Рабочая программа 2-4 кл.
календарно-тематическое планирование

1.Башҡорт телен үҙләштереүҙең шәхси, метапредмет һәм предмет һөҙөмтәләре

 2класс

Шәхси һөҙөмтәләр

Башҡорт телен 2-се класта өйрәнеүҙең шәхси һөҙөмтәләренә түбәндәгеләр инә:

донъяны күп телле һәм мәҙәниәтле йәмғиәт булараҡ ҡабул итеү;

үҙеңде илдең гражданины итеп тойоу;

телде (шул иҫәптән башҡорт телен) төп аралашыу сараһы булараҡ ҡабул итеү;

башҡорт теле саралары ярҙамында (балалар фольклоры, балалар әҙәбиәтенең ҡайһы бер үрнәктәре) уҡыусының башҡорт халҡының тормошо менән танышыуы.

Метапредмет һөҙөмтәләр уҡыусының коммуникатив һәләттәрен үҫтереү;

коммуникатив мәсьәләне сисеү өсөн адекват тел һәм телмәр сараларын һайлау һәләтен үҫтереү;

уҡыусының танып белеү һәм эмоциональ сфераларын үҫтереү;

башҡорт телен өйрәнеүгә мотивация булдырыу;

уҡытыу-методик комплекcтың төрлө компоненттары (дәреслек, аудиодиск һ.б.) менән эшләргә өйрәтеү.

Предмет һөҙөмтәләре башҡорт теле нормалары (фонетик, лексик, грамматик) тураһында башланғыс белешмә;

(курс йөкмәткеһе кимәлендә) өн, хәреф, һүҙ кеүек тел берәмектәрен табыу һәм сағыштырыу һәләте.

А. Коммуникатив сферала (башҡорт телен аралашыу сараһы булараҡ өйрәнеүҙә)

Телмәр эшмәкәрлегенең түбәндәге төрҙәрендә телмәр компетенцияһы:

һөйләү телмәрендә: - аралашыуҙың типик ситуацияларында этикет диалог алып барыу; - уҡыусының үҙе, ғаиләһе, дуҫы тураһында һөйләүе;

предмет, картинаны һүрәтләүе;

персонажды ҡыҫҡаса ҡылыҡһырлауы; тыңлап аңлауҙа:

-уҡыусының уҡытыусы һәм класташтарының телмәрен тыңлап аңлауы;

аудиояҙмаларҙағы ҙур булмаған текстарҙың йөкмәткеһен аңлауы;

 уҡыуҙа: өйрәнелгән тел материалына таянып төҙөлгән ҙур булмаған текстарҙы ҡысҡырып уҡыу;

өйрәнелгән тел материалы менән бер рәттән яңы һүҙҙәрҙе лә үҙ эсенә алған текстарҙы эстән уҡыу һәм уларҙың төп йөкмәткеһен аңлау, текстан кәрәкле информацияны табыу;

яҙма телмәрҙә: яҙыу техникаһына эйә булыу;

үрнәк буйынса байрам менән ҡотлау һәм ҡыҫҡа шәхси хат яҙыу.

Тел компетенцияһы (тел сараларын үҙләштереү).

башҡорт теленең өндәрен дөрөҫ әйтеү һәм айырыу;

һүҙҙәргә һәм фразаларға дөрөҫ баҫым ҡуйыу;

төрлө һөйләм төрҙәрен интонация менән уҡыу;

башланғыс мәктәп курсында өйрәнелгән уҡыу һәм орфографик ҡағиҙәләрҙе ҡулланыу;

башланғыс мәктәп курсында өйрәнелгән лексик берәмектәрҙе (һүҙҙәр, һүҙбәйләнештәр, баһалау лексикаһы, телмәр клишелары) һәм грамматик күренештәрҙе таныу һәм телмәрҙә ҡулланыу.

Б. Танып белеү сфераһы:

айырым өндәр, хәрефтәр, һүҙҙәр, һүҙбәйләнештәр, ябай һөйләмдәр кимәлендә башҡорт һәм рус телдәренең күренештәрен сағыштыра белеү;

башланғыс мәктәп тематикаһы кимәлендә өлгө буйынса күнегеүҙәр эшләй белеү;

ҡағиҙәләр, таблицаларҙы ҡуллана белеү;

үҙ-үҙеңде башланғыс класс уҡыусыһы кимәлендә баһалай белеү;

В. Дөйөм ҡиммәттәргә йүнәлеш сфераһында:

башҡорт телен фекер, хис-тойғо, эмоцияларҙы белдереү сараһы булараҡ ҡабул итеү;

балалар фольклоры ярҙамында башҡорт халҡының рухи ҡиммәттәрен үҙләштереү.

Г. Эстетик сферала: башҡорт телендәге хис-тойғо һәм эмоцияларҙы белдереүсе сараларҙы үҙләштереү;

 балалар әҙәбиәте үрнәктәре менән танышҡанда матурлыҡты танырға өйрәнеү.

Д. Хеҙмәт сфераһында: - уҡыу процесында билдәләнгән планға ярашлы эшләй белеү.

3 класс

• тел кешеләрҙең аралашыу сараһы икәнде аңлау, үҙләштереү;
• башҡорт телен милли мәҙәниәттең бер күренеше тип ҡабул итеү;
• дөрөҫ һөйләү теле һәм яҙма тел кешенең индивидуаль мәҙәнилеге күрһәткесе;
• үҙ телмәренә иғтибарлы булып үҙ-үҙен баһалау һәләтлеге.

      Башланғыс мәктәптә башҡорт телен өйрәнеүҙең предмет-ара (метапредметные) һөҙөмтәләре булып түбәндәгеләр инә:

• белем алыу (уҡыу-уҡытыу) бурыстарын хәл итеү өсөн төрлө сығанаҡтарҙан кәрәкле мәғлүмәт табыу маҡсатында телде ҡуллана белеү оҫталығы;
• аралашыуҙың маҡсаты, бурыстары, сараһы, тел шарттарында ориентирлашыу;
• телмәрҙе һәм аралашыу ситуацияһын иҫәпкә алып, коммуникатив бурыстарҙы (диалог, монологик телмәр, яҙма текстар) уңышлы атҡарыу маҡсатында, адекват телмәр сараларын һайлап ала белеү;
• үҙ фекереңде һәм позицияңды мөмкин тиклем теүәл итеп аңлатырға ынтылыу;
• һорауҙар биреү оҫталығы.

      Башланғыс мәктәптә башҡорт телен өйрәнеүҙең предмет (предметные) һөҙөмтәләренә түбәндәгеләр инә:

• башҡорт әҙәби теле нормалары (орфоэпик, лексик, грамматик) һәм телмәр этикеты ҡағиҙәләре тураһында башланғыс төшөнсә алыу;
• орфографик ҡағиҙәләрҙе һәм тыныш билдәләрен (өйрәнелгән күләмдә) ҡуйыу ҡағиҙәләрен белеү;
• өн, хәреф, һүҙ өлөшө, телмәр киҫәге, һөйләм киҫәге, ябай һөйләм кеүек (өйрәнелгән күләмдә) тел берәмектәрен таба, сағыштыра, классификациялай (бүлә), ҡылыҡһырлай (характеристика биреү) алыу оҫталығы;
• үҙеңдең ғәмәлдәрҙе контролдә тотоу, әйткәнде һәм яҙғанды тикшерә белеү һәләтлеге.

4класс

Шәхси үҫеш кимәле. Баланы шәхес итеп үҫтереү, кешелек сифаттарын тәрбиәләү. Уны үҙ аллы үҫешкә, камиллашыу оҫталығына өйрәтеү. һөҙөмтәлә уҡымышлы, үҙ еренең, иленең, халҡының ҡиммәттәренә төшөнгән, уны һанлаған һәм һаҡлаған, яҡлаған социум итеп формалаштырыуға башланғыс нигеҙ һалыу.

Метапредмет кимәле. Универсаль эш төрҙәренә өйрәтеү: танып белеү, ойоштopoy һәм коммуникатив эшмәкәрлек, йәғни баланы үҙ аллы уҡырға, белем алырға өйрәтеү.

Универсаль эш төрҙәренә өйрәтеү: танып белеү, шәхси, ойоштороу һәм коммуникатив эшмәкәрлек. Шәхси эшмәкәрлек баланы уҡымышлы һәм аңлы шәхес итеп үҫтереү. Эшмәкәрлекте уның тормош һәм кешелеклелек ҡиммәттәрен, әхлаҡи һәм мораль нормаларҙы аңлап ҡабул итеүеп, әйләнә- тирәләге күренештәргә һәм ваҡиғаларға шәхси ҡарашын формалаштырыуға йүнәлтеү.

Ойоштороу эшмәкәрлеге танып белеү процесы менән идара итеүҙе күҙ уңында тота: эшмәкәрлекте күҙаллау, планлаштырыу, башҡарыу, тикшереү, үҙгәрештәр индереү һәм баһалауҙы үҙ эсенә ала.

Танып белеү эшмәкәрлеге тейешле мәғлүмәтте эҙләп табыу һәм анализлауҙы, проблемаларҙы хәл итеү юлдарын эҙләүҙе һәм ҡулланыуҙы тәьмин итә.

Аралашыу эшмәкәрлеге белем алыу процесында аралашырға өйрәнеүҙе ойоштороу ға йүнәлтелгән. Ул башҡа кешеләрҙе тыңлай белеү һәм аңлауҙы, мәғлүмәтте теүәл тапшырыуҙы үҙ эсенә ала.

Предмет кимәле. Уҡыу предметын өйрәнеүҙә яңы белем үҙләштереү, уны эшкәртеү һәм ҡулланыу өлкәһендә тейешле тәжрибә туплау.

                                                 2. Уҡытыу предметының төп йөкмәткеһе

2 класс

1. Танышыу - 4 сәғәт.

Һин кем? Һеҙ кем?Һинең исемең кем? Танышыу.Иҫәнләшеү. Танышыу диалогы.  Башҡорт теленең үҙенсәлекле өндәрен өйрәнеү, темаға ҡараған башҡорт һүҙҙәрен дөрөҫ әйтеү күнекмәләрен камиллаштырыу.

2. Был мин – 2 сәғәт.

Тән өлөштәре темаһына ҡараған һүҙҙәр,уларҙы дөрөҫ әйтеү.Башҡорт теленең үҙенсәлекле өндәре һәм хәрефтәре, һөйләмдә һүҙҙәрҙең урыны.

3. Минең ғаиләм – 2 сәғәт.

Минең,һинең,уның.Үҙенең ғаиләһе, ғаилә ағзалары, уларҙың эштәре, туғанлыҡ мөнәсәбәте тураһында һөйләшеү.

Башҡорт телендә эйәлек ялғауҙарын практик үҙләштереү.

4.  Мин нимә яратам?- 3 сәғәт

Нимә менән?Темаға ҡараған һүҙҙәрҙе өйрәнеү.

Аҙыҡ-түлек атамалары менән танышыу, башҡорт халыҡ аштары тураһында һөйләшеү.

     5. Минең мәктәбем-1 сәғәт

Балаларҙың үҙҙәре уҡыған мәктәп, уның үҙенсәлекле билдәләрен, урынлашыуын, кабинеттарын белеүе. Һүҙҙәрҙең предметты, билдәне, эште белдереүе.

6. Минең класым – 2 сәғәт.

Мәктәп, класс бүлмәләре, дәрестәр, кластағы уҡыусылар, уларҙың эштәре. Темаға ҡараған һүҙҙәрҙе өйрәнеү. Һүҙҙәрҙә ҡалын һәм нәҙек ялғауҙар.

7. Мин мәктәпкә йыйынам-2 сәғәт.

Кемдеке?һорауын үҙләштереү.Яңы һүҙҙәр өйрәнеү.

8. Мин уҡыусы – 1 сәғәт.

Нисек? Һорауы.Башҡорт өндәрен дөрөҫ әйтеү.

9. Мин дәрестә – 1 сәғәт.

Ҡайҙа? Һорауы. Темаға ҡараған һүҙҙәрҙе өйрәнеү.

10.  Мин дәрестән  сыҡтым – 3 сәғәт.

Нимә эшләйем?Темаға бәйле һүҙҙәр, уларҙың үҙенсәлектәрен белдереү. Менән һүҙен практик ҡулланыу.

11. Минең уйынсыҡтарым – 3 сәғәт.

Нимә?Нимәләр? һорауы.Уйынсыҡ исемдәре, билдәләре, уйындар. Башҡорт  телендә ҡалын һәм нәҙек ялғауҙар.

12. Мин уйнарға яратам-2 сәғәт.

Нимә эшләйбеҙ?Яңы һүҙҙәр менән танышыу.

13. Мин уйнарға сығам-1 сәғәт.

Миңә нимә кәрәк?Темаға ҡараған һүҙҙәрҙе өйрәнеү.

14. Мин уйнарға сыҡтым-1 сәғәт

Нисәнсе?Тема буйынса өйрәнгәндәрҙе ҡабатлау.

15. Минең кескәй дуҫтарым – 2 сәғәт.

Был нимә?Ниндәй? Ни эшләй? Һөйләмдә хәбәрҙең урыны.

16. Мин ял итәм-4 сәғәт.

Ҡайҙа? Ҡасан? Был нимә? Нимәгә? . Һүҙҙәрҙең һөйләмдәге урыны.

3 класс

Һаумы мәктәп-.1

Алдағы кластарҙа үтелгәндәрҙе системалаштырыу, яңы мәғлүмәт менән таныштырыу. Һөйләү һәм яҙыу телмәрен үҫтереү өҫтөндә эш дауам итә.Алфавит.

 Мин танышам.-3с.

Был теманы үҙләштереү барышында уҡыусы үҙе тураһында,үҙенең ғаилә ағзалары, яҡындары тураһында  һөйләргә өйрәнергә тейеш Һин кем?  Һин ҡайҙа йәшәйһең?   Һин ҡайҙан?  Башҡортостан байлығы

 Мин белем алам -5с.

Был нимә?Бармы? “Парта” (“Хочу все знать” журналынан)“Ялҡау Ҙилә.” (“Йәншишмә” газетаһынан).  Нимәһегеҙ?

 “Өсөнсөләр” Сафуан Әлибай.Нимәһегеҙ?

Мин һәм минең ғаиләм-3с.

Кем ?Нимә эшләй? “Йәшәмеш үҫә.” Луиза Азамат.Нимә эшләргә тейеш?.Өләсәйем  “Аҡбуҙат” журналынан.Нимә эшләргә тейеш?

 Мин  һөнәр һайлайым-3 с.

Кем ҡайҙа эшләй?  “Малайҙар” Р.Миңнуллин.Кем ҡайҙа эшләй? “Еҫе бармы һөнәрҙең?” Айһылыу Йәғәфәрова тәржемәһе.

 Мин тәбиғәтте яратам-6 с.

Ҡыш миҙгеле тураһында белгәндәрҙе системалаштырыу, һүҙлек байлығын арттырыу кеүек эштәр ентекле алып барыла. Ҡыш тураһында текстар, шиғырҙар, мәҡәлдәр, һынамыштар уҡыу яңы йылға бағышланған йырҙар, мәҡәл һәм әйтемдәр. Яңы йыл менән ҡотлау открыткаһы яҙырға өйрәнеү. Нимәләр?Нимә эшләйҙәр? “Умырзая” (Башҡорт халыҡ әкиәте)Ҡуҙғалаҡ салаты.”Бал  ҡорто” Айһылыу Йәғәфәрова .

Нимәләр?Нимә эшләйҙәр? Беҙҙә ҡышлаусы ҡоштар.

 Минең яратҡан миҙгелем-5 с.

Нимә?Нимә эшләйҙәр?  “Шыршы”Ҡадир Даян.  “Яҙ етте”.“Еләктәр” Ф.Туғыҙбаева.“Яҙ”  М.Дилмөхәмәтов.Минең яратҡан миҙгелем.

Минең гардеробым-3с.

Ниндәй? “Күлдәк!”Ниндәй?  “Бер һүҙ”В.Исхаҡов.  Ниндәй?  Тере эшләпә.

Минең тыуған көнөм-2с.

Иң төп темаларҙың береһе - берҙәмлек, дуслык, тыныслыҡ. Бында тик кешеләр араһындағы дуҫлыҡ тураһында ғына һөйләшеү бармаясаҡ, ә халыҡ-ара булған мөнәсәбәттәр ҙә иғтибар үҙәгендә торорға тейеш. Был тема буйынса уҡыусыларҙы аңлап фекер йөрөтөргә  һәм  һөйләй белергә өйрәтеү. Ҡасан

 Мин сәйәхәтсе-3 с.

Башҡортостан, уның үткәне, бөгөнгөһө хаҡында әңгәмә үткәреү. Республикабыҙҙың күренекле урындары менән таныштырыу.  Нимә менән?Нисек? “Хәйлә “ Ғ.Ибраһимов.

4 класс

Көн дә мәктәпкә барам   5

1 сентябрь. Белем көнө. Мәктәптә.Н.Мырҙаҡаева “Иң кәрәкле әйбер”.Ҡабатлау.«Боҙоҡ телефон». Нимә ул тел?Ф.Ғөбәйҙуллина «Ҡәләмдәрем». «Уҡырға кем бара?»Р.Ғәббәсова «Яңы мәктәп». Кем? Кемдәр?Беҙҙең ғаилә.Исемдәрҙең  зат ялғауҙары.Шәжәрә ағасы.Мәктәптәге дуҫтарым менән таныштырайыммы?

Мин ғаиләмде яратам 4

Был теманы үҙләштереү барышында уҡыусы үҙе тураһында,үҙенең ғаилә ағзалары, яҡындары тураһында  һөйләргә өйрәнергә тейеш Беҙгә бергәләп күңелле.Мин- тәрбиәле бала Минең өйҙәге бурыстарым .Сифат.

Үҙем йәшәгән ер тураһында һөйләйем 4

Тыуған Республикаға ҡарата мөхәббәт, ғорурлыҡ тойғоһо, тәбиғәткә һаҡсыл ҡараш тәрбиәләргә. Улар тураһында һөйләргә, яҙырға өйрәтеү. Башҡортостандың ер аҫты, ер өҫтө байлыҡтары тураһында әңгәмәләр үткәреү, экскурсиялар ойоштороу.Мин йәшәгән  Ер. Мин йәшәгән  йорт /район .Минең күршеләрем.Мин яратҡан урындар.Беҙҙең урам .Алмаш

Ауылда/ҡалала йәшәйем 5

Минең  тыуған ауылым.Ауыл һәм ҡала тормошо.Һан Был тема буйынса тәҡдим ителгән әҫәрҙәр менән танышыу, уҡыусыларҙың яҙыу һәм һөйләү телмәрен үҫтереү өҫтөндә эш алып барыла.

Йыл миҙгелдәре һәм һауа торошо тураһында һөйләшәбеҙ 6

Йыл миҙгелдәре менән танышыу. Йыл миҙгелдәрен, һәр миҙгелгә ҡараған ай исемдәрен дөрөҫ әйтә белеү. Йәнлектәр йыл миҙгелен беләме ?Бөжәктәр нисек йәшәй? Киләсәктә тәбиғәттә үҙгәрештәр буламы?Рәүеш

Төрлө хәлдәр тураһында һөйләшәбеҙ  4

Минең тормошомдағы ҡыҙыҡлы хәлдәр. Минең  кумирҙарым.Ҡылым

Һатып алырға өйрәнәм 6

Мин кейем һатып .Мин модалы кейем яратам.Бүләк һайлайым. Кылым. Һорауҙарға яуап биреү