Ризаэддин Фәхреддин хезмәтләрен бәйләнешле сөйләм үстерү дәресләрендә куллану.
статья на тему

   Ризаэддин Фәхреддин хезмәтләрен бәйләнешле  сөйләм үстерү дәресләрендә   куллану.

                                                             беренче  категорияле татар  теле һәм                

                                                       әдәбияты укытучысы Гайнетдинова Р.А. ,  

                                                   татар теле һәм әдәбияты укытучысы    

                                                   Зиннурова Э.Р.

                                                    Яшел Үзән шәһәре, 1нче Лицей

                                    Аңлатма язуы                                

 Күп еллар дәвамында белем бирү учреждениесе галим – мәгърифәтчеләрнең фәлсәфи фикерләренә, ТР халкының милли мәдәнияте тра-дицияләренә нигезләнеп милли белем бирү системасын үстерү буенча максатчан эш алып бара. Лицей үз эшен республиканың югары уку йортлары, өстәмә белем бирү учреждениеләре һәм мәктәпкәчә белем бирү учреждениеләре белән тыгыз элемтәләр нигезендә урнаштыра. Милли белем бирүнең структурасын һәм эчтәлеген камилләштерү, яңа эшчәнлек төрләрен эзләү эшләре алып барыла. Россия Федерациясе Мәгарифне үстерү институты галимнәре төзегән, РФ Мәгариф һәм фән министрлыгы раслаган милли мәгарифне үстерү концепциясе мәгариф системасы алдына зур бурычлар куйды.  Шуларның берсе –  мәгарифне  поликультура нигезендә үстерү. Лицейда милли мәгариф үсеше уку-укыту процессында  үз халкың белән, милли үзаңның югары дәрәҗәсе, гражданлык культурасы һәм гуманлы чынбарлыкны аңлау белән бәйләп алып барыла. Укучыларга рухи, милли һәм әхлак тәрбиясе бирүдә, аларны халыкка хезмәт итәрдәй шәхес буларак формалаштыруда күренекле мәгърифәтчеләрнең, әдипләрнең, шагыйрьләрнең, композиторларның  әсәрләре зур әһәмияткә ия. Лицей укытучылары тарафыннан дәресләрдә һәм дәрестән тыш чараларда Каюм Насыйри, Ризаэддин Фәхреддин мирасы файдаланыла. Аларның иҗаты аша яшь буын  милләтебезнең гасырлар буена тупланган әдәп-әхлак нормалары белән  таныштырыла, балаларда үз халкына, тарихына, гореф-гадәтләренә, мәдәниятенә мәхәббәт тәрбияләнә. Лицейда укыту – тәрбия процессы 1-11 сыйныф укучыларында рухи-әхлакый сыйфатлар, һәр укучыда гражданлык, ватанпәрвәрлек хисләре тәрбияләүгә, укучыларның сәләтләрен ачуга һәм үстерүгә юнәлтелгән. Лицей укучыларына белем бирү мәгълүмати технологияләргә нигезләнеп алып барыла, шуның белән беррәттән “ТР ның электрон белем бирү” системасы да актив кертелә. Әйдәп баручы инновацион үсеш максатында – коммуникатив технологияләрне актив куллану нигезендә мәктәптә электрон журналлар, электрон көндәлекләр формалаштырыла, интернет ресурслар кулланыла. Мәктәп сайты ике дәүләт телендә алып барыла. Укытучыларның челтәрле белем бирү берләшмәләрендәге эшчәнлеге, “Веlem. ru” үзәге белән хезмәттәшлек итүе аларның тәҗрибәләрен гомумиләштерү һәм уртаклашуына мәгълүмати киңлекләр ача, һәм аларның эш тәҗрибәсе, укучыларның иҗади эшләре интернет-порталларда чагылыш таба. Милли белем бирү тармагында сәләтле балалар белән эшләү системасы яшьләр арасында фәнни белем тарату һәм популярлаштыруга, киләчәк һөнәрләрен татар халкының теле, гореф-гадәтләре, мәдәнияте белән бәйләүгә этәрә.

    Балаларда әхлаклылык сыйфатлары тәрбияләү, аларны кешеләр белән аралашу кагыйдәләренә өйрәтү-гаилә, мәктәп алдында торган иң мөһим бурычларның берсе.Әлеге мөһим бурычны тормышка ашыруда Р.Фәхретдиннең тәрбия темасына язылган хезмәтләрен бәйләнешле сөйләм үстерү дәресләрендә куллану кирәкле нәтиҗәне бирер дип уйлыйбыз.  Ләкин аларны системалы рәвештә алып барырга кирәк.

    Бәйләнешле сөйләм дәресләрендә балаларда  әхлаклылык сыйфатлары, яхшы гадәтләр, кешеләр арасында үз-үзеңне дөрес тоту күнекмәләре тәрбияләү төп бурыч итеп куела.

   Әхлаклылык сыйфатлары, әлеге бәйләнешле сөйләм үстерү дәресләреннән тыш көндәлек эшчәнлектә ( гаиләдә, урамда, җәмәгать  урыннарында, ата-ана, башка кешеләр үрнәгендә, тәнәфестә, мәктәптән тыш эшләрдә) тәрбияләнә. Бу дәресләрдәге кебек, әхлакый сыйфатларның эчтәлеген аңлатып, кагыйдәләрне ничек һәм ни өчен үтәргә кирәклегенә төшендереп, мисаллар ярдәмендә аларны гадәтләр дәрәҗәсенә җиткерүне башка бернинди дәрестә дә эшләп булмый. Әхлаклылык тәрбияләүдә бу дәресләрнең кирәклеге шуның белән аңлатыла да. Аларның һәркайсы халкыбызның күркәм гореф-гадәтләрен, буыннан- буынга күчеп килгән гүзәл сыйфатларын үстерүгә юнәлтелә.        

                                              Максат.

        Бөек мәгърифәтче Р. Фәхреддиннең тәрбия турындагы хезмәтләренең хәзерге көндә дә актуаль булуын, аларның үлемсез булуларын ассызыклау;тәрбия буенча алган белемнәрен тормышта куллана белергә өйрәтү; балаларда үзләренең өйрәнгәннәре белән табигый канәгатьләнү шатлыгы булдыру; аларны уйларга, фикерләргә өйрәтү.                                                

                                                Бурычлар:

- әхлакый һәм рухи культура тәрбияләүдә Р.Фәхреддин хезмәтләренә таяну;

- милләтара аралашу культурасы тәрбияләү;

- белем  һәм күнекмәләре  буенча башкалар белән  ярышырлык    шәхес формалаштыру;

- әйләнә-тирәгә кешелекле мөнәсәбәт тәрбияләү;

- көтелмәгән хәлләр, вакыйгалар килеп чыкканда үз-үзеңне дөрес тота белү сәләтен үстерү.

                                               Методик эш.

- Р.Фәхреддин юбилейларына багышланган методик материал әзерләү,
туплау, папкалар булдыру.

- төрле фәнни-гамәли конференцияләрдә катнашу, әзерләнгән материалларны газета-журналларда бастыру.

- Р.Фәхреддин тәрбия темасына язылган хезмәтләре буенча эзләнү-тикшеренү эшен дәвам итү.

                                     Көтелгән нәтиҗә.

- балаларда   Ватанга,   халыкка,   туган   телебезгә   мәхәббәт,   горурлык   хисе уяту;

- әхлаклылык сыйфатларын гаиләдә, урамда, җәмәгать  урыннарында, ата-ана, башка кешеләр үрнәгендә тәрбияләү;

- Р.Фәхреддиннең тәрбиягә багышланган нәсыйхәтләре аша балаларны рухи яктан бай, иҗади сәләтле, югары мәдәниятле, камил шәхес итеп тормышка әзерләү.

                              Әдәбият исемлеге

1. Мәрданов Р.Ф. Ризаэтдин Фәхретдин: Библиографик күрсәткеч.- Казан: Милли китап, 2003.-30-35 б.

2. Балаларга үгет- нәсыйхәт.- Казан:”Дом печати”нәшрияты,-2002.-175б.

3. Фәхреддин Р. Нәсыйхәт.- Казан: Мәгариф, 2004.-104б.

4. Габделмәҗит Х.Х. Исламда балалар тәрбиясе.- Казан, 2004.

5. Ризаэддин бине Фәхреддин.Тәрбияле бала // Тәрбия.- 1999.-№7.