Вот и настал Новый год! (на чувашском языке)
методическая разработка

Çитрĕ ĕнтĕ çĕнĕ çул!

(Кĕçĕн класра вĕренекенсем валли).

 Н.В.Тихонова,  Патăрьел районĕнчи  Пăлапуç-Пашьелĕнчи пĕтĕмĕшле  пĕлÿ паракан  вăтам шкулта музыка учитĕлĕ. 

Вылякансем:

 1-мĕш ертсе пыракан

2-мĕш ертсе пыракан

Шкул директорĕ

Хĕл мучи

 Юр пике

Çĕнĕ çул-сысна

Урай варринче капăр тумланнă чăрăш ларать. Шкул ачисем зала «Зима- красавица» (Слова С. Савенкова, музыка Т. Тарасовой) юрă кĕввипе ташласа кĕреççĕ. Ертсе пыракансем зал варрине тухаççĕ. 

1-мĕш ертсе пыракан:  

Иртрĕ ĕнтĕ кивĕ çул

Çитрĕ акă Çĕнĕ Çул.

Телей, сывлăх, ăнăçу,

Илсе килтĕр пыл та çу.

2-мĕш ертсе пыракан:

Килĕç паян хăнана

Хĕл мучипе Юр пике

Пирĕнпеле савăнма

Кăмăл тупĕç-ха вĕсем.

 1-мĕш ертсе пыракан:

Учительсем, ачасем,

Кунта килнĕ хăнасем,

Уяв ячĕпе сире,

Саламлатпăр чĕререн.

2-мĕш ертсе пыракан:

 Епле хавас паян, кăмăл уçă, уява кĕтсе илме пурте хатĕр! Савăнар туссем, выляр, кулар, юрăсем юрлар, ташăсем ташлар, хамăр пултаруллăха кăтартар!

Карталанăр ачасем,

Ешĕл чăрăш тавралла.

Шăратар–и,  юрăсем,

Тытăнса алран алла.

1-мĕш ертсе пыракан: Атьăр–ха, алла–аллăн тытăнса чăрăш çинчен юрă ушкăнпа шăрантарар, илемлĕ чăрăша чыслар.

 Ачасем «В лесу родилась елочка» юрра  чăвашла юрлаççĕ.

Ёлкăра.  (авторĕсене тупаймарăм)

1. Вăрман илемĕ чăрăш тус

Уçланкăра ларать.

Çĕн çул çитсен пире савса

Вăл елкăна килет.

2. Тумланнă чăрăш пит капăр

Паян залра ларать.

Пире хастар ачасене

Чунтан савăнтарать.

3. Юрлатпăр хамăр ёлкăра

Ташлатпăр ташăсем.

Мухтатпăр хамăр ёлкăна

Калатпăр сăвăсем.

4. Шур Хĕл Мучи туя тытса

  Юрла-юрла утать.

 Çĕн çул яч(ĕ)пе саламласа

 Пире телей сунать.

1-мĕш ертсе пыракан:   Халĕ уяв ячĕпе саламлама шкул директорне сăмах паратпăр.

Шкул директорĕ саламлать.

2-мĕш ертсе пыракан:

Хĕл çитнипе савăнса

Илемĕпе киленсе

Шăратар-ха, ачасем

Тепĕр юрă кăмăлтан.

Юрă - ташă «Юр савать». ( Анатолий Никитин репертуарĕнчи юрă)

1. Юр çăвать пĕрремĕш юр. – 2хут   

Юр  çăвать тухса  эс кур                             

Савăнăçлă эсĕ пул.                                     

Пурте çÿрĕр  урампа                                 

Юр пĕрчи вылять санпа                          

Питсене ачаш ÿкет                                 

Кăтăклать те ирĕлет.                                  

2 . Юр çăвать пĕрремĕш юр. – 2хут   

Сахар пек таса шап-шур                             

Чăмăрта та тытса кур                                       

Кăмăла çеклентерет                             

Йăпатать те илĕртет                              

Ман çурес килет каçчен                        

Нăтăрт-нăтăрт юр çинче .                        

3. Юр çăвать пĕрремĕш юр./ 2  хут  

Юр çăвать тухса  эс кур                            

Саванăçлă эсĕ пул                                      

Пурте çÿреç урампа                                 

Юр пĕрчи вылять санпа                            

Питсене ачаш ÿкет                                 

Кăтăклать те ирĕлет                                

Юр çăвать /4 хут                                 

Тухса эс кур                                              

Савăнаçлă эсĕ пул!    

1-мĕш ертсе пыракан: Ачасем, епле хавас, савăнăçлă паянхи уявра, анчах та чи хаклă  хăнасем камсем – ши çак уявра?

Ачасем: Хĕл Мучи, Юр пике.

2-мĕш ертсе пыракан: Айтăр – ха вĕсене чĕнсе пăхар.  Хĕл Мучи! Юр пике, часрах килĕр!( 3 хут).

Ачасем пурте пĕрле «Хĕл мучи» тесе кăшкăраççĕ.

Хĕл Мучипе Юр пике илемлĕ кĕвĕпе зала кĕреççĕ, чăрăш тавра çаврăнса  утаççĕ.

Хĕл Мучи: Салам, манăн пĕчĕк тусăмсем! Салам, хисеплĕ хăнасем! Сивĕ Çурçĕр çĕрĕнчен, сире курас кăмалпа,  килтĕм  эпĕ лашапа, çĕнĕ çулпа саламлама. Ах, Юр пике, кур-ха, кур, мĕнле хитре ку ачасем.  

Юр пике: Çапла Мучи. Уява та епле илемлĕ тумсемпе килнĕ вĕсем. Пакши те пур, автанĕ те, кушакки те, тилли те, мулкачĕ те….

1-мĕш ертсе пыракан: Ачасем, Хĕл мучипе Юр пике, питĕ шăннă пулмалла. Ташлаттарар хăнасене, симĕс чăраш тавралла.

 «Чăваш ташши, такмаксем»

- Симĕс курăк хушшинче

Путек сурăх сиккелет.

Капăр чăрăш тавралла

Ача-пăча сиккелет.

-Пĕррĕ-иккĕ, виççĕ, тăваттă

Урăх шутламастăп.

Хĕл Мучи канхвет памасăр

Урăх юрламастăп.

-Серте яшки,

Пултран яшки
            Çисе юлăр пĕтиччен

Хĕл Мучипе Юр пикене

Курса юлăр каиччен.

Хĕл Мучипе Юр пике Ташлаççĕ, ачасем алă çупаççĕ.

Хĕл Мучи: У-у-х, ăшăнсах кайрăм.

Юр пике: Ачасем еплерех хитре чăраш парнелерĕ сире Мучи, анчах вăл питĕ салху. «Чăраш çутал» тесе пĕр харăс калар – ха сирĕнпе.

Пурте алă çупаççĕ, чăрăш çутăлать.

Юр пике: Халĕ чăраш тавралла, савăк юрă шăратар.  

                 Ёлкара.

1. Илсе килчĕ Хĕл Мучи

   Кучченеç пире валли.

   Йалтăр- йалтăр юр пĕрчи

   Кĕнĕ-тулнă пÿрт тулли.

2.  Акă юр пике тухать

  Ташламашкăн ярăнса

  Кучченеç çине пахать

  Чее тилĕ çаврăнса

3. Мăнтаркка лутра упа

   Купăсне тăсса ярать

   Ав утарăа та унтах

   Упана пыл хыптарать.

4.   Эх, аван, ытла аван

   Çĕн сул каçĕ ёлкăра!

  Ташласа та ыванман, –    

  Шăрататпăр çеç юрра.

2-мĕш ертсе пыракан: Хĕл Мучи, ачасем сана илемлĕ ташă ташласа параççĕ.

Ташă «Научите танцевать»

Хӗл Мучи: Маттур, пӗчӗк тусăмсем, хитре юрлатăр. Халӗ вăйăсем выляса илер-ха. Малтан Юр пикепе  выляса кăтартар – ха.

Вайӑ: «Кам  маттуртарах»?

Ȅлка тавра 4 тенкел лартнӑ. Ҫакӑнта 4 ачана вӑййа чӗнетпӗр, 5 – мӗшӗ Юр пике пулать. Тенкел шучӗ ача шутӗнчен сахалрах пулмалла. Хитре кӗвӗ янӑрать. Вылякансем тенкелсем тавра ҫаврӑнса ташлаççĕ. Кĕвĕ чарăнсан пĕр тенкелне илсе хураççĕ. Кам тенкелсĕр юлать. Çав тухса ӳкет. Вăййа пĕр ача юличчен выляççĕ.

Юр пике: Маттур иккен ачасем. Хавас сирĕнпе хавас. Тавçăруллă ачасем пур- ши? Тĕрĕслесе пăхар-ха. Эпĕ сире халĕ тупмалли юмахсем калатăп, сирĕн вара тупсăмне тупмалла.

Юр пике тупмалли юмахсем калать.

Юр пике: Епле маттур ку ачасем. Выляма та пĕлеççĕ. Хĕл Мучи çинчен юрă та юрласа пачĕç, тупмалли юмахсем те пĕлеççĕ, сăвăсем калама пĕлетĕр – и ?

Ачасем сăвăсем калаççĕ.

1-мĕш  класра, 2-мĕш класра, 3-мĕш класра, 4-мĕш класра вĕренекенсен пултарулăх номĕрĕсемпе паллашасси.

 Хĕл Мучи: Ачасем, эсир мана хавхалантарсах ятăр.  

Ачасене парне валеçет.

Юр пике: Вăхăт çитрĕ уйрăлма, пирĕн ĕнтĕ каймалла.

Хĕл Мучи: Сирĕнпе савăнма Çĕнĕ Çула хăваратăп. Сывă юлăр ачасем! Тепĕр çулччен!

Пĕрле: Сывă пулăр! Чипер кайăр!

 Хĕл Мучипе Юр пике каяççĕ. Çак вăхăтра илемлĕ кĕвĕпе зала сысна кĕрет. 

 Сысна: Сывă-и, ачасем,  эпĕ çĕнĕ 2019-мĕш  çул,  сире   уяв ячĕпе саламлатăп. Çĕнĕ çул ырă та мирлĕ, пултăр. Эсир те ачасем, хальхи пекех тавçăруллă та çивĕч , ăслă та маттур пулăр, ан чирлĕр, аçăр – аннĕрсене, аслисене итлĕр. Ку çул  ман çул, сысна çулĕ пулать,  хаклă ачасем, çулталăк тăршшĕпех  туслă пурăнар, савăнар пĕрле, юрăсем юрлар, вайăсем выляр, ташăсем ташлар…

 Юрă «Çĕнĕ çулпа» (Катя Петровăн «Ылтăн туйпа» юрă кĕввипе юрламалла).

1.Пухaннă паян зала

Мĕн пур  халăх уява

Ёлка тавра ташлама

Хитре юрă юрлама.

Х-ю: Çĕнe çулпа/2 хут

Сире саламлатпăр

Чунтан чĕререн.

Çĕнĕ çулпа/2 хут

Нумай  çул сунатпăр

Телей кунсерен.

2.Юр пикепе Хĕл Мучи

Пулĕç пирĕнпе пĕрле

Тулли ырă кăмăлпа

Савăнтарĕç уявра.

3.Мĕн начарри хыçала

Йытăпала юлтăр-и?

Лайăх хыпарпа кăна

Сысна килет куртăр-и?

2-мĕш ертсе пыракан: Ачасем, атьăр-ха, Çĕнĕ çула мухтаса тепĕр илемлĕ ташă ташлар.

Ташă «Туби-туби».

1-мĕш ертсе пыракан: Уява вĕçлесе пынă май,  сăмах хăнасене, аннесене паратпăр ….

Çакăнпа пирĕн уяв вĕçленчĕ, сире пурсăра та çывхарса килекен çĕн çул ячĕпе чĕререн саламлатпăр. Малашне те пирĕнпе ашшĕ-амăшĕсене тачă çыхăну тытасса шанатпăр. Сывă пулăр, тепре тĕл пуличчен.