Урок-путешествие в 5 классе (осетинский язык)
методическая разработка (5 класс)

Урок  - балц  5 къласы.

Темæ. Номдар фæлхат кæнын.

Урочы хæстæ:

1. Номдарæй зонындзинæдтæ сфæлхат кæнын, дзырдуатон куыст бакæнын, ныхасы рæзтыл бакусын.

2. Ахуырдзауты зонындзинæдтæ номдарæй ныффидар кæнын, хъуыды кæныныл сæ фæцалх кæнын, хибарæй кусыныл сæ разæнгард кæнын.

3. Ныййарæг мадæн аргъ кæнын, уарзон цæстæй йæм кæсын, æмбарын ын йæ лæггад.

Урочы æрмæг: презентаци, музыкæ, перфокартæтæ, кроссворд, ребустæ, кластер, «Нарты фæткъуы».

Урочы цыд.

С – 1. 1. Бацæттæгæнæн рæстæг.

С – 2. 2. Ахуыргæнæджы разныхас (абоны урочы тыххæй, къордты кæй кусдзыстæм (3 къорды: ЦИН, АРТ, ХУР).

Ах-æг: - Абон нæ урок уыдзæн балцы хуызы. Хъуамæ бахæццæ уæм цавæрдæр диссаджы бæстæмæ. Нæ фæндагыл уыдзæн æрлæууæнтæ цавæрдæр цæлхдуртимæ, хæслæвæрдтимæ. Фæлæ мæн уырны, уæ зонындзинæдты фæрцы мах æнцонтæй бахæццæ уыдзыстæм. Уæ хорз куысты тыххæй, уæ раст дзуæппыты тыххæй уын лæвæрд цæудзæнис дидинджытæ. Нæ балцы кæрон сбæрæг кæндзыстæм, кæцы къордмæ уыдзæн фылдæр дидинджытæ.

С – 3. Ах – æг: - Уæдæ райдайæм нæ балц. Нæ фыццаг æрлæууæн у «Ребус». Цæмæй нæ урочы ныхасы темæ базонæм, уый тыххæй хъæуы райхалын ребус.

               (Сывæллæттæ базонынц ребусы æмбисонд. Чи тагъддæр базона, уымæн дидинæг раттын.)

С – 4. Ребус нывтимæ.

С – 5. Æмбисонд: Мады зæрдæ хурæй тынгдæр тавы.                                       (на осет., на русском яз.)

Фарст: - Куыд æмбарут æмбисонды хъуыды? 

- Цавæр æмбисæндтæ ма зонут мады тыххæй? (иронау, уырыссагау)

(Материнское сердце сильнее солнца греет. Мадæй зынаргъдæр ницы ис. Мад хъæбулæн у йе стъалы. Мады цæф нæ риссы.)

Ах-æг: - Уæдæ, сывæллæттæ абон нæ урочы фылдæр кæй кой кæндзыстæм? (Мады кой).

Фæйнæгыл дзырдуат: таурæгъ – притча, легенда, паддзах – царь, фæз – поляна.

                          (сывæллæттæ фыссынц сæ дзырдуæтты).

С – 6.Эпиграф: Нæртон дзырдтæн сæ фæлмæндæр у МАД.(Дж.Ш.)

(фæйнæгыл гæххæттыл фыстæй, слайдыл дæр)                                                                                                  

(Æрдзурын эпиграфы хъуыдыйыл)

Ах-æг: - Мады тыххæй бирæ рæсугъд ныхæстæ фыст æрцыд, бирæ зарджытæ, таурæгътæ. Мæнæ æрбахæццæ стæм нæ дыккаг æрлæууæнмæ.

Æз уын радзурдзынæн рагон таурæгъ, лæмбынæг байхъусут

С – 7. «Таурæгъ» - æрлæууæн.

С – 8 - 15. (ах-æг дзуры таурæгъ).

              Раджы кæддæр, паддзах Солæманы рæстæг, иу мадæн  йæ хъæбул хæрз чысылæй фесæфт. Бирæ йæ фæцагуырдта, фæмаст ыл кодта, фæлæ йын йæ фæд дæр нал ардта.

           Рацыд цалдæр азы. Лæппу бахъомыл æндæр мадмæ, йæхи мады та рох фæкодта. Раст æй уыцы рæстæг мад ссардта, фæлæ йын æй схæссæг мад нæ дæтты. Уый дæр æй йæхи хоны. Сывæллон  ратон - батойнаг ссис.

           Хъуыддаг паддзах Солæманмæ бахæццæ. Уый сын загъта:  

 «Лæппуйæн йæ цæнгтыл ныххæцут, йæхимæ йæ чи алваса, уый у йе ‘ цæг мад. Уый уыдзæн сывæллон».

       Устытæ фæлæбурдтой лæппумæ. Ивазынц æй фæйнæрдæм, йæ цæнгтæ йын фæтонынц. Сывæллон хъæр кæны, кæуы…

        Уæд……………………………………????????????????????

Фарст: - Цы уыдис дарддæр, сывæллæттæ? ….

Сæргонд ын æрхъуыды кæнут.

(Æрдзурын таурæгъы сæйраг хъуыдыйыл).

Ах – æг: - Сывæллæттæ, цæмæй нæ грамматикон темæ базонæм, уый тыххæй хъуамæ сæххæст кæнæм нæ иннæ хæслæвæрд.                        

С – 16. Æрлæууæн «Терминологон диктант»

 С – 17. КРОССВОРД (ах-æг амоны, куыд аразын хъæуы кроссворд, цæмæй урочы темæ базоной. Сывæллæттæ кусынц дыгæйттæй (къæйттæй).

Терминологион диктант.

1) Сæ нысаниуæг ныхмæвæрд цы дзырдтæн у, уыдон сты… (антонимтæ)

2) Ныхасы хæйттæ ахуыр кæны…(морфологи)

3) Предметы архайд цы ныхасы хай æвдисы, уый у…(мивдисæг)

4) Дзырдæн ивгæ цы хай нæ кæны, уый у…(уидаг)

5) Номдарты ивынад хауæнтæм гæсгæ у… (тасындзæг)

6) Хъуыдыйады сæйраг уæнг…(сæйрат)

                         (Чи тагъддæр скæна, уый бафæрсын).

С – 18. Арæзт кроссворд. (сыв. бæрæг кæнынц кроссворд).

Ах-æг: - Уæдæ нæ темæ цавæр у? Цавæр хæстæ ис нæ размæ? (Номдарæй цы базыдтам, уый сфæлхат кæнын, алыхуызон хæслæвæрдтæ сæххæст кæнын).

С – 19. Урочы темæ. Номдар фæлхат кæнын. (сыв. фыссынц сæ тетрæдты абоны нымæц, темæ.)

С – 20. Æрлæууæн «Номдар куыд зонæм?»

(Алы къордæн дæр ахуыргæнæг дзуры фæйнæ 4 фарсты. Цалынмæ уыдон дзуапп дæттой, уæдмæ фæйнæ 1 ахуырдзауы рацæуынц фæйнæгмæ æмæ карточкæтыл цы æвзæрст саразын хъæуы, уый кæнынц фæйнæгыл: 1 – фонетикон, 1 – синтаксисон, 1 – морфологион æвзæрст)

1) фонетикон æвзæрст  (МАД);

2) Морфологион æвзæрст (хурæй);

3) Синтаксисон æвзæрст (Мады зæрдæ хурæй тынгдæр тавы.)

Фарстатæ:

Командæ «ХУР»:

1. Цы хонæм номдар? (дæнцæгтæ).

2. Хъуыдыйады арæхдæр цавæр уæнг вæййы номдар? (сæйрат, æххæстгæнæн, фадатон дзырд).

3. Дзырд «МАДАУ» кæцы хауæны ис? (Х. х.).

Фарстатæ:

Командæ «АРТ»:

1. Цавæр номдартæ зонæм? (Иумæйаг æмæ сæрмагонд, удджын æмæ æнæуд).

2. Номдарты ивынад хауæнтæм гæсгæ куыд хуыйны? (тасындзæг).

3. Дзырд « МАДÆЙ» кæцы хауæны ис? (И. х.)

Фарстатæ:

Командæ «ЦИН»:

1. Ныхасы хæйттæ ахуыр кæны… (Морфологи).

2. Цал нымæцы ис номдарæн? (2 нымæцы: иууон æмæ бирæон).

 3. Дзырд « МАДÆН» кæцы хауæны ис? (Д. х.)

!!!!!!!  (Сбæрæг кæнын фæйнæгыл куыд равзæрстой, уый).

С – 21.  Æрлæууæн «Аулæфæм»

С – 22.  «Аулæфæм» (ныв)

(Ахуыргæнæг дзуры алыхуызон ныхасы хæйттæ. Сывæллæттæ лæмбынæг хъусынц. Номдар куы зæгъа, уæд сывæллæттæ сæхи уæлæмæ ивазынц, æндæр ныхасы хай куы уа, уæд та сæ къухтæ размæ – фæстæмæ зилынц (вращения).

Уарзын, хур, мадæлон, цард, уалдзæг, амоны, сывæллон, Ирыстон, фæлмæн.

С – 23. Æрлæууæн «Перфокартæ»

С – 24. Перфокартæ «ЧИ? ЦЫ?», «Иумæйаг, сæрмагонд»

(алы сывæллон дæр æххæст кæны перфокартæтæ. Чи тагъддæр скæна, уый бафæрсын, раттын ын дидинæг)

С – 25. Перфокартæтæ  - (арæзтæй).

(ахуырдзаутæ раст кæнынц сæ кæрæдзи рæдыдтытæ (взаимопроверка по парам и поставить оценки).

Ах-æг: -  Чи райста «5»?, «4», «3»…

-  Дарддæр нæ балц æххæст кæнæм. Мæнæ нæ иннæ æрлæууæн.

С – 26. Æрлæууæн «Куыд зонæм хауæнтæ»

  (алы къордæй дæр 1 ахуырдзау рацæуы, хауæнтæ хорз чи зоны, ахæмтæ)

С – 27. Æрлæууæн «Раст у, раст нæу» (графикон диктант)

(Ах-æг дзуры раиртæстытæ, сыв. сæ тетр. фыссынц  (+ - )

1) Номдар æвдисы предметы архайд.  ( - )

2) Номдарæн ис 2 нымæцы: иууон æмæ бирæон (+)

3) Сæрмагонд номдартæ фыссын хъæуы гыццыл дамгъæйæ (-)

4) Фарст ЧИ? – йæн дзуапп дæттынц æрмæст адæймæгтæ (+)

5) Иртæстон хауæны фæрстытæ сты: кæмæй? цæмæй? кæцæй? (+)

(1 ахуырдзауы ракæнын фæйнæгмæ æмæ ныффысса дзуæппытæ)

(- + - + +)  (Сраст кæнын рæдыдтытæ)

С – 28. Æрлæууæн «Ссар рæдыд»

С – 29. Орфографион рæдыд ссар.

сывæллæттæ                    æмбæлдтæ

хъæдтæ                              хæдзæрттæ

С – 30. Бирæон нымæцы номдар раст æвæрд нæу:

ус – устытæ

дидинæг – дидинæгтæ

мад – мадтæ

ныййарæг – ныййарджытæ

С – 31. Æрлæууæн «Музыкалон фæз» 

(Ирон зарæгмæ хъусынц сывæллæттæ æмæ сæ тетрæдты фыссынц, цы номдартæ фехъусой, уыдон. Чи цал номдары ныффыста, уый бафæрсын. Чи фылдæр, уымæн дидинæг раттын. Зарæджы мидисыл æрдзурын).  

С – 32. Æрлæууæн «Кластер»

С – 33. Кластер (Дзырд МАД. 1 къорд – номдартæ, 2 къорд – миногонтæ, 3 къорд – мивдисджытæ. 1 минутмæ. Чи фылдæр дзырды æрхъуыды кæна, уыцы къордæн дидинæг. Ахуыргæнæг æмæ уазджытæ дæр архайынц.)

Ах-æг: - Сывæллæттæ, нæ балц æрхæццæ кæны кæронмæ. Баззадис ма нын иу æрлæууæн. Фæлæ уал цыбыр хатдзæгтæ скæнæм нæ урокæн.

 - Абон нæ размæ цы хæстæ сывæрдтам, уыдон сæххæст кодтам?

- Урочы уæ зæрдæмæ тынгдæр цы фæцыдис?

(таурæгъ, ребус, кластер, зарæг, перфокартæтæ, кроссворд…)  

С – 34. Хæдзармæ куыст.

1) Нывæцæн «Мæ мад у æппæты...»

2) Фыстæг мæ мадмæ.

3) 5 хъуыдыйады мады тыххæй.

(иу хæслæвæрд сæххæст кæнын).

С – 35. Æрлæууæн «Нарты бæстæ»

Ах-æг: - Нæ балц кæронмæ æрхæццæ. Сывæллæттæ, цы уынут фæйнæгыл? («Нарты фæткъуы»).

С – 36, 37. Æрдзы нывтæ, Нарты фæткъуы.

Æрхæццæ стæм Нарты бæстæмæ. Алы командæйæ дæр хъуамæ иу ахуырдзау рацæуа, абон урочы æппæты хуыздæр чи куыста, ахæм. Уæхæдæг сæ равзарут.

(рацæуынц 3 ахуырдзауы æмæ радыгай тонынц фæтккъуы æмæ кæсынц, фæстейы йыл цы фыст ис, уый).

С – 38. СМАЙЛИКТÆ

Ах-æг: - Чи у разы ацы хъуыдыимæ, уæ къухтæ сдарут…

(афтæ 3 фæткъуыйы дæр).

 – Сывæллæтæ, мæн фæнды, цæмæй уæ алчидæр йæ куыстæн аргъ скæна. Уæхицæн цавæр бæрæггæнæнтæ сывæриккат абон?

- Чи сæвæрдзæн йæхицæн «5»?...

- «4»...

- «3» ….

- Тынг хорз. Раст бæрæггæнæнтæ сæвæрдтат уæхицæн. Æз дæр ма уын сыл бафтаудзынæн фæйнæ 1 баллы.

С – 39. «Нарты æмбырд»

Ах- æг: - Уæдæ æз дæр æртонон æппæты стырдæр фæткъуы, цымæ уым та цы фыст ис?...

 (ах-æг кæсы арфæйы ныхæстæ, йæхæдæг дæр ма сыл æфтауы).

Уазджытæн ныхасы бар

(Мады зарæг райхъуысы, сывæллæттæн ХÆРЗБОН зæгъын, ацæуынц).