) Бөрүнүң азыы, адыгның дыргаа, чыланның кежи…

Үстүнде айыткан чүүлдерниң эм-дом болурунуң дугайында кысказы-биле чугаалап бээр.

 3. Домак-биле дифферинциалдыг ажыл.Самбырага ажыл.

 Дүне бөрүлерниң карактары көгереңейнип турар.

4 бөлүктен бир-бир өөреникчи үнүп келир.

«5» демдекке онаалга.

Домактың долу морфолог- синтаксистиг сайгарылгазын кылыр.

«4» демдекке онаалга. Бөрүлерниң, карактары деп сөстерни тургузуунун аайы-биле сайгарар.

«4» демдекке онаалга. Бөрү деп сөске төрел сөстер тывар.

«4» демдекке онаалга. Дүне деп сөстүң фонетиктиг сайгарылгазын кылыр.

Уруглар самбырага ажылдап турда, бөрү дугайында харылзаалыг чугаа чорудар.

1-ги бөлүк. Бөрү дугайында чүнү билир бис?

2-ги бөлүк. Бөрүнүң ужур-дузазы.

3-кү бөлүк. Бөрү дугайында кандыг чогаалдар, кинолар, мультфильмнер билир бис?

4-кү бөлүк. Бөрүлер бөгүнгү амыдыралывыста…

4. Тывызык-биле ажыл.

Башкы буду майыжаңнаан,

Соңгу буду шоюжаңнаан,

Дүңдерлиңнээн дүрзүгүр,

Аңдарлыңнаан арынныг кулугур.( Адыг)

Дай аъдым мунуп чадап,

Тал кымчым тудуп чадап.(Адыг,чылан)

Орукта доңнаан баг чыдыр.(Чылан)

Көк бугам чер чыттап маңнады.(Бөрү)

Шырбык көктү мунуп болбас,

Шывышкынны куржанып болбас.(Бөрү, чылан)

Артап болбас алдын өрген,

Дээп болбас демир өрген.(Чылан)

Черде Черзи-Мөге.(Адыг)

5. Синквейн

Адыг, бөрү, чылан, эзир деп сөстерге синквейн чогаадыр.

Чижээ: Эзир

Чараш, улуг

Тевер, ужар, хайгаараар

Эзир ужуп чорда чараш-ла.

Куш

V. Кичээлдиң түңнели. Рефлексия.

Кичээливистиң түңнелинде «Сөстү уламчыла» деп оюнну ойнаптаалы.

Табу дээрге…

Эвфемизм дээрге…

Бөрү, адыг,чылан дээрге…

Чиигенир,коккаарак, улуг аң даялаар дээрге…

Хайыракан даа дээрге…

- Эр-хейлер.

Боттарыңанның кичээлге ажылдааныңарны каш демдекке үнелээр силер?

-Силерде анкеталарга номчааш демдектериңер дужунга салыр силер.

«МЕН»: Кандыг ажылдаан мен?

Частырыглар кылган мен бе?

«БИС»: Чаңгысклассчыларым, башкым меңээ кайы хире дузалашканыл?

А мен оларга кайы хире дузалаан мен?

Кичээл кайы хире солун болду ?

VI. Онаалга бээри.

Онаалганы уруглар боттары шилип алыр.

1.Азас холдун дугайында тоол чогаадыр.

2. Хайыракан дугайында улуг улустан тоолчургу чугаалар тып бижип эккээр.

3. Кичээлде көрбээнивис табу,эвфемизмнер тып кээр.

Шилип алыңар.Солун чаа чүүлдерни тып, ажыдыышкыннардан кылыңар.

VII.Түңнел демдектер салыры.