Иячен урын җөмлә(Сингапур структуралары кулланып үткәрелгән ачык дәрес)
презентация к уроку на тему

Тема:Иярчен урын җөмлә.

Белем бирү максаты

Иярченле кушма җөмләләрне  кабатлау,аларның төзелешләрен искә төшерү.

Иярчен урын җөмлəлəрне табарга өйрəтү.

Җөмлəгә карап схема төзү, фикерлəү сəлəтен үстерү.

Фикерләү сәләтен үстерү максаты

Логик  фикерләү,  уйлау  сәләтен,  уку  активлыгын,

мөстәкыйльлеген,  диалогик,  монологик  сөйләмне үстерү.

Күнегүләр ярдәмендә белемнәрне  камилләштерү,дөрес җөмләләр

төзү күнекмәләрен булдыру.

Тәрбияви максат

 Якташ язучыларыбыз иҗатына, халык җəүhəрлəренə

кызыксыну уяту,мәхәббәт тәрбияләү.

Җиhазлау:

дəреслек, ноукбут, мобиль класс, проектор,  якташ язучылар китапларыннан

 күргәзмә,карточкалар,битләр,дәфтәрләр,фломастерлар,ручкалар.

Дәрес тибы :  белемнәрне гомумиләштерү һәм яңа тема өйрәнү дәресе

Метод һәм алымнар: практикум   дәрес, биремнәр  үтәү.

Кулланылган структуралар:

- МЭНЭДЖ МЭН,

- КУИЗ-КУИЗ-ТРЕЙД,

 МИКС – ФРИЗ – ГРУП (Mix-Freeze-Group)

МОДЕЛЬ ФРЕЙЕР  (Frayer  Model 

КОНТИНИУС РАУНД РОБИН (Continuous Round Robin)

ТАЙМД РАУНД РОБИН (Timed Round Robin)

Дәрес барышы

I. Оештыру өлеше:

               1) Укучыларның дәрескә әзерлекләрен тикшерү.ХАЙ ФАЙВ структурасы ярдәмендә.

            2) Дәрескә кирәкле әсбапларны барлау.

            3) Дәрес максатын хәбәр итү.

II. Актуальләштерү:

 1.Өй эшен тикшерү.

  -Өйгә эш итеп сезгә иярченле кушма җөмләләргә караган сораулар әзерләп килергә бирелгән иде. Сез хәзер  КУИЗ-КУИЗ-ТРЕЙД  (опроси-опроси-обменяйся)структурасы ярдәмендә бер – берегезнең белемнәрегезне тикшерерсез.Моның өчен сезгә карточкалар ясарга кирәк булачак.Хәзер беренче номерлы партнерлар ак бит алалар,битне уртага бүләләр.Яртысын җилкәдәш партнерларына бирәләр . Әлеге  битләр тагын уртага бүленә. Битнең берсен каршы як  партнерыгызга бирәсез. Битнең астының 4\1 өлешен бөкләргә кирәк була.(Күрсәтелә).Битнең күренә торган өлешенә сез иң яхшы дип саналган  соравыгызны язасыз,ә күренми торган өлешенә соравыгызның җавабы языла. Моны эшләү өчен сезгә 2 минут вакыт бирелә. Вакыт башланды . (Таймер куела)

- Вакыт бетте .

- Хәзер сез торасыз, урындыкларны рәтлисез,кулыгызны күтәрәсез,якында булган иптәшегез янына барасыз һәм соравыгызны бирәсез,иптәшегез сорауга җавап бирергә тиеш. Иптәшегез сорауга җавап бирә алмаса, сез аңа булышасыз. Дөрес җавап ишеткәннән соң ,иптәшегезне мактыйсыз һәм аның соравын тыңлап җавап бирәсез.Бергә кабатлыйбыз “Молодец, рәхмәт. миңа синең белән эшләү бик рәхәт булды.” Моннан соң сез карточкаларыгыз белән алмашырга тиеш буласыз. Элеге эшне сез 3 тапкыр кабатларга тиеш буласыз.

- Барыбыз да бастык,урындыкларны төзәттек.Парлар табабыз.Беренче булып үз соравын чәче озынрак булган укучы әйтә.Эш беткәч, сез үз урыннарыгызга утырырга тиеш буласыз.  Эшли башладык .

 - Вакыт бетте, үз урыннарыгызга үтәсез һәм утырасыз.Рәхмәт. Молодцы.

2.Карточкалар белән эш.Раунд Робин.

III.Презентация ярдәмендә яңа тема аңлату.

-Иярчен урын җөмлә я баш җөмләнең урын хәле урынында килә, я баш җөмләдә мөнәсәбәтле сүз белән бирелгән урын хәлен ачыклый. Ул, урын хәле кебек үк, кайда? кайдан? кая? сорауларына җавап бирә.

-Аналитик иярчен урын җөмләләр баш җөмләгә мөнәсәбәтле сүзләр ярдәмендә бәйләнәләр. Синтетик иярчен урын җөмләләр җиргә(-дән, -дә), якка(-тан, -та), урынга(-нан, -да) кебек бәйлек сүзләр ярдәмендә бәйләнәләр.

-Мондый җөмләләр рус телендә придаточные предложения места дип аталалар.

IV.Дәреслек белән эш.

 55 нче бит, 76 нчы күнегү –язмача,схема төзелә.

 V. Ныгыту.

МОДЕЛЬ ФРЕЙЕР  (Frayer  Model)

-Укучылар, сезнең алда альбом битләре ята, башта аны икегә, аннан тагын икегә бүләбез. Шул бүленгән кисәкнең бер почмагын әз генә бөклибез һәм альбом битен вертикаль рәвештә ачып, каршыбызга куябыз. Әлеге биттәге бөкләнгән урыннарны карандашлар белән кабатлап чыгабыз һәм уртага иярчен вакыт җөмлә дип язабыз. Беренче баганага аның  билгеләмәсен, икенче баганага характеристика, өченче баганага мисаллар, дүртенче баганага капма-каршы мисалларны язабыз. Һәр кәгазь битен мөстәкыйль рәвештә тутырабыз. Cезгә барлыгы дүрт минут вакыт бирелә.Эшли башладык.

Билгеләмә                     Характеристика

                                                         Иярчен урын

                                                              җөмлә

     Мисаллар                                                       Капма-каршы мисаллар

КОНТИНИУС РАУНД РОБИН (Continuous Round Robin)

-Ә хәзер һәрбер өстәлдән А1 нче укучыдан башлап һәрберегез  үзегезнең язган вариантларыгызны укыгыз. Аннан соң Б2, А3, Б4.

Яхшы, укучылар, иярчен вакыт җөмләнең үзенчәлекләрен исегездә калдыргансыз.

МИКС – ФРИЗ – ГРУП (Mix-Freeze-Group)(вакыт калса)

-Укучылар,без сезнең белән дәүләт имтиханнары бирергә әзерләнәбез.А вариантында төрле темаларга тестлар эшлибез. Без хәзер барыбыз да бер әйләнә ясап басабыз. Музыка кушыла, сез шул музыкага бии-бии әйләнәсез. Музыка туктагач, сез бер урында басып каласыз. Шуннан соң мин сезгә сорау бирәм, сез шул сорауның җавабын миңа укучылар саны ярдәмендә күрсәтергә тиеш буласыз.

Төзелеше буенча иярчен вакыт җөмләнең ничә төре бар?

Иярчен хәл җөмләнең мәгънә ягыннан ничә төре бар?

1. Татар телендә ничә килеш бар? (6)

2. Мәктәп сүзендә ничә тартык аваз бар? (4)

3. Урман сүзендә ничә сузык аваз бар? (2)

4. Иялек килешенең ничә кушымчасы бар? (2)

5. Чыгыш килешенең ничә кушымчасы бар? (4)

6. Әни сүзендә ничә нечкә сузык бар? (2)

7.  Күплек сан кушымчасы ничәү? (4)

8. Курчак сүзендә ничә калын сузык бар? (2)

9.Төзелеше буенча иярчен вакыт җөмләнең ничә төре бар?(2)

10.Иярчен хәл җөмләнең мәгънә ягыннан ничә төре бар?(8)

VI. Йомгаклау.      

1.  Сорауларга җавап бирү.

-Иярчен урын җөмлә нинди функцияләр үти? Ул нинди сорауларга җавап бирә?

-Иярчен урын җөмлә я баш җөмләнең урын хәле урынында килә, я баш җөмләдә мөнәсәбәтле сүз белән бирелгән урын хәлен ачыклый. Ул, урын хәле кебек үк, кайда? кайдан? кая? сорауларына җавап бирә.

- Урын җөмлә баш җөмләгә нинди чаралар ярдәмендә бәйләнә?

-Аналитик иярчен урын җөмләләр баш җөмләгә мөнәсәбәтле сүзләр ярдәмендә бәйләнәләр. Синтетик иярчен урын җөмләләр җиргә(-дән, -дә), якка(-тан, -та), урынга(-нан, -да) кебек бәйлек сүзләр ярдәмендә бәйләнәләр.

3. Мәгънәләре һәм төзелешләре ягыннан аналитик урын җөләләргә охшаган җөмләләр рус телендә ничек аталалар?

-Мондый җөмләләр рус телендә придаточные предложения места дип аталалар.

ТАЙМД РАУНД РОБИН (Timed Round Robin)Һәр укучы 30 секунд эчендә бүген дәрестә үзенә нинди яңалык ачканын сөйли. Һәр өстәлдән 1-2 укучыдан сорыйм.

VII.Өй эше бирү.Билгеләр кую.

-Өй эше язабыз: (Өй эшен көндәлекләргә язу) Сезгә 3 вариантта өй эше тәкъдим итәм.

 1.54нче биттәге 73 нче күнегү. (Тихонов,Ризванова,Вәлиәхмәтова)

2.Рафаил Газизов әсәрләреннән 5 иярчен урын җөмлә язарга.Ибраһимова,Рәхимҗанов,Захаров)

3.”Иярчен урын җөмлә”темасына кечкенә плакат ясарга.(Нотфуллин,Хәнәфеева)