Внеклассное мероприятие "Туган телләр көне"
методическая разработка на тему

21 нче февраль – халыкара туган тел көне

Тел дигән дәрья бар,      

Дәрья төбендә мәрҗән бар.

Белгәннәр чумып алыр,

Белмәгән карап калыр.

                            Нәкый Исәнбәт

И нет у нас иного достоянья!

Умейте же беречь

Хоть в меру сил, в дни злобы и страданья,

Наш дар бесмертный – речь.

                            И.А.Бунин

Татар теле – туган тел,

Безнең газиз булган тел

Әти-әни, әби-бабай

Безне сөя торган тел.

                            Шәйхи  Маннур

1ведущий: Хәерле көн димен барчагызга,

                  Кояшлы көн телим гөлләргә,

                  Сөйкемлелек телим яшь кызларга

                  Ә батырлык  сезгә - егетләргә!

2ведущий: Добрый день, дорогие друзья! Сегодня мы собрались не случайно. Сегодня большой праздник- День родного языка. И в этом зале мы собрались для того, чтобы воспеть свой родной язык – великий, необъятный, «живой, как жизнь».

1ведущий: Бүген Халыкара туган тел көне. Дөньяда 7000 гә якын тел бар. Шуларның 83е киң таралган. Ә 383 тел бөтенләй юкка чыгарга мөмкин. Мәсәлән Силец Дини телендә 1 кеше, Африка урманнарында яшәүче ючи кабиләсе телендә 5 кеше генә сөйләшә.

2ведущий:  Один из постулатов древности гласит: «Врата мудрости никогда не бывают закрытыми». Изучая родной язык, (а у нас в республике, это государственные языки –русский, татарский, а  для других национальностей – это чувашский, марийский, мордовский и другие языки), вам, возможно, удастся  чуть пошире распахнуть эту таинственную дверь мудрости  

1ведущий Татар теле –ЮНЕСКО тарафыннан бөтендөнья халыкара аралашу теле дип саналган 14 телнең берсе. Бу – туган телебез белән горурланырлык мөһим фактор. Туган тел. Һәркем өчен дә газиз сүз бу. Чөнки иң кадерле, бернәрсә белән дә алыштырылмый торган “әни”, “әти”,”әби”, “бабай” сүзләрен башлап туган телдә әйтәбез. Туган үскән ил-җирнең якынлыгын, Ватанның газизлеген без туган тел ярдәмендә тойганбыз. Шагыйрьләребезнең матур-матур шигырьләрен ятлап, әле дә куанабыз, рухланабыз. )

2 ведущий: Великий татарский поэт Габдулла Тукай понимал, как необходимо для татарского народа приобщение к русской мировой культуре, сближение его с другими народами  и их языками.

Нам издавна другом был русский народ.

И разве конец этой дружбе придет?

Да, мы родились и растем в вышину.

Нанизаны словно на нитку одну.

1ведущий Һәр халыкның туган теле – аның мәдәнияте, тарихи көзгесе. Шуңа да телебез сафлыгы, матурлыгы, аһәңлелеге өчен барыбызга да армый-талмый көрәшергә, эшләргә кирәк.

2 часть

- А сейчас, дорогие ребята, уважаемые гости, мы проведем турнир «Люби и знай родной язык!»  У нас определились (участвуют) две команды. Так давайте же покажем, что мы знаем,  любим, относимся бережно к государственным языкам, а еще – умеем работать в команде.

Алып баручы.

        Бүген без дә ярышабыз,

Тапкырлыкта сынашабыз.

Җиңдермәскә тырышабыз.

Жюри безне аралама,

Очколарны дөрес сана,

Җиңүчене үзең сайла.

“Дуслык” командасы. Сәламләү.

“Ялкын”лыларга дусларча кайнар сәлам!

Телик бер- беребезгә без,

Сәламәтлек һәм уңын!

Кайсыбыз җиңеп чыкса да,

Бетмәсен безнең дуслык.

“Ялкын” командасы.

“Дуслык” командасына ялкынлы кайнар сәлам!

“Ялкын”дай янып яшәгез,

Көч сынашыйк без бүген.

Үскәч искә алыйк без

Бүгенге уйнау көнен.

Бәхетле булсын һәммәгез,

Жюрига да шул теләк.

Очколарны бутамагыз,

Санагыз безгә теләп.

 Ведущий.  Итак,  первый конкурс «Жемчужины родного языка» Эпиграфом к этой странице мы взяли слова М.Горького: «В простоте слова – самая великая мудрость. Пословицы всегда кратки, а ума и чувства в них на целые книги»

У каждого народа о родном языке созданы пословицы, поговорки.

Ведущий: Задание: предлагается начало  пословицы, а  вы должны продолжить.

• Что написано пером- не вырубишь топором.
• Слово не воробей: вылетит- не поймаешь.
• Живое слово дороже мёртвой буквы.
• Лучше ногой запнуться, чем языком.
• Язык до Киева доведёт.
• Хорошо говоришь, да было бы что слушать.
• Язык мой- враг мой: прежде ума ( наперёд ума) глаголет.
• Языком не торопись, а делом не ленись.
• Много говорено, да мало сказано.

Алып баручы. Хәзер мин сезгә мәкальләр әйтәм, аларны дәвам итегез.

Авыз күрке – тел, тел күрке сүз.

Бауның озыны, сүзнең кыскасы яхшы

Әйткән сүз -аткан ук

Яхшы сүз – җан азыгы, яман сүз – баш казыгы

Картларның сүзен янчыкка җый

Сөйдергән дә тел, көйдергән дә тел

Авыздагы сүзгә син хуҗа, авыздан чыккач җил хуҗа

Бит күрке күз, тел күрке сүз.

Дөньяда иң татлы нәрсә дә - тел, иң ачы нәрсә дә- тел,

2 конкурс (тур) Ведущий: Следующее задание будет посложнее.  

- Найди пару- Парын тап.

Беречь как зеницу ока.

Бездонная бочка.

Волосы встают дыбом.

Взорваться как порох.

Отвечать головой.

 Бросать слова на ветер.

Гнаться за двумя зайцами.

Впитать с молоком матери.

Краем уха.

Как гром среди ясного неба.

Искры посыпались из глаз.

Зуд в языке.

Замыкаться в своей скорлупе.

Закинуть удочку.

Закрывать глаза.

Драть шкуру.

Дурной глаз.

Длинный язык.

Держать камень за пазухой.

Взять под свое крылышко.

Күздән утлар күренү

Аяз көнне яшен суккандай

Теле кычыта

Төпсез мичкә

Күз карасы кебек саклау

Сүзне җилгә ташлау

Күкерт кебек кабыну

Чәчләре үрә тора

Канат астына алу

Ана сөте белән кергән

Ике куян артыннан куу

Башың белән җавап бирү

Куенда таш йөртү

Озын телле

   Тиресен тунау

   Яман күз

   Күз йому

Кармак салып карау

Үз кабыгына кереп бикләнү

Колак читем белән

3конкурс  «Занимательно о русском языке»

          Русский язык- это не сухая наука, хотя и серьёзная. Однако и о серьёзном можно говорить с элементами шутки, занимательности. Предлагаем вам различные загадки, которые продемонстрируют вам, как богат, выразителен и интересен русский язык.

   Отгадайте шуточные загадки:

• Что стоит посредине земли? ( буква «м»)
• Что находится в начале книги? ( Буква «к»)
• Что мы слышим в начале урока? ( Букву «у»)
• В каком слове буква «я» находится 7 раз? («семья)
• В каком слове 40 гласных? (сорока)
• Какие два местоимения мешают движению транспорта? (я-мы)
• Какие три местоимения самые чистые? (вы-мы-ты)
• Какой корень в слове «вынуть» (нет корня)

Кызыклы табышмаклар чишеп карагыз әле.

Карлыганны карлыгачка әйләндерү өчен нишләргә?

Кабактан кадак ясап буламы?

Бер сүздә 100 ә буламы?

Көн белән төн нигә бетә?

Кайсы шәһәрдә аш пешереп була?

Татарстанның кайсы шәһәрен табада кыздырып була?

Өтерге сүзен 3 шакмакка язып буламы?

6 н хәрефен 2 шакмакка язып буламы?

А теперь предлагаем отгадать метаграммы. Метаграмма – это загадка, в которой из загаданного слова путём замены одной буквы другой получается новое слово.

• Меня в сказке вы отыщите,

Я в сказке Пушкина герой.

Но Л на Н лишь замените,-

Сибирской стану я рекой. ( Елисей – Енисей)

• Когда я с Т, на мне плывут.

Когда я с Д, меня сорвут. ( Плот – плод)

• С К я в школе на стене,

Горы, реки есть на мне,

С П – от вас не утаю-

Тоже в школе я стою. ( Карта- парта)

Метаграмма сүзнең бер хәрефен үзгәртү юлы белән җавап таба торган табышмак.

С белән мин бер баткак җир,

К белән күктә очам,

Т белән әкият герое,

Б белән чокыр булам.

        Уртада Т- гаиләдә ул төп эшчебез,

Н белән- ул иң яраткан кешебез.

Б белән- безнең әтинең анасы,

Калды сиңа барысын да табасы.

        Сүз башында Т булса, аш-су салалар,

Ч булса, аны судан тотып алалар,

К булса, ул бакчада үсә, зур була,

С белән башланган бавы озын була.

А сейчас попробуйте отгадать шарады. Шарада – это загадка, в которой загаданное слово делится на несколько составных частей, каждая из которых представляет собой отдельное слово.

• На первом стоит часовой

Второе в лесу зеленеет.

На целое, только стемнеет,

Ты ляжешь – и кончен твой день трудовой. (Пост- ель)

• Первое –нота, второе – тоже,

А целое- на горох похоже. (фа- соль)

• Первый слог – китайский напиток,

Второй – название буквы,

А целое – птица.( Чай-ка)

Шарада- табышмак. Алынган һәр сүзнең бер кисәге мөстәкыйль сүз була.

        Бер кисәгем тамырларда агып йөри,

Икенчесе җир өстендә чабып йөри.

Табып, икесн бергә син дә кушаласың,

Аның белән һаваларга очаласың.

        Бер иҗегем төс минем,

Икенчесе- сыеклык.

Өченчнсе болай ди:

“Безнең авыл бик бай”- ди.

         Беренче иҗек- камышлы су,

Икенче иҗеге- чәчәк.

Икесен бергә куша алсаң,

Һәрбер кеше киячәк.

        Суга салып чистартырга куша берсе,

Яз башындагы ай булыр икенчесе.

Әгәр икесен берә китереп куша алсаң,

Килеп чыгар мәрхәмәтле кеше исеме.

Теперь сыграем в такую игру: я буду показывать вам слово, записанное на табличке, а вы прибавьте к каждому слову слева по одной букве, чтобы получилось новое слово, например: Анна –ванна.

• Рот ( крот)
• Ель (мель)
• Вал (овал)
• Игры ( тигры)
• Лён ( клён)
• Ров( кров)
• Том(атом)
• Лень( олень)
• Рубка ( трубка)
• Кол (укол)

Ике сүзне кушып, хәреф урынарын алмаштырып, өченче сүз төзеп карыйк әле.

Калак+ чар                               яка+бал

Шәл+ми                                     Муза+ яры

Ык+тычкан                              Нил+тәкә

Гата+ тар                                   Ас+ тал

Ук+ каз                                      Кап+ ит

Ведущий. Итог.

Надеемся, что сегодняшняя встреча с «великим и могучим» русским языком подтолкнёт нас  к серьёзному изучению родного языка, чтобы в наших «умелых руках» он был в «состоянии  совершать чудеса».