«ирон фынг ᴁмᴁ ЙЕ`ГЪДᴁУТТᴁ»
план-конспект урока (8 класс) на тему

Ситохова Зара Бебоевна

Темᴂ: Ирон фынг ᴂмᴂ йе гъдᴂуттᴂ

Нысан: 1. Базонгᴂ кᴂнын скъоладзауты ирон фынджы ᴂгъдᴂуттимᴂ.

               2.Сахуыр кᴂнын скъоладзауты зианы фынг цины фынгᴂй иртасын.

               3. ᴁрдзурын ирон фынджы ᴂгъдᴂутты сусᴂг мидисыл.

              4.Сᴂвзᴂрын кᴂнын уарзодзинад нᴂ фыдᴂлты рᴂсугъд ᴂгъдᴂуттᴂм.

Скачать:


Предварительный просмотр:

         

(ИРОН ТРАДИЦИОН КУЛЬТУР

М ГЪДУТТЙ 8 КЪЛ)  

«ирон фынг ᴁмᴁ 

ЙЕ`ГЪДУТТ»    

15-м астуккаг скъолайы

Ирон взаг м литертурйы ахуыргнг

Ситохаты Зарйы урок.

Дзуджыхъу,2011 аз.

Темᴂ: Ирон фынг ᴂмᴂ йе гъдᴂуттᴂ

Нысан: 1. Базонгᴂ кᴂнын скъоладзауты ирон фынджы ᴂгъдᴂуттимᴂ.

               2.Сахуыр кᴂнын скъоладзауты зианы фынг цины фынгᴂй иртасын.

               3. ᴁрдзурын ирон фынджы ᴂгъдᴂутты сусᴂг мидисыл.

4.Сᴂвзᴂрын кᴂнын уарзодзинад нᴂ фыдᴂлты рᴂсугъд ᴂгъдᴂуттᴂм.

Эпигрᴂф:

Фынг ᴂртᴂкъахыг

Уазᴂгᴂн йᴂ фᴂллад сафы,

Зианджынᴂн-йᴂ хъыг.

Къоста.

Ирон  фынджы ᴂгъдау-

ᴁгъдᴂуы фурдынау.

Ирон фынджы ᴂгъдау,

Кᴂстᴂр дᴂуᴂн у скъола.

Уым ахуыр кᴂн лᴂгау

ᴁмᴂ дᴂм уа ᴂгъдау.

Мыртазты Б.

Дело всех православных-

Сидеть за столом чинно,

Унимать от смеху смешливых,

Пустяшных разговоров не

Водить и смотреть на хлебный стол,

Как на Божий престол.

С.В.Максимов                                      

Урочы цыд:

1.Хъуысы ирон мелоди. Ахуыргᴂнᴂг кᴂсы Кокойты Тотрадзы ᴂмдзᴂвгᴂтᴂ:

ртᴂ чъирийы хᴂхты фᴂрныг цотᴂн

         Вᴂййынц сᴂ разы кувынᴂн ᴂдзух.

         Фᴂзᴂгъынц: Уᴂд нᴂ цард рᴂсугъд.

            Цᴂуᴂнт ныл хъᴂлдзᴂгᴂй нᴂ бонтᴂ.

            Цᴂры нᴂ хᴂхты бирᴂ донкихотᴂ,

            Фыдᴂлты фарныл не систой сᴂ къух, 

             м ныллууыд цаврфнды дуг,-

              Фыдлты дзурттм бакувынц гъеуддр.

                Фл ллгн й куывды ис фсарм

Й мт, й сагъс – дунейы храм,

Й мт, й сагъс – дунейы фарн ….

    Уд й бауадз, бакува гъдауыл.

Адᴂймаджы зонд ᴂмᴂ курдиат цы стырдᴂр диссаг сфᴂлдыстой, уыдонᴂй иу у ᴂгдау.

ппт заманты ппт адмтн гъдауы ахсджиагдр хай уыд фынджы гъдау. Фынгыл бадынц бинонт, фысымтᴂ ᴂмᴂ уазджытᴂ, хионтᴂ ᴂмᴂ ᴂцᴂгᴂлонтᴂ, хистᴂртᴂ ᴂмᴂ кᴂстᴂртᴂ, уымᴂ гᴂсгᴂ йын ис ᴂгъдау. Уыцы ᴂгъдау ᴂвзᴂрд ᴂртᴂхъуыддагᴂй: ритуалᴂй, цᴂлгᴂнджыты ахастытᴂй ᴂмᴂ уᴂздандзинады домᴂнтᴂй. Ирон адᴂмᴂн уыцы ᴂгъдау уыд уаз ᴂмᴂ лᴂгдзинады нысан. В.Миллер фыста, зᴂгъгᴂ, мᴂуыр ирон лᴂджы хᴂдзары «соблюдается этикет строже, чем в европейских раззолоченных палаццах.» Хъуыддаг афтᴂ кᴂй уыд, уымᴂн и сбирᴂ ᴂвдисᴂнтᴂ.

- Цы зᴂгъынц уый тыххᴂй кадджытᴂ т а?

-«Нарты мбырд»-ы дыккаг хистр дзуры: «Адмт хлг уд кодтой Нартм, с хорзы кой дардыл уд хъуысти  Нартн, с гуыбыныл  хцын куы фрзтой, нозтй схи куы хъахъдтой, рнгй с брц куы зыдтой; с мрдты къоти куы н калдтой нозт м хрдыл; нгъдау фыр ностй се`фсарм куы н сфтой с зонд се`хсар куы н састой.» (НК.,243)

Сдгай нусты  дргъы бинонтᴂ, фынгыл бадгᴂйᴂ иуфᴂлтᴂрᴂй иннᴂмᴂ лᴂвᴂрдтой ᴂмᴂ ныр дᴂр дᴂттынц удварны хᴂзнᴂгтᴂ фарнджын ᴂгъдᴂуттᴂ.

Уыдон арᴂзт сты адᴂмы тыхджын зондᴂй. Рᴂсугъд кᴂнынц  ирон адᴂмы цард, сᴂ тых, сᴂ хъару, ᴂвᴂрынц сын фидар фᴂтк сᴂ цардᴂн. фтауынц с фсарм м гъдауыл.

II.Фынджын фрнджын гъдутты.

   1.Фынг куыд ᴂвᴂрынц?

  Фынг-иу рᴂвᴂрдтой скᴂсᴂнᴂй ныгуылᴂнмᴂ.Хистᴂры ᴂргомхурскᴂсᴂнырдᴂм.Адᴂмы зонды хурскᴂсᴂн баст уыди хурскастимᴂ,рухсимᴂ ᴂмᴂ Хуыцауы ᴂндᴂр хорзᴂхтимᴂ.Нᴂ фыдᴂлтᴂ сᴂ хᴂдзᴂрттᴂ арᴂзтой хурварсырдᴂм ᴂргомздᴂхтᴂй,цᴂмᴂй сᴂ цᴂрᴂн баст уыдаид тыгъдад-рᴂстᴂг,уᴂларвон тыхтᴂ-дун-дуне ᴂмᴂ хᴂдзарад-ᴂрвылбоны цард иумᴂ уой.Ныр уыцы фᴂтк фехᴂлд,уымᴂн ᴂмᴂ аразын байдыдтой уᴂладзгуытᴂ.Уымᴂ гᴂсгᴂ,нырыккон фынгыл хистᴂр фᴂбады къᴂсᴂры акомкоммᴂ рᴂбынᴂй.

  2.Фынгыл фыццаг цы ᴂвᴂрынц?

  Цᴂхх (Радзурын ис таурᴂгъ)

3.Уый фᴂстᴂ та?

 Сᴂр,                                   бᴂрзᴂй,                                 уᴂн

зонд                          ныфс,хъару              флгсн

             

 

сйраг хистр                   2-г хистр                       3-аг хистр

4.Брзй иу хатт вййы сры рахиз фарс,инн хатт-сры галиу фарс.Цмн у афт?

    Н фыдлт цин м зианы фынгтыл иртасыны тыххй кодтой афт:цины фынгыл брзй-сры галиу фарс,зианы фынгыл брзᴂй сᴂры рахиз фарс.

 

5.Цмн врынц ср м брзй фынгыл?

   Брзй амоны тых,хъару.Н фыдлт уыдысты тыхджын,хъаруджын м й цмй иууылдр зоной,уый тыххй фынгыл врын райдыдтой брзй.

   Ср та фынгыл ис уымн м,дам,кддр аланты фсады балхонтй иу знагм уацары бахауд.Алайнагн й хъабатырдзинад дрдтыл хъуыстгонд уыд,м уацары км бахауд,уыдоны паддзах йхицй ныббуц,ахм хъбатыр лг м цъиуау къалатийы кй бады,уымй.Й амарыныл н тагъд кодта,ххормагй йын й хъару,ныфс асттын уыд й фнд.Хъоргъы й ныппарын кодта ахм дзырдй: «Дттут ын рмстдр иухуызон хринаг»,цмй хъизмртт кнг,фыддудй дргъвтин рстг ныфсаст м дыхй млын др ма фраза.»Хринаг,иу хринаг та равзард йхдг».

   Уды рстджы ахст адмн лврдтой рмст фых дзидза.Рацыдис-иу рстг м-иу ахст адм млын райдыдтой.

  Цмн? Мн цы фыст уыд газет «Аргументы и факты»-йы.»Однажды довелось прочесть,что древние люди использовали в тюрьмах весьма оригинальный метод:заключённых кормили одним вареным мясом,и через некоторое время они…умирали.Возможно ли такое?

 - Возможно,-отвечает директор Института питания Российской академии медицинских наук М.Волгарёв,-от отстутсвия витамина С,которого нет в мясных продуктах,у заключённых развивалась цинга,и они умирали.»(«АИФ»,№4,1994).

   Аланты фсадхонн й уавр куы бамбарын кодтой,уд уый хринагтй равзрста сры дзидза.

  Бонт цыдысты ,азт ивтой крдзи,алайнаг хъбатыр хстон бадт хъоргъы,цард айдагъ сры дзидза м донй,фл знаджы фндиаг н кодта:й хъару,й ныфс н саст.Уд м иуахмы паддзах уынынмᴂ бацыд,йᴂ бон ын базонын кодтон ᴂмᴂ йыл йᴂ сары бон мᴂ къах ᴂркъуырон,зᴂгъгᴂ.Алайнаджы удфидар ᴂмᴂ цᴂттᴂ хᴂстонᴂй куы федта,уᴂд фырмᴂстᴂй йᴂ цᴂстытᴂ туг абадт,йᴂ фᴂсдзᴂуинтыл ныббогътᴂ кодта,нᴂл гᴂдᴂйы хаст ᴂй цавᴂр хᴂринагᴂй кодтат,загъгᴂ.

    Фᴂсдзᴂуинтᴂ йын бамбарын кодтой,дᴂ бардзырдмᴂ гᴂсгᴂ йын ᴂрмᴂст иу хᴂринаг-кусарты сᴂры дзидза ᴂмᴂ дон,ᴂндᴂр кᴂй ницы равзарын кодтам йᴂхицᴂн,зᴂгъгᴂ.

     Паддзах куы ᴂрсабыр, уᴂд алайнаджы йᴂхимᴂ ᴂрбакᴂнын кодта ᴂмᴂ йᴂ ᴂрфарста,сᴂры дзидза цᴂмᴂн равзᴂрстай,зᴂгъгᴂ.Уый йын радзырдта,йᴂ рагфыдᴂлтᴂй нырмᴂ йᴂ адᴂм кусарты сᴂры дзидза кᴂй хᴂрынц.Сᴂры  дзидзайы ис,дам,адᴂймаджы буары цыдариддᴂр хъацᴂнтᴂ хъᴂуы,уыдон.Ахъаз у суанг стᴂг ᴂмᴂ сᴂры магъзᴂн дᴂр.

     Паддзахы йᴂ уацайраджы адᴂмы зонд ᴂмᴂ ᴂрхъуыдыдзинады фᴂцагайдтой,йᴂ зᴂрдᴂ фᴂфᴂлмᴂндᴂр,ᴂмᴂ алайнаг ᴂфсадхоны кад ᴂмᴂ радимᴂ рафᴂндараст кодта йᴂ фыдᴂлты бᴂстᴂм.                  

            Скодтой йын стыр куывд . Хистᴂр сыстад ᴂмᴂ загъта : “Рахᴂссут-ма сᴂр ᴂмᴂ йᴂ ᴂрᴂвᴂрут фынгыл . Сᴂр амоны зонд ᴂмᴂ уый фᴂрцы фервᴂзт ᴂфсадхон.”       

        6. Фынгыл ахсджиагдр кувингт цы сты?

         Уливыхт (фынг н чъирий н фидауы)

         7. Фынгыл кд м цмн вййы 3 кн 2 уливыхы?

           Цины-рт: Хуыцаун,Хурн,Зххн.

           Зианы –дыуу: Хуыцаун, Зххн.

           8.Фыццаг рт куывды ирон фынгл?

            1-Хуыцаун

             ll-Уастырджийн  

            lll-Бадт цй тыххй у,уымн.

             9.Скувыны разм рт уливыхы цмн кнынц фйнрдм?

               Уларвй  Хуыцау м  йе сконд здт лмбынг фксынц фынджы врдм м цал уливыхй кувынц ,уый фенынм . Уым гсгᴂ 3 уᴂливыхы фᴂхъᴂуы равдисын.
             
              10. Цы нысан кᴂны кусарты хъус ?
             Раджы заман йᴂхи фынгыл ᴂвзᴂр чи дардта, уымᴂн лᴂвᴂрдта хистᴂр хъус, ома, дам, мын мᴂнᴂ хъус ᴂмᴂ хъусгᴂ кᴂн. Бынтон ᴂвзᴂртᴂн та – кусᴂрттаджы бырынчъытᴂ. Уымᴂй худинагдᴂр ницы уыд.
             Ныр та хъус у кады нысан.

             11. Цы ᴂгъдᴂуттᴂ уыдис фынг ᴂркᴂнынᴂн цины кᴂнᴂ зианы бадты?
             Нᴂ фыдᴂлтᴂ скувыны фᴂстᴂ 3уᴂливыхы кардᴂй нᴂ карстой, састой сᴂ къухᴂй. Зианы 2 кᴂрдзыны къухᴂй сᴂттын не мбᴂлди. Кᴂрдын сᴂ хъуыд кардᴂй.
             Дзидза карстой сᴂхирдᴂм – цины.
             Хицᴂй ᴂддᴂмᴂ - зианы.
             Скувыны фᴂстᴂ 3 уᴂливыхы, сᴂтгᴂйᴂ, тᴂбᴂгъ зилын нᴂ фᴂтчы. ( Цᴂмᴂй куывдтытᴂ зыгъуымм ма рацᴂуой, уымᴂн ).

              12. Цᴂмᴂн аходы кувᴂггагᴂй кᴂстᴂр, кᴂнᴂ ма чи ?
              Кᴂстᴂртᴂ ᴂнᴂ тᴂригъᴂдджын кᴂй сты, уымᴂ гᴂсгᴂ кувᴂггагᴂй саходын хауы уыдонмᴂ.
              Куывд кᴂй номыл уа, уый йᴂ куывды кувᴂггагᴂй аходы йᴂхᴂдᴂг.

              13. Уырдыглᴂууᴂг хъуамᴂ хистᴂрᴂн йᴂ кᴂцы фарс лᴂууа цины кᴂнᴂ зианы фынгты?
              Цины бадты – хистᴂрᴂн йᴂ галиу фарс, цᴂмᴂй хистᴂры рахиз къух уа цинᴂвдисᴂн, сᴂрибар.
              Зианы – хистᴂры рахиз фарс, ᴂмбᴂрзы хистᴂры рахиз къух.

              14. Цал сыкъайы дᴂтта хъуамᴂ уырдыгᴂстᴂг цины кᴂнᴂ зианы  ?
              Цины бадты уырдыгᴂстᴂг пайда кᴂны 3 сыкъайᴂ : Хуыцау, хур ᴂмᴂ зᴂххы номыл.
              Зианы – 2 : Хуыцау ᴂмᴂ зᴂххы номыл.

           III. Иу фᴂлтᴂр иннᴂмᴂ кᴂй лᴂвᴂрдта, фынджы уыцы рагон ᴂгъдᴂутты фᴂдтᴂ баззадысты адᴂмы ᴂвзаджы. Фынгᴂвᴂрд кᴂм вᴂййы ᴂмᴂ кусарт кᴂм акᴂнынц, уый хуыйны куывд. Ацы дзырд равзᴂрди кувынᴂй. Уымᴂ гᴂсгᴂ фынгыл нᴂй хъаугъа кᴂнын, ᴂлгъитын, хъᴂрᴂй худын, змᴂнтᴂн митᴂ кᴂнын.
                Кувгᴂ кᴂм кᴂнынц, уым нᴂй уᴂлдай змᴂлд кᴂнын, къухтᴂ тилын, дзᴂгъᴂл дзурᴂн ᴂмᴂ ᴂндᴂр ᴂнᴂуаг митᴂ кᴂнᴂн. Уымᴂн ᴂмᴂ «куывд» цы рагон индийаг дзырдᴂй равзᴂрди, уый мидис уыди «ᴂхсᴂнады ᴂгъдау ᴂххᴂст кᴂнын».

            IV. Фынджы хистᴂр.
              АЕгъдау аразгᴂ у фынджы хистᴂрᴂй : йᴂ рᴂсугъд куывдᴂй, ныхасᴂй, таурᴂгътᴂй.
             Пфаф: «Осетины вообще народ трезвый, но в торжественных случаях они пьют араку или пиво…»
             Пантюхов: «Осетин довольствуется таким количеством пищи, при котором европеец едва ли может существовать.»

                          Абон та ?
              V. Скᴂнын хатдзᴂгтᴂ.
              VI. Кᴂронбᴂттᴂн.
              VII. Хᴂдзармᴂ куыст.
               


По теме: методические разработки, презентации и конспекты

Что есть любовь? (по стихотворению Н.Некрасова "Я не люблю иронии твоей")

В уроке испльзована методика лингвистического анализа текста, исследовательского метода обучения, а также элементы концептного подхода (каким предстает данное понятие « любовь как противоречие» в худо...

ирония и апатия - формы профессионального предательства в образовании

Эссе на тему "Взгляд на образование" раскрывает авторскую точку зрения на сегодняшнее отношение педагогов к своему делу....

Ирон литер.урок 9 къл. Ирон литературайы историйыл афалгаст.

История осетинской литературы интересная и противоречивая. С одной стороны, по мнению исследователей, предки осетин Аланы имели письменность и литературу. Однако, из этого до нас ничего не дошло, кром...

«Ирон адæмы царды нывтæ Хъаныхъуаты Иналы этнографион очеркы «Ирон хъæуы»

laquo;Ирон адæмы царды нывтæ Хъаныхъуаты Иналы этнографион очеркы «Ирон хъæуы»...

Технологон картæ ирон литературæйы урокмæ 9-æм къласы Темæ: «Ирон адæмы психологи Хъаныхъуаты Иналы этнографион очерк «Ирон хъæуы».

Бакусын тексты мидис æмбарыныл, текстæн анализ кæныныл; уацмысы бындурыл æрдзурын ирон адæмы царды ног социалон фæзындтыл; скъоладзауты ахуыр кæнын  аив дзурын æмæ кæсыныл....

Ирон театры стъалыта Таутиаты Соламан, Хъариаты Тамара,Икъаты Маирбек, Сланты Къоста ама Саламты Къолайы ахадындзинад ирон аивады разты

В работе говорится о  жизни и творчестве звезд осетинского театра, о их роли в развитии осетинского искусства...

Анализ урока Ирон адæмы психологи «Ирон хъæуы»

Анализ урока  Ирон адæмы психологи  «Ирон хъæуы»...