Разработки уроков для 5ого класса
план-конспект урока по алгебре (5 класс) по теме

1. 3,6:9=                                        
2. 45+2,07=                                    
3. 11,56-2,36=                                
4. 3,6:9=                                        
5. 36х0,17=                                    
6. 27,3:3=                                      
7. 14,48+3,52=                                
8.  26,35-14,45=                              
9.   3,18х20=                                    
10. 0,548+0,16=                            
11. 27,3:3=
12.  5-3,46=
13. 16,84:4=
14. 6,3х7=
15. 4,8+5,2=
16. 5-3,46=
17. 27,3:3=
18. 0,8х15=
19. 11,56-2,36=
20. 27,3:3=
21. 0,75+0,25=

14│382 ,14382 – Әл-Кәши 15нче гасыр ;

14  0  3  1  8  2  2  3  – Симон Стевин ;

14/382,14382  − Француа Виет 1579 ел ;

         I     II   III

14.3.8.2 – Иоганн Гартман Бейер 1603 ел ;

143(1) 8(2) 2(3) – Роберт Нортон 1608 ел ;

14(382 – Иоганн Кеплер 1616 ел ;

14 │382 –  Вильям Оутред 1631 ел ;

14  382ʹʹʹ – Пьер Эригон 1634 ел ;

14│382 – Роберт Джагер 1651 ел.

Т а т а р с т а н  Р е с п у б л и к а с ы

                                                                                         Спас муниципаль районы

Тукай гомуми урта белем бирү

мәктәбенең математика укыту-

чысы Фәтхерахманова Нурия

Нуретдин кызының 6-8 нче класс-

ларда математикадан уткэрелгэн

класстан тыш чараның эшкәртмәсе.

2011 ел

Тема : Математик сабантуй

Максат : Балаларның математика фәне белән кызыксынуларын, логик фикерләү сәләтен, телдән исәпләү күнекмәләрен үстерү. Милли горурлык хисе тәрбияләү.

Җиһазлау : “Сабан туе”, “Бәйрәмнәр мөбәрәк булсын!”, “Беләге юан берне егар,белеме юан меңне егар”, “Җиде кат үлчә,бер кат кис”, математикларның сүзләре язылган тасмалар; “Сез беләсезме?” – карточкалар; “Әйләнмәле мисаллар” – карточкалар; баскычлы мисаллар; лего-го; йолдызчыклы мисаллар; “Шырпылы  мәсьәләләргә” – карточкалар, шырпылар; туплар (2); призлар.

Материал : “Кызыклы математика”, “Мәгариф” журналлары, “Математический тренинг”, “Математика в школе”  журналлары.

–  Балалар, ел саен татар халкының милли бәйрәме сабантуй була. Бездә дә бүген зур бәйрәм – Сабантуй. Сабантуйда безнең зиһеннәрне сынап карарбыз, көч сынашырбыз. Сезнең күбегез математика белән кызыксына, күп белергә тырыша. Дөрес, кайберәүләр математиканы “коры фән” дип саный. Әмма аның үз матурлыгы, гүзәллеге бар. Математика кешене уйларга, фикер йөртергә өйрәтә. Ул сезгә читен мәсьәләләрне хәл итергә,башка фәннәрне узләштерергә, тирә-юньдәге күренеш һәм вакыйгаларның асылына төшенергә ярдәм итәр.

Бу фән тормышта һәркемгә – эшчегә, механизаторга  да, терлекчелектә эшләүчегә дә кирәк. Шуңа күрә, киләчәктә үзегезгә белгечлелек сайлаганда аның ярдәме тиячәк. Балалар, сез үзегез математика фәненең әһәмияте турында нинди сүзләр беләсез?

1.   Ә хәзер, әйдәгез, бергәләп каршыдагы сүзләрне укыйк (Математиканы өйрәнегез! Аны белсәгез, барысын да белерсез! Н.Крылов).
2.   Ә менә боларны сез беләсезме?

1) 0,002 секунд. Укол ясап 0,002 секунд вакыт уткәч кенә, тән авыртуны сизә башлый.

2) 0,001 секунд. Космик кораб айга очканда 0,001 секундта 1 км юлны уза.

3) 20 секунд эчендә радиокоментатор 100 сүз әйтеп өлгерә.

4) 1,25 секунд. Ай яктысы җиргә килеп җиткәнче шул кадәр вакыт утә.

5) 0,005 секунд. Бер мәртәбә канат җилпеп алу өчен, бал корты шул кадәр вакыт сарыф итә. Димәк, 1 минутка 12.000 тапкыр җилпенә.

“Сабантуй”ны башлыйбыз.

I ярыш “Кем тапкыр?!”   дип атала. Бу ярыш сорау-җавап рәвешендә барыр. Һәр дөрес җавапка 1 балл. I  команда – “Сан”,  II команда – “Нур” булыр.

“Сан” командасын сораулар :

3. Сан нәрсә ярдәмендә языла?
4. Кушуның урын алыштыру законы?
5. y =kx+b   функциясенең графигы нәрсә?
6. Яклары тигез булган параллелограмм  нәрсә ул?
7. Нәрсә ул трапеция?
8. Әйләнә белән бер генә уртак ноктасы булган туры?
9. Кире пропорциональлекнең графигы нәрсә була?

“Нур” командасына сораулар :  

  –      Нәрсә ул нур?

  –      Нәрсә ул тигезләмә?

  –      x2=-8 тигезләмәсенең тамырын табыгыз.

10. Диагональләре перпендикуляр булган дүртпочмак?
11. Пифагор теоремасын әйтегез.
12. Бер ноктадан тигез ераклыкта ятучы нокталар күплеге нинди фигура була?
13. Квадратик функциянең графигы нәрсә була?

  II ярышыбыз  “Әйләнмәле мисаллар”.

Чылбырны өзмәгән укчыга 1 балл.

32х3=96             96:4=24            24+34=58        58:2=29        

29х3=87             87-19=68          68:4=17           17+18=35  

35х0=0               0+48=48           48:16=3           3х17=51

51+19=70          70:5=14             14х3=42          42+18=60

60:15=4             4х11=44            44-17=27         27х3=81

81+49=130        130-98=32        

           Җавплар дөрес булса, эзлеклелек югалмаса, аларны әйләндереп куйгач, түбәндәге сүзләр килеп чыга:

Сабан туе – хезмәт туе,

Шатлык һәм бәхет туе;

Йөгерек,тапкыр җавап биреп

Бәйрәм итик дәрес буе!

III ярыш.

Иң уртага утыртканнар

Иң озын бер колганы.

Колганың да бик тиз генә

Менеп булмый торганын.

Колга тора мәйданда,

Мисал чишеп, баскыч ясап,

Менәрбез без айга да.

        (202-2):2

        (101-1)х2

        180:2               160:2

        7х10        6х10

49,5+0,5                                                                                39,5+0,5

38,7-8,7        28,2-8,2

Җиңүче командага 1 балл.

–  Кайберәүләрегез мәктәпне бетергәч, төзүче дә булыр әле. Әйдәгез,

хәзер  IV ярыш – “Төзучеләр” ярышы үткәрәбез. Менә сезгә 2 тылсымлы тартма, менә сезгә төзелеш үрнәкләре. Кем тизрәк төзеп бетерә, шул җиңә.

 V ярыш “Кем тизрәк?”

        Командадагы барлык балалар бергә эшли.Менә сезгә альбом битләре. Анда йолдызчыклы мисаллар. Тиешле урынга тиешле цифрларны язырсыз. Кем тизрәк, шул җиңә!

1.      6 3                            2)  +  * 5 * 8

* *                                      5 * 3 *

                 * *                                   * 0 2 0 9

           * *  

           * * *

        Залда утыручыларга “Математик тәнәфес”.

1. 5 таякның ничә очы бар, ә 5 ярымныкы?
2. Өстәлнең 4 почмагы бар,бер почмагын кистеләр, ничә почмагы калган?
3. 1 кг тимер авырмы, әллә 1 кг мамыкмы?
4. Нәрсәнең башын да, ахырын да табып булмый?
5. Көннәрнең исемнәрен әйтмичә, саннар да кулланмыйча , кем 5 көнне рәттән саный ала? (өченче көн, кичә,бүген, иртәгә, берсекөнгә)
6. “Ми” иҗеген салырсың, чишә алсаң ул әйберне, “5”ле билгесе алырсың.

VI ярыш. “Шырпылы мәсьәләләр конкурсы.

1) Менә сезгә тигезсезлекләр, алар дөрес түгел. Дөрес булсын өчен, 1 шырпыны ничек куярга? VI – IV = XI (“Сан” командасына) IV – V = I (“Нур” командасына).

2) Ике командага да бер ук бирем. 4 см лы 13 шырпыны метр килеп чыгарлык итеп ничек куярга? (МЕТР)

Залда утыручылар белән “Математик волейбол”  уйнап алабыз. Тапкырлау таблицасын ничек беләсез икән? (3х3=? туп балага ыргытыла, 9 дип бала тупны кире бирә)

 VII ярыш  “Кызыклы  мәсьәләләр”.

“Сан” командасына :

1. Профессор кичке сәг.8дә йокларга  ята. Будильникны ул иртәнге сәг.9да шалтырарга куя. Профессор купме йоклый?
2. Сез самолетта очучы. Самолет Париж аша  Лондонга оча. Очу биеклеге – 8 мең м, бортның  тышкы ягында 40° салкын, уртача  тизлек  900 км/сәг. Очучыга ничә яшь?
3. Бер әби Мәскәүгә бара, аның  каршына 3 бабай очрый. Мәскәүгә ничә кеше бара?
4.  Гаиләдә 5 ул һәм һәрберсенең кыз туганы бар, бу гаиләдә ничә бала?
5. Таякны 12 кисәккә бүлгәлиләр. Бүленгән кисәкләр ничә була?

“Нур”  командасына сораулар :

1. Сабирның 10 сарыгы булган. Аларның 9дан калганын барысын да урлаганнар. Аның ничә сарыгы калган?
2. Самолет бер шәһәрдән икенчесенә 2 сәг 25 мин оча, кире кайтканда шул ук араны ул 135 минутта очып уза. Кайсы очракта самолет тизрәк  кайткан?
3. Агачка 12 карга кунган, аучы 1сен атып төшергәч, агачта ничә карга калган?
4. Бер гаиләдә 2 ата һәм 2 ул бар. Гаиләдә ничә кеше?
5. Һәр ай 30 яки 31 саны белән тәмамлана. Кайсы айда 28 саны бар?

Йомгаклау :

1. “Сабантуе”быз шушының белән тәмам. Соңгы сүзне жюрига бирәбез.
2. Җиңүчеләрне бүләкләү.

“Математика” фәненең әһәмияте турындагы сүзләр :

“Математика – фәннәр патшасы, ә арифметика – математика патшасы”.

                                                                                               (К.Гаусс)

“Дөньядагы барлык телләрнең иң яхшысы – гаять кыска тел, математика теле”.

                                                                                          (Н.Лобачевский)

“Табигатьнең бөек китабы математик символлар белән язылган”.

                                                                                               (Г.Галилей)

“Химия – физиканың уң кулы, ә математика – аның күзе”.

                                                                                              (М.Ломоносов)

“Математикадагы матурлык гаять зур әһәмияткә ия”.

                                                                                            (Н.Чеботарев)

Т а т а р с т а н   Р е с п у б л и к а с ы

                                                 Спас муниципаль районы Тукай

                                                            гомуми  төп белем бирү мәктәбенең

                                                            математика укытучысы Фәтхерахманова

                                                 Нурия Нуретдин кызының “Ел укыту-

                                                   чысы 2011”конкурсында Ямбакты урта

мәктәбенең 5нче классында математикадан

                                       үткәргән ачык дәрес эшкәртмәсе.

2011 ел

Тема : Унарлы вакланмаларны тапкырлау

             (Яңа теманы аңлату дәресе)

Максат : Унарлы вакланмаларны тапкырлау кагыйдәсен чыгару, күнегүләр                

              өстендә ныгыту. Унарлы вакланмаларны алу, кушу, натураль санга        

              тапкырлау һәм бүлү кагыйдәләрен ныгыту.

             Укучыларда мөстәкыйльлек, сәламәт яшәү рәвешен тәрбияләү.

Җиһазлау : Карточкалар, тестлар, компьютер, экран, проектор.

Дәреснең структурасы .

1. Тарихи мәгълүмат. Алда үтелгәннәрне кабатлау.
2. Яңа материалны үзләштерү өчен әзерлек.
3. Яңа материал өстендә эш.
4. Физкультминутка.
5. Материалны ныгыту.
6. Билгеләр кую.
7. Өй эше бирү.

1.Тарихи мәгълүмат. Алда үтелгәннәрне кабатлау.

а)  – Исәнмесез, укчылар! Дәрсебезне башлыйбыз. Әйдәгез без сезнең белән унарлы вакланмаларның язылышы турында тарихи мәгълүмат белән танышып китик әле.

        Аның өчен һәрберегез алдында  карточкалар  бар. Карточкаларда  смисаллар бирелгән, ләкин аларның җаваплары хәрефләр белән кодлаштырылган. Әйдәгез бу мисаллар эченә нинди сүз яшерелгән икән? Шуны белик әле.

1. 3,6:9=                                         12)  5-3,46=
2. 45+2,07=                                    13)  16,84:4=
3. 11,56-2,36=                                14)   6,3х7=
4. 3,6:9=                                         15)  4,8+5,2=
5. 36х0,17=                                    16)  5-3,46=
6. 27,3:3=                                       17)  27,3:3=
7. 14,48+3,52=                               18)  0,8х15=
8.  26,35-14,45=                             19)  11,56-2,36=
9.   3,18х20=                                   20)  27,3:3=
10. 0,548+0,16=                           21)  0,75+0,25=
11. 27,3:3=

1 нче укучы : Фәндә һәм промышленностьта, авыл хуҗалыгында унарлы вакланмалар гади вакланмаларга караганда шактый еш кулланыла. Бу унарлы вакланмаларны исәпләү кагыйдәләренең гади булуы, аларның натураль санннар өстендәге гамәл кагыйдәләренә охшаш булуы белән бәйле.

2 нче укучы : Унарлы вакланмалар өстендә гамәл кагыйдәләрен урта гасырның күренекле галиме Әл-Кәши Җәмшит Ибен Масгут тасвирлап бирә. Ул 15нче гасыр башында Сәмәрканд шәһәрендә Улугбәк обсерваториясендә эшләгән. Әл-Кәши унарлы вакланмаларны хәзер кабул ителгәнчә язган, бары тик өтердән генә файдаланмаган; вакланмалы кисәген  кызыл кара белән язган яки вертикаль сызык белән аерып куйган (күрсәтә).

3 нче  укучы : Бу турыда Европада ул вакытлара белмиләр. Бары тик 150 ел үткәч кенә унарлы вакланмалар фламанд инженеры һәм галиме Симон Стевин тарафыннан кабат ачыла. Стевин унарлы вакланмаларны шактый

катлаулы  рәвештә яза. Мәсәлән : 14,382 санын  ул болай язган (күрсәтә). Өтер урынына түгәрәк эченә алынган нуль куйган. 1,2,3,... цифрлары белән калган тамгаларның торышы билгеләнгән. Бөтен кисәкне аеру өчен өтер яки ноктадан 17нче гасырдан гына файдалана башлыйлар.

4 нче укучы : Россиядә унарлы вакланмаларны өйрәнүне 1703нче елда Леонтий Филиппович Магницкий үзенең  “Арифметика, ягъни саннар фәне” дип исемләнгән 1нче математика дәреслегенә кертә.

                                             14,382

14│382 ,14382 – Әл-Кәши 15нче гасыр;

14 0 3 1 8 2 2 3 – Симон Стевин;

14/382,14382    − Француа Виет 1579 ел;

14.3.8.2 – Иоганн Гартман Бейер 1603 ел;

143 8 2 – Роберт Нортон 1608 ел;

14(382 – Иоганн Кеплер 1616 ел;

14 │382 – инглиз математигы Вильям Оутред 1631 ел;

14  382 – Пьер Эригон 1634 ел;

14│382 – Роберт Джагер 1651 ел.

2.Яңа материалны үзләштерү өчен әзерлек.

–  Хәзер  безгә сезнең белән “Белемлеләр иленә” эләгергә кирәк. Менә бу баскыч буйлап мисалларны чишә-чишә менеп җитсәк, без “Белемлеләр илендә” булырбыз.

                                       х0,4

                                 :10

                          -0,2

                    х10

          +1,25

1-0,45  

– 1,78 санын 0,4 санына ничек итеп тапкырларга соң? Болар нинди вакланмалар? Бу ике унарлы вакланманы ничек тапкырларбыз икән?

3.Яңа материал өстендә эш.

1. Хәзер мин сезгә бераз гына ярдәм итәм. Менә сезгә ярдәмлек, башта

яхшылап укып чыгыгыз һәм бу ике вакланманы тапкырлап карагыз әле.

2. Ягез әле, җавабыгыз нинди булды?
3. 7,12

Сез ярдәмлекне дөрес куллангансыз. Димәк, ике унарлы вакланманы тапкырлау өчен:

1. Өтерләргә игътибар итмичә генә тапкырлыйбыз;
2. Ике унарлы вакланмада да бергә өтердән соң ничә цифр торганлыгын санап беләбез;
3. Нәтиҗәдә уңнан шулкадәр цифрны өтер белән аерабыз.

1. Әйдәгез, менә бу мисалларның чишелешен дә анализлап китик әле.

                    0,26х0,004=0,00104

                                              0,26

                                            0,004

                                       0 ,00104

Кагыйдәне укучылар белән бергә кабатлыйбыз.

2. Менә, балалар, шулай итеп без “Белемлеләр иленә” барып җиттек.

4. Физкультминутка.

3. Без барыбыз да көчле, җитез, зирәк, батыр булырга тиеш. Бу сыйфатларны һәр кеше зарядка ясап үзендә булдыра ала. Әйдәгез, бергәләп математик зарядка ясап алабыз.

1 нче күнегү.  Туры итеп бастык, дөрес җавапка кулларны алга сузабыз, җавап дөрес булмаса – өскә күтәрәбез.

0,2+0,4=0,6                             2,6:2=1,3

0,3+0,03=0,006                       1-0,8=2

0,7-,2=0,5                               15,9:3=5,3

1,2х3=0,36                              2,3х2=4,6

56,2:10=5,62                          0,562х100=0,562

2 нче күнегү. Логик тәнәфес.

4. Хәзер, балалар, менә бу хәрефләрдән сүзләр төзегез әле.

а)  и  г  ә  л  а       б)  к  а  т  ы  л  т  у        в)  к  л  ы  т  а  ш

5. Ни өчен без бу сүзләрне төзедек икән, укучылар? Әйе, бу ел Татарстанда һәм Россиядә гаилә елы итеп игълан ителде

    Мин сезгә исәнлек-саулык, бәхет-шатлык телим. Әти-әниегезнең тигез канаты астында бәхетле балалар булып үсегез.

5. Материалны ныгыту.

6. Дәреслекләрегезне ачыгыз. № 1370не табыгыз. (а,г)– мисалларны тактада аңлатып чишәләр; (ж,к) – үзлектән эшлиләр һәм проектор

ярдәмендә дөреслеге тикшерелә.

6. Билгеләр кую.

7. Өй эше бирү.  № 1405 (а-е) һәм тестлар.

                                             Тест

1.  Тапкырчыгышны исәпләргә : 0,315х18

а)  5,67          б)  0,567                   в)  56,7

г)  567           д)  0,0567

2.  Әгәр а=20 булса, 1,8а-0,9а+а-0,1а  аңлатмасының кыйммәтен табарга :

а)  3,6      б)  0,36      в)  36      г)  360      д)  башка

Җавап :

3.  425  санын  унарлы вакланма рәвешендә язарга :

а)  9,425      б)  9,08      в)  9,016      г)  9,36      д)  9,16

4.  Аңлатманың кыйммәтен  табарга : 16,44:24+39,:100=

а)  10,77           б)  1,077       в)3920,685      г)4605          д)4,605

5.  1,5 кг шикәр һәм 2 кг он өчен 64,93 сум акча түләгәннәр. Әгәр 1 кг шикәр 19,5 сум торса, 1 кг он күпме торыр?

а)  17,84          б)  Табып булмый       в)35,68         г)  29,25      д)  71,36

1 нче укучы : Фәндә һәм промышленностьта, авыл хуҗалыгында унарлы вакланмалар гади вакланмаларга караганда шактый еш кулланыла. Бу унарлы вакланмаларны исәпләү кагыйдәләренең гади булуы, аларның натураль санннар өстендәге гамәл кагыйдәләренә охшаш булуы белән бәйле.

2 нче укучы : Унарлы вакланмалар өстендә гамәл кагыйдәләрен урта гасырның күренекле галиме Әл-Кәши Җәмшит Ибен Масгут тасвирлап бирә. Ул 15нче гасыр башында Сәмәрканд шәһәрендә Улугбәк обсерваториясендә эшләгән. Әл-Кәши унарлы вакланмаларны хәзер кабул ителгәнчә язган, бары тик өтердән генә файдаланмаган; вакланмалы кисәген  кызыл кара белән язган яки вертикаль сызык белән аерып куйган (күрсәтә).

3 нче  укучы : Бу турыда Европада ул вакытлара белмиләр. Бары тик 150 ел үткәч кенә унарлы вакланмалар фламанд инженеры һәм галиме Симон Стевин тарафыннан кабат ачыла. Стевин унарлы вакланмаларны шактый

катлаулы  рәвештә яза. Мәсәлән : 14,382 санын  ул болай язган (күрсәтә). Өтер урынына түгәрәк эченә алынган нуль куйган. 1,2,3,... цифрлары белән калган тамгаларның торышы билгеләнгән. Бөтен кисәкне аеру өчен өтер яки ноктадан 17нче гасырдан гына файдалана башлыйлар.

4 нче укучы : Россиядә унарлы вакланмаларны өйрәнүне 1703нче елда Леонтий Филиппович Магницкий үзенең  “Арифметика, ягъни саннар фәне” дип исемләнгән 1нче математика дәреслегенә кертә. Унарлы вакланмаларның бөтен өлешеннән соң өтер куюны Иоганн Кеплер тәкъдим итә.