Мирхәйдәр Фәйзи – татар музыкаль драматургиясенә нигез салучы
проект

Мирхәйдәр Фәйзи – татар музыкаль драматургиясенә нигез салучы.

I. Тема : Мирхәйдәр Фәйзинең тормыш юлы һәм иҗаты.

Дәрес тибы: кереш дәрес

Дәрес төре: лекция, өлешчә эзләнүгә нигезләнгән әңгәмә

Дәреснең максаты:  Мирхәйдәр Фәйзинең тормыш һәм иҗат юлы белән таныштыру.

Бурычлар: 1. Язучы иҗатындагы үзенчәлекләрне табу;

                     2. Бирелгән материалны төгәл күзаллауга ирешү;

                     3. Тормыш һәм иҗат юлына кызыксыну уяту.

Дәрес ахырына укучылар үзләштерергә тиешле

белем:

Мирхәйдәр Фәйзинең тормыш юлы турында төп фактларны белү;

күнекмә:

• план төзү;
• текст белән эшләү күнекмәсе булдыру.

Дәрес планы:

1. Укучыларны дәрестә актив эшчәнлеккә әзерләү.
2. Мирхәйдәр Фәйзинең тормыш һәм иҗат юлы турында презентация ярдәмендә таныштыру.
3. Сораулар һәм биремнәр ярдәмендә язучы иҗатындагы үзенчәлекләрне табу.
4. Дәреслек һәм презентациядәге материалларга нигезләнеп  тормыш юлы һәм иҗаты турында төркемнәрдә план рәвешендә язу, уңышлы план үрнәген дәфтәрләргә теркәү.
5. Өй эше турында мәгълүмат.
6. Дәрескә нәтиҗә ясау.

Җиһазлау: язучының портреты;   мультимедиапроектор

II. Тема: М.Фәйзи “Галиябану” драмасы

Дәрес тибы: яңа теманы өйрәнү

Дәрес төре: дәрес -әңгәмә

Максат : Әдәби әсәр белән таныштыру

Бурычлар :

1. Бүлекләрне рольләргә бүлеп сәнгатьле уку.
2. Революциягә кадәр хатын-кыз азатлыгы проблемасының әһәмиятен аңлауларына ирешү.

1. Әсәрнең әдәбият тарихында тоткан урынын ачыклау һәм горурлык хисе тәрбияләү.

Дәрес ахырына укучылар үзләштерергә тиешле

Белем:

• драма әсәренең үзенчәлеген белү.

Күнекмә:

• сәнгатьле уку күнекмәсе;
• сүзлек белән эшләү күнекмәсе.

Дәрес планы:

1. Укучыларны әсәрне кабул итәргә әзерләү.
2. Автор турында өстәмә мәгълүматны тыңлау, нәтиҗә ясау, бәяләү.
3. Әсәрнең язылу тарихы белән таныштыру.
4. “Драма”, “драматург”, “драматургия”, “драма театры”, “музыкаль драма” төшенчәләрен кабатлау.
5. Әсәрне рольләргә бүлеп уку.
6. Дәреслектәге анализга нигезләнеп, гомуми нәтиҗә ясау.
7. Өй эше бирү.(Хәлил һәм Исмәгыйль образларына чагыштырулардан торган тезислар төзергә)

Җиһазлау, кулланылган әдәбият: Татар әдәбияты:Теория. Тарих/  Д. Ф. Заһидуллина, Ә. М. Закирҗанов, Т. Ш. Гыйләҗев. – Казан: Мәгариф,  2004. – 247 б.

Татар әдәбияты:/ Х. Й. Миңнегулов, Н. С. Гыймадиева. – Казан: Мәгариф, 2006. – 383 б.

III. Тема: М.Фәйзинең  “Галиябану” драмасында образлар

Дәрес тибы: әсәрне анализлау

Дәрес төре: дәрес - бәхәс

Максат :  Әсәрдә сурәтләнгән  әдәби геройлар һәм аларның эш – гамәлләрен анализлау,  кеше җанының, күңеленең төрле халәтен сиземләргә өйрәтү.

Бурычлар :

1. Образларга салынган идея- тематик фикерне күрә белергә, шул нигездә әсәрнең тулы идея- тематик асылын ачу.
2.  Әдәбият теориясе  буенча алдан алган төшенчәләрне кабатлау.
3. Геройлар характерын ачуда кирәкле алымнарны камилләштерү.

Дәрес ахырына укучылар үзләштерергә тиешле

       Белем:

• әдәби теоретик  төшенчәләрне атый  белү

Күнекмә:

• әдәби әсәрнең төрен һәм жанрын ачыклау
• образларга характеристика бирү

Дәрес планы:

1. Уңай  психологик халәт тудыру.
2. Укучылар төзеп килгән тезисларны тыңлау, образларны ачу, бәяләү.
3. Әсәрнең композицион үзенчәлегендә, сюжет үстерелешендә Галиябану образын ачу өчен схема төзү, бирелгән схема нигезендә әлеге  образны ачу.
4. Өй эше бирү.

Җиһазлау: интерактив такта

IV. Тема:  Б.с.ү. Бәхетем кем кулында?

Дәрес  тибы: йомгаклау

Дәрес төре: дәрес-тикшеренү

Максат: Сөйләм үстерү барышында әсәрдә сурәтләнгән  әдәби геройлар һәм аларның эш-гамәлләре мисалында кеше җанының, күңеленең төрле халәтен сиземләргә өйрәтү.

Бурычлар:

1. Укучыларның иҗади фикерләү сәләтен үстерү.
2. Мөстәкыйль эшкә тарту юлы белән сәхнә әсәренең үзенчәлекләрен үзләреннән ачтыра бару.
3. Укучылырның теманы үз көчләре белән ача алуларына һәм аудитория алдында чыгыш ясый алырлык булуларына ирешү.

Дәрес ахырына укучылар үзләштерергә тиешле

       Белем:

• әсәрдә катнашучыларның үзара бәйләнешләрен таба белү.

Күнекмә:

• өстәмә белем чыганакларын куллану;
• үз фикереңне эзлекле һәм дәлилле җиткерү.

Дәрес планы:

1. Уңай психологик халәт тудыру.
2. Бәхет төшенчәсенә аңлатма бирү.
3. Иҗади тест биремнәрен үтәү, әңгәмә.
4. Ситуатив күнегүләр эшләү.
5. Ситуатив күнегүләргә нәтиҗә ясау.
6. Яшь буынга теләкләр (йомгак).

Җиһазлау: укучылар әзерләгән рәсемнәр, техник чаралар.

Тема: Мирхәйдәр Фәйзинең “Галиябану”драмасы. Йомгаклау дәресе.

Максат: Сөйләм үстерү барышында әсәрдә сурәтләнгән әдәби геройлар һәм аларның эш гамәлләре мисалында кеше җанының,күңеленең төрле халәтен сиземләргә өйрәтү.

Бурычлар:1.Укучыларның иҗади фикерләү сәләтен үстерү;

                     2. Мөстәкыйль эшкә тарту юлы белән сәхнә әсәренең үзенчәлекләрен укучыларның үзләреннән ачтыра бару;

                     3. Теманы үз көчләре белән ача алуларына һәм аудитория алдында чыгыш ясый алырлык булуларына ирешү.

Дәрес тибы: йомгаклау

Дәрес төре: дәрес-тикшеренү

       Техник чаралар:  интерактив такта, наотбук.

                                                Дәрес барышы

              1.Уңай психологик халәт тудыру.

                 Галиябану көе куела.   галиябану.mp3

               Бәхет

Нәрсә соң ул бәхет? Кайда соң  ул?
                                       Ничек аны эзләп табарга?

Тормышыңда берни уйламыйча,

Сөю утларында янарга.

Бәхетле булу нәрсә икән соң ул?

Тыныч һәм кайгысыз көннәрме?

Бу җирдәге һәрбер кешене

Язмышлар бәхетле итәрме?

Укучылар! Без бик еш бер-беребезгә бәхет телибез. Безнең барчабызда бәхетле булырга тели, без моңа омтылып яшибез, шуның өчен көрәшәбез. Бәхет турында фәлсәфәчеләр кызыклы гына фикерләрен әйтәләр, шагыйрьләр шигырьләр язалар, композиторлар аларга көй чыгаралар, җырчылар аларны башкаралар, ә без исә аларны яратып тыңлыйбыз. Бәхет турындагы әңгәмә беркемне дә битараф калдырмас дип уйлыйм. Чөнки барыбызның да бәхетле буласы килә,ә нәрсә икән соң ул бәхет?

         2.        Нәрсә ул бәхет? Ул кем кулында?

                          Бер укучы аңлатмалы сүзлектән укый.

          Бәхет- иң көчле һәм тулы канәгатьлек хисе (халәте); уңыш, уңышка очрау, уңай  язмыш; көчле уңай хисләр барлыкка килү.

        Укучылар! Минем фикеремчә кеше бәхетне нидә күрсә, шуңа  гомере буе  омтылып яши торгандыр. Бер – берегезне тыңлаганнан соң.  сез бәлки “Бәхет” төшенчәсенә бүтәнчәрәк карый башларсыз, аңа ирешү  өчен көрәшергә, максатчан яшәргә кирәклегенә төшенерсез.

3.Иҗади тест

1)Бәхет төшенчәсен билгеләгән җавапларны күрсәтергә:

а) байлык      

б) тазалык              

    в) әйбәт билге алу

г) машинаң булу          

    д) гаиләң имин булу

е) дусларың булу              

    ж)  БДИ ны әйбәт бирү

з) сөю                            

и) сөелү

к) һәр яңа туган көнгә сөенү        

л) яшисе килеп яшәү

м) тәмәке тартмау                        

 о) аракы эчмәү

п) наркотик кулланмау              

2)Бәхетне акчага сатып алып буламы? Үз фикереңне дәлиллә.

а) әйе                        б)       юк                    в) җавап бирә алмыйм

3)Кешенең бәхете үз кулында  булуы белән килешәсезме? Үз фикереңне дәлиллә.

а) әйе                        б)       юк                    в) җавап бирә алмыйм

4. Төркемнәрдә ситуатив күнегүләр эшләү.

1)Сезнеңчә  кайсы образга бәхетле булу өчен нәрсә җитми?

1 төркем.  Хәлил образы.

2 төркем . Исмәгыйль образы.

3 төркем.  Галиябану образы.

4 төркем.  Бәдри образы.

2) Диалогларны уйнау.

3)Рәсемнәрне анализлау.(Өй эшенең икенче өлеше.-Укучылар ясаган һәм җыйган рәсемнәр белән эш.)

5.Ситуатив күнегүләргә нәтиҗә ясау.

1)Укучылар фикерен тыңлау.(Өй эшенең беренче өлеше-“Бәхетем кем кулында?)

2) Югары урыннарда утыручы депутатларыбыз бәхет турында ни дип уйлый икән?  Депутат, шагыйрь  Разил Вәлиевның “Нәрсә соң ул бәхет?” дигән сорауга җавабы белән танышып үтик әле:

– Бәхет ул һәрвакыт алда була. Гомумән, бәхетле мизгел генә булырга мөмкин. Сагынып сөйләрлек гамәлләрең, дусларың булсын. Бәхет, оҗмах шикелле, һәрвакыт алда. Оҗмах һәрвакыт алга дәшеп тора. Ул шундый хыялый, серле бер көчтер инде. Бүген үзен бәхетле дип санаган кеше, минемчә, бәхетле түгелдер. Ул фәкать шатлык, канәгатьләнү кичерә. Бәхет ул матди хәлдә була алмый, аны тотып карап булмый. Күңел түрендәге хис, рух, халәт ул. Сау булыйк! Бәхетле булыйк.

Разил Вәлиев

     6.Яшь буынга теләкләр.

  ”Нәрсә ул бәхет?” дигән сорауга җавап күптөрле. Сез моны үзегезнең җавапларыгызда ачык күрәсез. Кеше яшәгән чор, буын алышынган саен  бу сорауга җавап та үзгәрә бара. Бүген исә бу сорауга иң яшь буын җавап бирде. Бәхетне гаилә тормышында, әти - әниләрегезнең исән – сау булуларында, тыныч тормышта яшәүдә, сезне аңлауларында күрүегез мине бик сөендерә. Бәхет ул аяк астында, шуны онытмасак иде. Бәхетле булу өчен сәламәтлек тә, ярату да, матди яктан тәэмин ителеш тә, рухи байлык, дуслык, гайлә   тормышы- барысы да кирәк. Алар бер-берсе белән тоташып бәхет чылбыры тәшкил итәләр. Санаганнардан берсе генә булмаса да бу алтын чылбыр өзелер иде...  Бу хәл сезнең әле башланып кына килгән тормышыгызда була күрмәсен.  

      Җыр куела.

    Салават Фатхетдинов - Бэхет (mp3ostrov.com).mp3