Буряад эхэнэрнууүүдэй дүрэнүүд (Ц.Галановай «Хүгжэм» ба Ц-Д.Дамдинжаповай «Юрын буряад эхэ» гэhэн зохёолнуудаар)
план-конспект урока (7 класс) на тему

Ι.Эмхидхэлэй үе.

Сайн байна , хүндэтэ үхибүүд!

Мүноо хэшээлдээ hайн ажаллахабди гэжэ найданаб!

Темэ: «Буряад эхэнэрнүүудэй дурэнүүд»

(Ц.Галановай «Хүгжэм», Ц-Д. .Дамдинжаповай зохёолнуудаар).

Дэбтэрээ нээгээд, hара үдэроо бэшээд, темэеэ бэшэгты.

Хэшээлэй зорилго:

1. Ц.Галановай «Хүгжэм» рассказ соо Мухашханай Балжимын дүрые  

Ц-Д.Дамдинжаповай «Юрын буряад эхэ» гэhэн  рассказ соохи Бүмбүү Банзаровнагай дүрэтэй сасуулан үзэхэбди.

2. Ц.Галанов Ц-Д.Дамдинжапов оорынгоо зохёолнууд соо эхэнэрнүүдэй ямар талыень харуулhан байнаб, юугээрээ эдэ эхэнэрнүүд адлиб, хүн бухэнэй адли бэшэ онсо шэнжэнүүдые элирүүлхэбди.

3.Эдэ хоёр эхэнэрэй дүрэ дээрэ нютагайнгаа иимэ адлирхуу байдалтай эхэнэрнүүдэй

хуби заяан тухай хоорэлдэхэбди.

4.Тобшолол гаргахадаа, эхэнэр хүнэй онсо шэнжэнүүдые сэсэг болгохобди.

Һуралсалай түсэблэhэн үрэ дүн.

Литературна уншалгаар шадабари:

Һурагшадай хэлэлгэ, ухаан бодол, уранаар уншалгын дадал хүгжоохэ, уншаhанаа ойлгожо, тобшолол хэжэ hургаха:

Үхибүүнэй оорын хүгжэлтын дүнгүүд:

-зохёолнуудта оорынгоо хандалга харуулжа шадаха;

-оорынгоо сэдьхэлэй байдал харуулха;

-хажуудахи хүнүүдэйнгээ байдал ойлгохо; тэдээндэ оорынгоо хандаса, хүнүүдые дэмжэhэнээ харуулха;

Метапредметнэ дүнгүүд:

Бэеэ гүримшуулаад ябаха шадабари:

-багшатаяа хамта хэшээлэйнгээ зорилго табиха;

-оорынгоо , нүхэдэйнгээ ажал багшатаяа сугтаа шалгаха;

-багшын үгэhэн түсэбоор хүдэлжэ шадаха.

Оршон тойрониие шудалха шадабари:

-багшатаяа болон нүхэдтэеэ дүн гаргаха;

-текстын удха дамжуулха.

Харилсаха шадабари:

-оорынгоо hанал бодол аман хэлэлгээр харуулха;

Нүхэдоо шагнаха ба тэдэнэй хэлэhэниие ойлгохо;

-нүхэдоороо, багшатаяа яагаад ажалаа эмхидхэхэеэ хэлсэхэ.

                                                    Хэшээлэй ябаса:

Һайнаар харюусаhан хүндэ фишкэ үгэнэб. Зүб харюусаа hаа оортоо фишкэ абахат.Олон фишкэтэй хүн hайн сэгнэлтэ абаха.

ΙΙ. Зай, мүноо үхибүүд шагная.

                Танда hайшаагдаа гү?

                 Энэ хүгжэм шагнахадатнай танда  юу hануулнаб?

        Нээрээшье, хүгжэм гээшэмнай хүндэ хүсэл нэмээнэ,hанаа бодолыень заhана, зүрхэ           сэдьхэлыень уяруулна..

 Юундэ Ц.Галанов оорынгоо зохёолоо «Хүгжэм « гэжэ нэрлээб?

(Гол геройнь хүгжэмдэ дуратай байна)

Танай бодоод үзэхэдэ, хүгжэмдэ дуратай хүнүүд ямар байжа болохоб.

(Зоолэн сэдьхэлтэй, бэлигтэй, hайн hанаатай г.м.)

                                Энэ нэрлэгдэhэн шэнжэнүүд Балжимада бии гу?

Энээниие  ном соогоо олоод,  уншая.(274н)

Балжамын онсо шэнжэнүүдые элирүүлэе. Ямар эхэнэр бэ?

ΙΙΙ.                      Словарна ажал:

Самбар дээрэ бэшэгдэhэн үгэнүүдтэ анхаралаа хандуулагты:

Халуун шулуу долёоhон-олон бэрхэшээлнүүдые дабаhан.

Энхэргэн- нежный, ласковый.

Энэрхы- сострадательный.

Номгон даруу-скромный

Бэлигтэй-одарённый.

Эдэ үгэнүүдые оорынгоо хэлэлгэдэ хэрэглэхэдэтнай болоно.

Мүноо бидэ ондоо эхэнэрэй дүрэ харая.  6 класста үзэhэн Ц-Д.Дамдинжаповай «Юрын буряад эхэ» гэhэн рассказа hанаябди.Видеокассетэ харахадаа, иимэ юумэндэ анхаралаа хандуулагты.Энэ рассказые Буряад Республикын габьяата режиссёр Елена Санжимитыпова уншана.Таанад хайшан гээд уран гоёор уншаhыень ажаглагты., зол жаргалынь юун болоноб гэжэ элирүүлэгты.Урдатнай асуудалнууд үгтэнхэй.Тэдэ асуудалнуудта харюу үгэхэт.

1.Бүмбүү Базаровнагай бага наhа наhан ямараар үнгэрнэб?

2. Ямар байдалда байнаб? Ямар ажал хэнэб?

3.Шэнэ үе сагта ажабайдалынь ямар болоноб?

4 Бүмбүү  Базаровнагай онсо шэнжэнүүдые нэрлэгты?

Эдэ хоёр эхэнэрнүүднай юугээрээ адлиб? ( Ажалдаа анхаралтай, залуу ябахадаа hаалишанаар ябаhан, энэрхы hайхан сэдьхэлтэй эхэнүүд байна. Хуби заяаниинь адли.

Инаг дуратай нүхэдоо алдаhан, үхибүүдээ зүб харгыда гаргаха гэжэ оролдоно)

Юугээрээ илгаатайб?  ( Бүмбүү Базаровна хатуу зоригтой, халуун шулуу долёоhон. 

Мухашханай Балжима хүгжэм  ойлгохо онсо шэнжээрээ илгарна. Басаганиинь зураг зураха бэлигтэй байна.)

Yхибүүд! Бүмбүү  Базаровна ба Балжима хоёрто адли эхэнэрнүүдые hанагты даа! Магад, танай хүгшэн эжы, түрэлхид, үндэр наhатай эхэнэрнүүд байжа болохо.

 Мүноодэр бидэ олон эхэнэрнүүдые харабабди. Тобшолоо гаргая. Хүн бүхэнтнай оорынгоо дэбтэр соо эхэнэрнүүдэй онсо шэнжые бэшэгты.Танай бодоод үзэхэдэ ,эхэнэр хүн ямар байха ёhотойб?(Энэрхы, энхэргэн, сэсэн, ажалша, hайхан hанаатай,үхибүүдтэ дуратай,зоолэн сэдьхэлтэй,урагшаа hанаатай, номгон даруу.)

       Бидэ мүноо эхэнэрнүүдэй дурэнүүдые харабабди.Эхэнэр хүмнай хүнэй эжы байдаг.

Эхэнэр хүниие сурхуулhан , магтаhан олоншье дуунууд, шүлэгүүд, оньhон үгэнүүд мэдэхэ байхат. Хэн харюусахаб?  (Оорынгоо шулэг хэлэнэ ,дуу дуулана).

      Хүн бүхэнтнай эжыгээ гамнажа, хуурыень дуулажа, hанааень заhажа ябаха байнат.Би hананаб, танай, үхибүүд, оорынгоо эжые гомхоохогүйт ,оорынгоо hайн амжалтануудаараа,абари зангаараа хододоо эжыгээ баярлуулжа байхат!

V.Сэгнэлтэ табилга.      Хэн хэды фишкэтэй байнаб?

                  12 хүрэтэр фишкэтэй-   «5»

                     9-11фишкэ- «4»      

                      6-8 фишкэ-  «З»

VΙ. Гэрэй даабари: Оорынгоо эжы, хүгшэн эжы тухай сочинени бэшэхэ.

        Мүноо хэшээлдээ ехэ hайн хүдэлбэбди. Танда ехэ баяр хүргэнэб!

                                Хэшээлнэй дүроо, баяртай!

Министерство образования и науки Республики Бурятия

Управление образования администрации  Баргузинского района.

Баянгольская средняя общеобразовательная школа.

        Буряад эхэнэрнууүүдэй дүрэнүүд

(Ц.Галановай «Хүгжэм»  ба Ц-Д.Дамдинжаповай «Юрын буряад эхэ» гэhэн зохёолнуудаар)

                Выполнила: Бадмаева Д.В

                                                                                                          Учитель бурятского языка и

                                                                                                             литературы.