9нчы сыйныфта (татар төркеме) туган (татар) тел тәдәбиятын укытуны календарь -тематик планлаштыру
рабочая программа (9 класс)

№

Дәрес  темасы

Укучылар эшчәнлеге төрләре

Үткәрү вакыты

Татар әдәбияты тарихы

1

Төрки-татар әдәбиятының чорларга бүленеше         |Истоки и история возникновения татарской литературы. Принципы разделения тюрко-татарской литературы на этапы.        

Схема белән эш, рус халык авыз иҗаты белән чагыштыру, мисаллар китерү, халык авыз иҗаты жанрларын  кабатлау, чылбыр буенча уку, чылбыр буенча сөйләү, кычкырып һәм эчтән уку, сорауларга җавап бирү, терәк сораулар буенча анализлау

2

Төрки-татар әдәбиятының чорларга бүленеше турында төшенчә бирү| Влияние устного народного творчества на письменную литературу. Возникновение письменности. Первые письменные источники. Руническая письменность.        

Сорауларга җавапэзләү, ишетеп аңлау әңгәмә, сүзлекләр белән эш., мөнәҗәт һә бәет жанрын чагыштыру, уртак һәм аермалы якларын табу, тарихи вакыйгалар белән әдәби вакыйгаларны чагыштыру

3

Борынгы уйгур язулы истәлекләр| М.Кашгари. «Диванелөгат эт-төрк» / «Словарь тюркских наречий». Возникновение жанра элегии. Оды и элегии в татарской литературе. Творчества А.Ясави и С.Бакыргани.

Чылбыр буенча уку, чылбыр буенча сөйләү, кычкырып һәм эчтән уку, сорауларга җавап бирү, терәк сораулар буенча анализлау

Алтын Урда дәвере төрки-татар әдәбияты

4

“Идегәй” дастаны. Трагедия жанры| Дастан Золотоордынского периода «Идегәй».

Текстның эчтәлеген аңлау, төп фикерне
аерып чыгара алу охшашлык һәм аермалыкларны аеру, чагыштыру; бербөтенне өлешләргә бүлү укуга аңлы караш

5

Әдәби тәнкыйть. “Идегәй” – эпос-дастан жанрының классик үрнәге. “Идегәй” һәм милли-этник традицияләр| Дастан Золотоордынского периода «Идегәй».Теория литературы: трагедия.

Текстның эчтәлеген аңлау, төп фикерне
аерып чыгара алу охшашлык һәм аермалыкларны аеру, чагыштыру; бербөтенне өлешләргә бүлү укуга аңлы караш

XVII – XVIII гасыр төрки-татар әдәбияты

6

Мәүла Колый иҗаты. Төрки-татар дөньясында дини–суфичыл әдәбият| Творчество писателя XVII века Мавлы Кулыя. Хикметы. Суфийская литература. Турекменский поэт Махтумколый Фираги. Его газели в переводе Р.Миннуллина. Философия древнего поэта.

Уңай һәм тискәре образларны билгеләү, аларга хас сыйфатларны билгеләү, эчтәлек сөйләү, геройларга бәяләмә бирү, нәтиҗә ясау, анализлау, сочинение язу күнекмәләре формалаштыру

XIX гасыр татар әдәбияты|Краткий обзор литературы XIX века.

Текстның эчтәлеген аңлау, төп фикерне
аерып чыгара алу охшашлык һәм аермалыкларны аеру, чагыштыру; бербөтенне өлешләргә бүлү

7

XIX гасыр татар әдәбияты тарихы. XIX гасыр поэзиясе

СТУ. XIX гасыр шагыйрьләре|Краткий обзор литературы XIX века. Обзор поэзии. Чтение афоризмов из стихов поэтов А.Каргалыя, Х.Салихова, Г. Кандалыя, Г.Чокрыя, Акмуллы, Г.Самитовой. Проникновение в философию поэтов.

Схема белән эш, чылбыр буенча уку, чылбыр буенча сөйләү, кычкырып һәм эчтән уку, аудиоязманы тыңлау, аңлау, сорауларга җавап бирү, терәк сораулар буенча анализлау, сорауларга җавап бирү,проблеманы кыска һәм ачык итеп әйтү; проблеманы чишүдә берничә вариант табу,аларны кулланып карау

XIX гасыр прозасы

8

XIX йөзнең икенче яртысында татар прозасы| Обзор прозы 2 половины XIX века. Просветительский реализм.Теория литературы: просветительский реализм.

Схема белән эш, чылбыр буенча уку, чылбыр буенча сөйләү, кычкырып һәм эчтән уку, аудиоязманы тыңлау, аңлау, сорауларга җавап бирү, терәк сораулар буенча анализлау, сорауларга җавап бирү,проблеманы кыска һәм ачык итеп әйтү; проблеманы чишүдә берничә вариант табу,аларны кулланып карау

9

Муса Акъегетзадәнең биографиясе. “Хисаметдин менла” романыннан өзек| Муса Акъегетзадэ. Биография писателя. Чтение романа «Хисаметдин менла». Проблема героя времени. Служение татарскому народу. Просветительские идеи.

Текстның эчтәлеген аңлау, төп фикерне
аерып чыгара алу охшашлык һәм аермалыкларны аеру, чагыштыру; бербөтенне өлешләргә бүлү

10

Риза Фәхретдинов-ның “Әсма, яки Гамәл вә җәза” әсәре. Р. Фәхретдинов музее | Риза Фахретдинов. Биография писателя. Чтение романа «Әсма, яки Гамәл вәҗәза» / «Асма, или Деяниеинаказание». Проблема воспитания в семье. Особенности женских образов.

Өлешләргә бүлеп уку, уңай һәм тискәре образларны билгеләү, аларга хас сыйфатларны билгеләү, эчтәлек сөйләү, геройларга бәяләмә бирү, нәтиҗә ясау, тарихи шәхесләр турында мәгълүмат туплау

11

Заһир Бигиевнең “Меңнәр, яки Гүзәл кыз Хәдичә” әсәре| Захир Бигиев. Биография писателя. Чтение романа «Өлүф, яки Гүзәл кыз Хәдичә» / «Тысячи, или Красавица Хадича». Первый детективный роман в татарской литературе.

Текстның эчтәлеген аңлау, төп фикерне
аерып чыгара алу охшашлык һәм аермалыкларны аеру, чагыштыру; бербөтенне өлешләргә бүлү

12

Шакир Мухамедов. Чтение повести «Япон сугышы, яки Доброволец Батыргали агай» / «Японская война, или Доброволец Батыргали». Выражение сатиры. Мнимый патриотизм.Теория литературы: ящичная композиция, обрамленная повесть.

Өлешләргә бүлеп уку, уңай һәм тискәре образларны билгеләү, аларга хас сыйфатларны билгеләү, эчтәлек сөйләү, геройларга бәяләмә бирү, нәтиҗә ясау, тарихи шәхесләр турында мәгълүмат туплау

Татар драматургиясенең башлангычы

13

Габдрахман Ильясиның “Бичара кыз” драмасы| Габдрахман Ильяси. Первый татарский драматург. Биография писателя. Чтение пьесы «Бичара кыз» / «»Бедная девушка». Простой сюжет. Идея независимости женщины в семье.

Өлешләргә бүлеп уку, уңай һәм тискәре образларны билгеләү, аларга хас сыйфатларны билгеләү, эчтәлек сөйләү, геройларга бәяләмә бирү, нәтиҗә ясау, тарихи шәхесләр турында мәгълүмат туплау

XX гасыр татар әдәбияты. Драма әсәрләре

14

Галиәсгар Камалның тормыш юлы һәм иҗаты| Галиасгар Камал. Биография драматурга

Схема белән эш, чылбыр буенча уку, чылбыр буенча сөйләү, кычкырып һәм эчтән уку, аудиоязманы тыңлау, аңлау, сорауларга җавап бирү, терәк сораулар буенча анализлау, сорауларга җавап бирү,проблеманы кыска һәм ачык итеп әйтү; проблеманы чишүдә берничә вариант табу,аларны кулланып карау

15

Галиәсгар Камалның “Беренче театр” әсәре. Комедия. Трагикомедия| Чтение комедии «Беренче театр» / «Первый театр». Противостояние рождению театра. Юмор. Сатира. Образ Хамзи бая.

Өлешләргә бүлеп уку, уңай һәм тискәре образларны билгеләү, аларга хас сыйфатларны билгеләү, эчтәлек сөйләү, геройларга бәяләмә бирү, нәтиҗә ясау, тарихи шәхесләр турында мәгълүмат туплау

16

Шәриф Хөсәеновның тормыш юлы һәм иҗаты | Шариф Хусаинов. Биография драматурга

Схема белән эш, чылбыр буенча уку, чылбыр буенча сөйләү, кычкырып һәм эчтән уку, аудиоязманы тыңлау, аңлау, сорауларга җавап бирү, терәк сораулар буенча анализлау, сорауларга җавап бирү,проблеманы кыска һәм ачык итеп әйтү; проблеманы чишүдә берничә вариант табу,аларны кулланып карау

17

Шәриф Хөсәеновның “Әни килде” драмасы|        Шариф ХусаиновЧтение драмы «Әниемнең ак күлмәге (Әни килде)» «Белое платье матери (Мама приехала)». Взаимоотношения между матерью и многочисленными ее детьми. Обязанности и права детей перед родителями. Проблема одиноких, старых, беспомощных родителей. Душевная чистота персонажей. Антигерои. Прослушивание песни в исполнении И.Шакирова «Кичер мине, әнкәй» / «Прости меня, мама». Беседа на тему «Ана образы» / «Образ матери». Сочинение.

Өлешләргә бүлеп уку, уңай һәм тискәре образларны билгеләү, аларга хас сыйфатларны билгеләү, эчтәлек сөйләү, геройларга бәяләмә бирү, нәтиҗә ясау, тарихи шәхесләр турында мәгълүмат туплау

18

Габдулла Тукайның “Ана догасы” шигыре  Тукайча татар кодексы. Разил Вәлиевнең “Кеше” шигыре| Габдулла Тукай. Литературное наследие поэта. Чтение и анализ стихотворения «Ана догасы» / «Молитва матери». Взаимоотношения между матерью и ребенком. Зиннур Мансуров. Чтение материала «Тукайның татар кодексы» / «Татарский кодекс Тукая». Свод афоризмов поэта. Место человека в жизни, права и обязанности. Посещение историко-архитектурного музея-заповедника г.Булгар, внесенного в список Всемирного духовного наследия ЮНЕСКО.

Сәнгатьле уку, лирик геройның эчке хис- кичерешләрен аңлата белү, геройларга бәяләмә бирү, нәтиҗә ясау, анализлау, шигырьләрнең тематикасын ачыклый белү ,проблеманы кыска һәм ачык итеп әйтү; проблеманы чишүдә берничә вариант табу, аларны кулланып карау

XX гасыр әдәбияты. Проза (2 нче кисәк)

19

Фатих Әмирханның тормыш юлы һәм иҗаты | Фатих Амирхан. Жизнь и творчество писателя.

Схема белән эш, чылбыр буенча уку, чылбыр буенча сөйләү, кычкырып һәм эчтән уку, аудиоязманы тыңлау, аңлау, сорауларга җавап бирү, терәк сораулар буенча анализлау, сорауларга җавап бирү,проблеманы кыска һәм ачык итеп әйтү; проблеманы чишүдә берничә вариант табу,аларны кулланып карау

20

Фатих Әмирханның “Хәят” повестеннан өзек| Чтение и анализ повести «Хәят» / «Хаят». О прекрасных взаимоотношениях семей русского и татарского народов. Соблюдение национальных традиций. Разногласия в создании семьи. Мечта и действительность. Портрет героя. Прослушивание песни А.Рашита «Беренче мәхәббәт» / «Первая любовь». Беседа о счастье и любви.

Өлешләргә бүлеп уку, уңай һәм тискәре образларны билгеләү, аларга хас сыйфатларны билгеләү, эчтәлек сөйләү, геройларга бәяләмә бирү, нәтиҗә ясау, тарихи шәхесләр турында мәгълүмат туплау

21

Галимҗан Ибраһимовның тормыш юлы һәм иҗаты| Галимзян Ибрагимов. Повторение и добавление новых сведений в биографию писателя.

Схема белән эш, чылбыр буенча уку, чылбыр буенча сөйләү, кычкырып һәм эчтән уку, аудиоязманы тыңлау, аңлау, сорауларга җавап бирү, терәк сораулар буенча анализлау, сорауларга җавап бирү,проблеманы кыска һәм ачык итеп әйтү; проблеманы чишүдә берничә вариант табу,аларны кулланып карау

22

Г. Ибраһимовның “Сөю – сәгадәт” әсәреннән өзек| Чтение и обсуждение рассказа «Сөю – сәгадәт» / «Любовь – это счастье». Афоризмы знаменитых личностей о любви.

Өлешләргә бүлеп уку, уңай һәм тискәре образларны билгеләү, аларга хас сыйфатларны билгеләү, эчтәлек сөйләү, геройларга бәяләмә бирү, нәтиҗә ясау, тарихи шәхесләр турында мәгълүмат туплау

23

Әмирхан Еникинеңтормыш юлы һәм иҗаты|| Амирхан Еники. Жизнь и творчество писателя.

Схема белән эш, чылбыр буенча уку, чылбыр буенча сөйләү, кычкырып һәм эчтән уку, аудиоязманы тыңлау, аңлау, сорауларга җавап бирү, терәк сораулар буенча анализлау, сорауларга җавап бирү,проблеманы кыска һәм ачык итеп әйтү; проблеманы чишүдә берничә вариант табу,аларны кулланып карау

24

Әмирхан Еникинең “Әйтелмәгән васыять” әсәре Чтение и анализ повести «Әйтелмәгән васыять» / «Невысказанное завещание». Проблема старой одинокой матери и ее многочисленных детей. Права и обязанности детей перед беспомощными родителями. Забота. Психология пожилого человека. Проблема родного языка. Философское значение понятия «завещание». Этнографические детали. Проблема сохранения духовного наследия каждого народа.|

Өлешләргә бүлеп уку, уңай һәм тискәре образларны билгеләү, аларга хас сыйфатларны билгеләү, эчтәлек сөйләү, геройларга бәяләмә бирү, нәтиҗә ясау, тарихи шәхесләр турында мәгълүмат туплау

25

БСҮ. Әмирхан Еникинең “Әйтелмәгән васыять” әсәре буенча сочинение язу| Сочинение по повести «Әйтелмәгән васыять» / «Невысказанное завещание».

Өлешләргә бүлеп уку, уңай һәм тискәре образларны билгеләү, аларга хас сыйфатларны билгеләү, эчтәлек сөйләү, геройларга бәяләмә бирү, нәтиҗә ясау, тарихи шәхесләр турында мәгълүмат туплау

26

Габдрахман Әпсәләмовның “Ак чәчәкләр” әсәреннән өзе| Габдрахман Абсалямов. Биография писателя. Чтение отрывка из знаменитого романа «Ак чәчәкләр» / «Белые цветы». Развитие сюжета на медицинскую тему. Врачебная этика. Понятие «добрый доктор». Республиканское общественное движение «Ак чәчәкләр» / «Белые цветы». Про кинофильм «Ак чәчәкләр» / «Белые цветы». Про ежегодные Абсалямовские чтения школьников. Одноименные конкурсы.

Өлешләргә бүлеп уку, уңай һәм тискәре образларны билгеләү, аларга хас сыйфатларны билгеләү, эчтәлек сөйләү, геройларга бәяләмә бирү, нәтиҗә ясау, тарихи шәхесләр турында мәгълүмат туплау

27

Аяз Гыйләҗевнең тормыш юлы һәм иҗаты| Аяз Гилязев. Биография писателя.

Схема белән эш, чылбыр буенча уку, чылбыр буенча сөйләү, кычкырып һәм эчтән уку, аудиоязманы тыңлау, аңлау, сорауларга җавап бирү, терәк сораулар буенча анализлау, сорауларга җавап бирү,проблеманы кыска һәм ачык итеп әйтү; проблеманы чишүдә берничә вариант табу,аларны кулланып карау

28

Аяз Гыйләҗевнең “Җомга көн, кич белән” әсәреннән өзек| Чтение и анализ повести «Җомга көн, кич белән» /«В пятницу, вечером». Образ доброй, но брошенной детьми женщины. Проблема родной и неродной матери. Поздняя любовь. Образ доброго молодого председателя. Обязанности детей перед родителями. Трагизм терпеливой татарской женщины. Контраст между молодостью-силой и старостью-беспомощностью.

Өлешләргә бүлеп уку, уңай һәм тискәре образларны билгеләү, аларга хас сыйфатларны билгеләү, эчтәлек сөйләү, геройларга бәяләмә бирү, нәтиҗә ясау, тарихи шәхесләр турында мәгълүмат туплау

29

Рөстәм Мингалимнең тормыш юлы һәм иҗаты.

Рөстәм Мингалимнең “Сап-сары көзләр” хикәясе| Рустем Мингалим. Биография писателя. Чтение и анализ рассказа «Сап-сары көзләр» / «Желтая-прежелтая осень».Пейзаж родного края. Воспоминания о тяжелых военных буднях. Контраст между внутренней свободой личности и внешним благополучием. Забота о детях.

Өлешләргә бүлеп уку, уңай һәм тискәре образларны билгеләү, аларга хас сыйфатларны билгеләү, эчтәлек сөйләү, геройларга бәяләмә бирү, нәтиҗә ясау, тарихи шәхесләр турында мәгълүмат туплау

30

СТУ. Фәнис Яруллинның “Лаеклы кияү” хикәя-әкияте. Сатира| Фанис Яруллин. Сатирический рассказ на тему «Көтелгән кияү» / «Желанный жених». Проблема выбора спутника жизни. Разоблачение наживы богатства, принципа «я – тебе, ты – мне».Теория литературы: сатира.

Өлешләргә бүлеп уку, уңай һәм тискәре образларны билгеләү, аларга хас сыйфатларны билгеләү, эчтәлек сөйләү, геройларга бәяләмә бирү, нәтиҗә ясау, тарихи шәхесләр турында мәгълүмат туплау

Публицистика

31

Миргазиян Юнысның су, күк, һәм җир турындагы хикәяләре| Миргазиян Юныс. Основоположник маринистики в татарской литературе. Публицистика. Особенности жанра. Стиль. Чтение и обсуждение очерка «Су, Җир һәм Һава турында хикәят» / «Рассказ о Воде, Земле и Небе». Становление национального характера у тюркского народа. Уставные отношения на службе. Способы познания мира.

Теория литературы: жанр публицистики. Стиль.

Схема белән эш, чылбыр буенча уку, чылбыр буенча сөйләү, кычкырып һәм эчтән уку, аудиоязманы тыңлау, аңлау, сорауларга җавап бирү, терәк сораулар буенча анализлау, сорауларга җавап бирү,проблеманы кыска һәм ачык итеп әйтү; проблеманы чишүдә берничә вариант табу,аларны кулланып карау

32

Гамил Афзалның “Өф-өф итеп”, “Шигърият, син көчлеләргә ялчы түгел” шигырьләре.

Рәшит Әхмәтҗановның “Сандугач керде күңелгә”, “Әкияттән” шигырьләре |Творчество Гамиля  Афзала, Рашита Ахметзянова

Сәнгатьле уку, лирик геройның эчке хис- кичерешләрен аңлата белү, геройларга бәяләмә бирү, нәтиҗә ясау, анализлау, шигырьләрнең тематикасын ачыклый белү ,проблеманы кыска һәм ачык итеп әйтү; проблеманы чишүдә берничә вариант табу, аларны кулланып карау

33

Арадаш аттестация | Промежуточная аттестация.

34

Александр Пушкин һәм Габдулла Тукайның “Пәйгамбәр” шигырьләре/ А.Пушкин. Чтение стихотворения «Пәйгамбәр» / «Пророк». Г.Тукай. Чтение стихотворения «Пәйгамбәр» / «Пророк». Сравнительный анализ. История создания стихотворения Тукая.

Харрас Әюпнең “Китап тотып кулга” шигыре | Харрас Аюп. Стихи.

Йомгаклау дәресе|Заключительный урок.

Сәнгатьле уку, лирик геройның эчке хис- кичерешләрен аңлата белү, геройларга бәяләмә бирү, нәтиҗә ясау, анализлау, шигырьләрнең тематикасын ачыклый белү ,проблеманы кыска һәм ачык итеп әйтү; проблеманы чишүдә берничә вариант табу, аларны кулланып карау