Татар теле дәресләре
план-конспект урока (8 класс) на тему

Слайд 1

Татар теле дәресләрендә Ризаэддин Фәхреддин мирасы Газимзянова Ралия Габбас кызы Чирмешән муниципал ь районы ГБ МБУ“Лашман урта гомуми белем бирү мәктәбе” татар теле һәм әдәбияты укытучысы

Слайд 2

Тема : Иярченле кушма җөмләләрне кабатлау .

Слайд 3

Максат: Укучыларның иярченле кушма җөмлә турында белемнәрне ныгыту; алган белемнәрне системага салу, гамәли кулланылышына ирешү; Ризаэддин Фәхреддиннең иҗади мирасына нигезләнеп әхлак сыйфатлары тәрбияләү.

Слайд 4

“Гыйлемнән башка байлык, байлыктан башка гыйлем булмас. Ягъни, гыйлемсез милләт баемас вә алга китмәс, баемаган милләт гыйлем өйрәнә алмас.” Ризаэддин Фәхреддин

Слайд 5

Иярченле кушма җөмлә төрләре

Слайд 6

Олуг мәгърифәтче галим Ризаэддин Фәхреддиннең иҗат мирасыннан алынган җөмләләрне игътибар белән укыйк һәм аларга синтаксик анализ ясыйк.

Слайд 7

Тыныш билгеләрен куй, җөмләгә синтаксик анализ яса. “Кеше булыр өчен иң кирәкле шарт шул гыйлемле, бәхетле, тәүфикълы булу” “Кеше булыр өчен иң кирәкле шарт шул : гыйлемле, бәхетле, тәүфикълы булу” [ ] : ( ) Аналитик бәйләнеш , тыныш билгесе – көттерү паузасы . Иярчен хәбәр җөмләле кушма җөмлә.

Слайд 8

Тыныш билгеләрен куй, җөмләгә синтаксик анализ яса. “Шунысы кызганыч әдәпсездә бәхет юк” “Шунысы кызганыч: әдәпсездә бәхет юк” [ ] : ( ) Аналитик бәйләнеш , тыныш билгесе – көттерү паузасы . Иярчен ия җөмләле кушма җөмлә.

Слайд 9

Тыныш билгеләрен куй, җөмләгә синтаксик анализ яса. “Үзең тапмаган малның кадере юк.” (Үзең тапмаган) малның кадере юк. ( ) [ ] Синтетик бәйләнеш , тыныш билгесе куелмый . Иярчен аергыч җөмләле кушма җөмлә.

Слайд 10

Тыныш билгеләрен куй, җөмләгә синтаксик анализ яса. “Тик шуны яхшы беләм бала ата-ана белән йомшак сөйләшергә тиеш.” Тик шуны яхшы беләм: (бала ата-ана белән йомшак сөйләшергә тиеш). [ ] : ( ) Аналитик бәйләнеш , тыныш билгесе - көттерү паузасы . Иярчен тәмамлык җөмләле кушма җөмлә.

Слайд 11

Хәл җөмләләрнең төрләрен кабатлыйк әле.

Слайд 12

Тыныш билгеләрен куй, җөмләгә синтаксик анализ яса. “Бала бәхетле булсын өчен ата-ана барлык тырышлыгын куя.” (Бала бәхетле булсын өчен), ата-ана барлык тырышлыгын куя. ( өчен ) , [ ] Синтетик бәйләнеш , Иярчен максат җөмләле кушма җөмлә . “Бала никадәр кешеләргә ягымлы була, ул шулкадәр савап алыр”. (Бала никадәр кешеләргә ягымлы була), ул шулкадәр савап алыр. ( никадәр ) , [ шулкадәр ] Аналитик бәйләнеш , Иярчен күләм җөмләле кушма җөмлә .

Слайд 13

Тыныш билгеләрен куй, җөмләгә синтаксик анализ яса. “Баланы шул рәвешчә сынарга кирәк ул аны сизмәсен.” Баланы шул рәвешчә сынарга кирәк: ул аны сизмәсен. [ шул рәвешчә ] : ( ) Аналитик бәйләнеш , иярчен рәвеш җөмләле кушма җөмлә . “Кайда ныклы тәртип шунда бәхет һәм тәүфикъ.” (Кайда ныклы тәртип), шунда бәхет һәм тәүфикъ. ( кайда ) , [ шунда ] Аналитик бәйләнеш , иярчен урын җөмләле кушма җөмлә .

Слайд 14

Тыныш билгеләрен куй, җөмләгә синтаксик анализ яса. “Тәнегезгә көч кергәч кулыгыздан килгән эшләрдә ата-аналарыгызга ярдәм итегез.” Тәнегезгә көч кергәч, кулыгыздан килгән кадәр ата-аналарыгызга ярдәм китегез. ( -гәч ) , [ ] Синтетик бәйләнеш , иярчен вакыт җөмләле кушма җөмлә . “Тәрбияле бала дөньяда шатлык китерсә ахирәттә йөзгә аклык китерер.” Тәрбияле бала дөньяда шатлык китерсә , ахирәттә йөзгә аклык китерер. ( -сә ) , [ ] Синтетик бәйләнеш , иярчен шарт җөмләле кушма җөмлә .

Слайд 15

Тыныш билгеләрен куй, җөмләгә синтаксик анализ яса. “Гәрчә бу хакта сорамасалар да балалар өй эшләрендә ата-аналарына булышырга тиешләр.” Гәрчә бу хакта сорамасалар да, балалар өй эшләрендә ата-аналарына булышырга тиешләр. ( - масалар да ) , [ ] Синтетик бәйләнеш , иярчен кире җөмләле кушма җөмлә . “Сез яман холыклы балалардан ерак булыгыз чөнки яман холык йогышлы булыр.” Сез яман холыклы балалардан ерак булыгыз, чөнки яман холык йогышлы булыр. [ ] , ( чөнки ) , аналитик бәйләнеш , иярчен сәбәп җөмләле кушма җөмлә .

Слайд 16

Җөмләләрне укыгыз, мәгънәсе ягыннан төрен әйтегез “Китап ук кешенең йөзенә нур, шатлык китерсә, зиһен хезмәте белән шөгыл ь ләнүчеләр мәхәббәтле булыр.” “Тәрбияле бала иң беренче шушы рәвештә булыр: ул иртән йокысыннан олы кешеләр белән торыр” “Вакыт үткәнче иң кирәкле һөнәрләргә яшь вакытыгызда ук өйрәнегез. Иярчен шарт җөмләле кушма җөмлә Иярчен аергыч җөмләле кушма җөмлә Иярчен вакыт җөмләле кушма җөмлә

Слайд 17

Җөмләләрне укыгыз, мәгънәсе ягыннан төрен әйтегез “Ашказаны тулы килеш йокларга ятмагыз” “Яхшы белегез: хакыйкый мөселманның теленнән дә, кулыннан да башка мөселманнар сәламәт булырлар.” “Өй эчендә оста пешерүче булса, аның янында йөреп, аның кебек ләззәтле ашлар пешерергә өйрәнегез” Иярчен аергыч җөмләле кушма җөмлә Иярчен тәмамлык җөмләле кушма җөмлә Иярчен шарт җөмләле кушма җөмлә

Слайд 18

Текстны укыгыз. Автор әйтергә теләгән фикерне күрсәтегез. Сез бу фикер белән килешәсезме? Фикерләрегезне дәлилләгез. “Гүзәл китаплар – гаҗәеп әйберләр күренәчәк көзге, аулакта сердәш, ялгызлыкта иптәш, гаҗизлек вакытларда ярдәмче, хәсрәтләрдә шатлык китерүче, фикерләрне нурландыручы, үткән заманнар хәлләрен сөйләп торучы, өметләр, вакыйгаларны хикәят итүче, гакыллы кешеләрнең гакыллы күзләргә күрсәтүче аз хаклы, күп файдалы нәрсәләрдер. Шуның китап алуда саранлык итмәгез, китаплардан аерылмагыз!”

Слайд 19

Өй эше. Бирелгән текст фикерләренә таянып, дәлилләп “Китап – тугры дус” темасына иҗади эш башкарыгыз. Язмагызда Ризаэддин Фәхреддин хезмәтләренә таяныгыз.

Слайд 20

Кулланылган әдәбият: 1.Ризаэддин бине Фәхреддин. Ялгыз кыз балалар өчен// Мәгариф. 1992 № 6 53-54 б. Ризаэддин бине Фәхреддин. Җәвамигул ь – кәлим шәрхе. Казан. Тат. кит. нәшр. 1996. 552 б. Ризаэддин бине Фәхреддин. Балаларга үгет-нәсихәт. Казан. “Дом печати” нәшр. 2002. 176 б. Ризаэддин бине Фәхреддин. Ислам дине – нинди дин. Казан. Академия познания. 2006. 159 б.