Разработка урока по калмыцкой литературе по творчеству Б.Сангаджиевой "Насн... нанд уга" (10 класс)
план-конспект урока (10 класс)

Утх зокъялын ил кичǝл, 10 класс

Давулснь:Коксунова Н.Б., хальмг келнә болн литературин багш

Кичǝлин төр: “Насн...нанд уга.”

 (Саңһҗин Бося үүдәврмүдәр ашлвр һарһлһн)

Кичǝлин күцл:

 Саңһҗин Босян җирһлин хаалһ болн олн əмтнə тууҗ төрскн Хальмг Таңһчиннь җирһллə залһлдатаһинь үзүлҗ, шүлгчин ухан-тоолвриг сурһульчнрт цǝǝлһҗ ашлвр һарһлһн.

1. Мендллһн.

1)Мендвт, күүкд.Ямаран бәәнәт?

-Суусарн өнр, бәәсәрн байн.

2)Ода ямаран цаг?

3)Эндр ямаран өдр?

4)Гиичнр тослһн:

 Хотын цуг дееҗнь-

Хальмг цә ээҗнь

Болв цәәһин хаҗуд

Боорцг дутаҗ болдви?

Хәрин гиичнр, сууцхатн.

Хальмг цә ууцхатн.

Ай, басл әмтәхн

Авта хот боорцг.

II. Герин даалһвр – буктрейлер үзүллһн.

IӀӀ.Багшин үг: Эндр бидн Санһҗин Босян үүдәлтиг ашлад,

буклет кехвидн. Буклетд шүлгчин җирһлин болн билгин хаалһин туск, умшсн үүдәврмүдин туск   материал орулхвидн.

1. Түрүн халх: бичәчин намтр.

Саңһҗин Босян тускар күүндвр тогтах.

-Саңһҗин Бося  кезә төрлә?

-Альд төрлә?

-Кезә литературт орла?

-Альд сурла?

-Ямаран үүдәврмүд бичлә?

-Эн литературт ямаран тәвцән орулла?

2. Хойрдгч халх: Саңһҗин Босян үүдәврмүд.

1.Дегтрин һәәхүл илдкх.

Сурһульч: Саңһҗин Бося литературин хаалһд Сиврәс ирсн хөөн орла.Эн Москвад Горькийин нертә литературн институт чиләлә. Эн һучн һар дегтрмүд бичсмн.Эн һәәхүлд нертә шүлгчин болн бичәчин дегтрмүд бәәнә. Эн олн зүсн төрәр олн зүсн җанрмуд олзлад бичдг билә.

Үлгүрлхд: Бичкдүдт нерәдсн дегтрмүд: “Һурвн хурһн”, “Баташ Уташ хойр”, иньгллтин туск шүлгүд “Иньгллт” гидг хураңһуд орла, дәәнә төрәр “Мөңкинд әмд”,күч- көлсчнрин  тускар “Шуурһн” гидг түүк бичлә.  

2.Схем олзлад зәрм дегтрмүдин тускар келх.

Дегтрин нерәдлһн : “Уташ болн Баташ”

Түүрвәч: Саңһҗин Бося

Җил: 1962

Жанр: келвр

Төр: бичкдүдин тускар

IV.Амрлһн.(физминутка).

4.) Һурвдгч халх: “Өнчнә кишг-өвртнь”

 “Өнчнә кишгнь-өвртнь”. “Хавр» - гидг тасрхаһар сурврмудт хәрү өгх.

Һол дүр:

Бадм-Хаалһ -бичкн нилх, өкәр цаһан чирәтә, атхрлдсн хоңһр үстә,уутьхн шар нүдтә, бичкн хамрта, тиньгр заңгта күүкн.

Дүрмүд: Гоога –эк. Эн цаһан саната, өр-өвч күн.Эн килмҗтә эк.

Мөңк-Насн-эцк.Эн заһсч. Чимбəн селəнə Хорвт һолд заһс бәрнә. Мөңк-Насн башаңһс давслад хатана.

Һол төр: орчлңд экд үрнәс үлү үнтәнь уга.(для матери нет на свете никого дороҗе ребенка)

 Ямаран авъясмуд эн тасхрад үзүлгдҗ?

-Зулын авъяс. Арҗана өвсән һол кенә, көвңгәр ораһад һуйрар кесн оңһцд тәвнә, шар тос кенә. Теңгрт одд һархла, зул өргнә.

-хурлд дееҗ бәрлһн (үсн-тосна дееҗ, хот-хоолын дееҗ хурлд хальмгуд хаврин эклцəр күргдг бəəсмн).

-күүнә нүдн күрхлә, хар кел утллһн.

-нас йөрәлһн. (Хальмг күн төрн – нег нас авна, җил болхла – дəкəд нег нас авна, Зул болхла – нег җил немгднə).

- бичкдүдт альчурт бооһад мөңг өглһн.

Даалһвр: брошюрин һурвдгч халхд үүдәврин һол төр, һол дүр, орсн авъясмуд  бичх

5.) Дөрвдгч халх: “Теегм”

1. “Теегм” шүлг айслулҗ умшлһн.

2.Шүлгин һол төр: төрскн теегтән дурта боллһн.

Теегиг юунла дүңцүлнә? (ээҗин альхн, дүүҗң, шивә)

Тег ямаран? (у, өргн, уулмуд уга)

3) Үгмүд олзлад келвр тогтах.

Тег, ээҗин альхн, шивә, дүүҗң, һулмт, умш, элсн, шарлҗн.

Ашлвр: Буклет кеһәд үзүлх (харсх).

Негдгч халхд Саңһҗин Босян намтр орулгдв.

Хойрдгч халхд Саңһҗин Босян үүдәврмүд бичәтә.

Һурвдгч халхд “Өнчнә кишг-өвртнь” очеркин тускар.

Дөрвдгч халхд “Теегм” гидг шүлгин тускар.

V. Рефлексий.

-би медүв

-би тодлҗ авув

-нанд таасгдв.

Ашлвр: тест

Медрл шүүлһнә тест

1.Саңһҗин Бося кезә төрсмн?

А) 1918

Б) 1924

В) 1920

2. Саңһҗин Бося ямаран һазрт төрсмн?

А) Цаһан Нур селәнд

Б) Талтахн  әәмгт

В) Чимбә  хотнд

3) Саңһҗин Босян  түрүн  шүлгин  неринь  заатн.

А) “Хальмг цә”

Б) “Ленин”(1957)

В) “Теегм”

4) Саңһҗин Босян  түрүн  дегтрин  неринь  заатн.

А) “Шуурһн”

Б) “Һурвн хурһн”

В) “Үрндән” (1960)

5)  “Өнчнә кишг-өвртнь” ямаран жанрар бичгдҗ?

А) ) намтрлгч очерк

Б) келвр

В) наадн

6) “Өнчнә кишг-өвртнь” кезә барас һарла?

А) 1970

Б) 1965

В) 1994

7)  “Өнчнә кишг-өвртнь” гидг очеркин һол дүр?

А) Бадм-Хаалһ

Б) Гоогн

В) Мөңк-Насн

8) Шүлгч теегиг юунла дүңцүлнә?

А)ээҗин альхнла

Б) аавин альхнла

В)шивәлә