Разработка урока "Тодаргай арынныг домактар". 7 класс
план-конспект урока (7 класс)

Сорулгазы: чаа темаже уругларны хаара тудары, тодаргай арынныг домактар дугайында чаа материалды билиндирери; сайгарылгалыг боданыышкынын, боданыр аргаларын сайзырадыры; төрээн дылынга ынак, ону үнелеп билиринге кижизидер; чурук, слайдылар-биле уругларның аас болгаш бижимел чугаазын сайзырадыры.

Дерилгези: проектор, И.И. Левитанның «Март» деп чуруу, слайдылар.

Кичээлдиң чорудуу

I.  Уругларны кичээлче, чаа темаже хаара тудары.

Бөлүктерге ажылдаары, даргаларны соңгууру, хынакчыларның ажылын тайылбырлаары.

1. Таблица-биле ажыл

1-ги, 2-ги одуругларны кичээлдиң эгезинде долдурар, а үшкүзүн кичээл сөөлүнде долдурарын сагындырар.

Уругларның харыыларынга даянып, кичээлдиң сорулгазын билиндирери.

Түңнел.

- Кандыг домактарны тодаргай арынныг дээрил?

- Каяа ажыглаттынар домактарыл?

- Кандыг чугаа кезектери-биле илереттинерил?

II. Чаа материалды оореникчилерге билиндирери

1. Дүрүм-биле ажыл (бир өөреникчиге номчудар)

а) Чүнү билип алганын айтырар;

б) Чүнү сактып алганын айтырар;

в) Чижектер чогаадыры.

2. Слайдылар-биле ажыл

а) Тыва дылымга йөрээл (Ш.Ч. Сат).

* Аянныг номчулгазы;

* Утказы-биле ажыл;

* Төрээн дылынга автор ынакшылын чүү деп сөстерниң дузазы-биле дамчытканыл?

* Домактарның грамматиктиг ооргаларын тыптырар.

б) Тыва улустуң ырызы «Көктүг, шыктыг Хемчиивисти».

Түңнел: Тодаргай арынныг домак дээрге кол сөзү чок, а сөглекчизи бар, кандыг кол сөс туруп болуру сөглекчиниң арын көргүзүкчүзүнден азы арын кожумаандан билдине бээр домак.

в) Бөлүктей ажылдаары

Чечектиң бүрүлериниң артында онаалгалар бердинген, оларны бөлүк бүрүзү күүседир:

1 бөлүк – Тыва дыл – тыва чоннуң төрээн дылы;

2 бөлүк – Тыва дыл – өөредилге, кижизидилгениң дылы;

3 бөлүк – Тыва дыл – чечен чогаалдың дылы;

4 бөлүк – Тыва дыл – күрүне дылы.

г) Физминутка. Оюн «Дүн биле хүн»

Башкы уруглар дүн дүжерге, удуй бээрин база кажан тодаргай арынныг домактар номчуурга, уруглар оттуп кээрин сагындырар.

д) Чугаа сайзырадылгазы. Чурук-биле ажыл. И.И. Левитанның «Март» деп чуруу-биле ажыл.

И.И. Левитан – бойдус чуруур талазы-биле шылгараңгай орус чурукчу деп башкы тайылбырлаар.

Чурукка кыска харылзаалыг чугаа тургузар. Тодаргай арынныг домактарны ажыглаар.

III. Уругларның боттарының түңнелдери.

- Бодунуң бодалын чиге илередирде, кол сөстүң турары албан бе? (Өөреникчилерниң бодалдарын дыңнаар)

Таблицаның (3) кезээн долдургаш, бо кичээлде чүнү чаа билип алганын түңнеп чугаалажыр.

Хынакчы уругларга сөс.

Демдектер салыры.

Онаалга бээри.

«Частың хүлүмзүрүү» деп темага кыска чогаадыг, шүлүк азы чурук кылыр онаалгаларны бергеш, кайы- бирээзин күүседирин чагыыр.

Башкының түңнел сөзү:

- Частың келгенинге шуптувус өөрүп, бөгүнгү кичээливиске эки киришкениңер дээш, бот-боттарывыска хүлүмзүрүгден баштай оң талазында, оон солагай талазында эштеринче, адак сөөлүнде башкы-биле солчур.