План Сурук-бичик кунэ
материал

Сценарий Ийэ тыл, сурук бичик кунэ.

Ууннэ Ийэ тыл,

Ууннэ, уоруу-котуу, орогой кунэ!

Ба5арабыт Кун ахсын маннык буолуо5ун,

Ийэ тылбыт оруу туттуллуо5ун!

Вед: Утуо кунунэн кунду уорэнээччилэр уонна учууталлар!

 Олунньу 13 күнэ-сахалыы сурук-бичик, тѳрѳѳбүт тыл күнэ. Ийэ тылбыт сырдык сыдьаайдаах, сардаҥалаах күнүнэн эҕэрдэ буоллун!

Төрөөбут сахатын тылын сайыннарыыга-чинчийиигэ олоҕун анаабыт, саха алфавитын төрүттээбит, бастакы лингвист Семен Андреевич Новгородов төрөөбут күнүгэр түбэһиннэрэн, Саха Өрөспүүбүлүкэтин бастакы Президенэ Михаил Ефимович Николаев ыйааҕынан 1996 сыллаахтан олунньу 13 кунэ «Төрөөбүт тыл уонна сурук-бичик күнүнэн» олохтоммута.

1917 сыллаахха Семён Андреевич Новгородов уонна Николай Егорович Афанасьев  аан бастакы “Сахалыы сурук-бичик” диэн букубаары таһаартарбыттара. Оскуолаҕа саха тылын үөрэтии, нэһилиэнньэни төрөөбүт тылынан ааҕарга-суруйарга уһуйуу бу букубаартан саҕаламмыта. Саха сирин сорох уокуруктарыгар саха тыла алын сүһүөх оскуолалар бары кылаастарыгар үөрэтиллэр буолбута. Кэлин, 1922 сыллаахха, “Бастааҥҥы сурук-бичик” диэн ааттаах саҥа сахалыы букубаары таһаартарбыта. Онтон 1923 сыллаахха “Сурук-бичик. Оҕо ааҕар кинигэтиниин” диэн баай, интэриэһинэй ис хоһоонноох букубаар күн сирин көрбүтэ.  Семён Андреевич Новгородов алпаабытыгар олоҕуран, 1920 сылтан 1930 сылга диэри барыта 200 араас кинигэ, учуобунньук күн сирин көрбүтэ. Ити курдук, Саха сиригэр дьону ааҕарга-суруйарга үөрэтэр былааннаах, судаарыстыба өттүттэн күүстээх үлэ саҕаламмыта. Саха үөрэхтээх  чулуу дьонун өҥөлөрө – уонунан тыһыынча үөрэҕэ суох дьон үөрэхтэммитэ, уопсастыба олоҕун араас эйгэтигэр кыттар кыахтаммыта. Бу ситиһии А .Кулаковскай, С. Новгородов, Николай Егорович Афанасьев, П.Ойуунускай, Алампа Софронов саха норуотугар анаан айбыт-туппут үлэлэрин түмүгэ этэ.

Хайа да омук төрөөбүт тылын билэр, таптыыр, сыаналыыр кэнчээри ыччаттаах буолла5ына, тыыннаах буолар, салгыы сайдар кыахтанар. Тыл - бүтүн норуот национальнай баайа, кэлэр кэскилэ!

Эдэр көлүөнэ ыччаппыт

Кэхтибэт кэрэни кэрэһилээ

Үтүө дьоммут

Этэн хаалларбыт тылларын

          Кэнэ5эһин толкуйдаа!

- Эдуард Тихонов тойук толоруута (ол тойгун кэмигэр Вера Егоровна буруо таьаарар, Оксана Ивановна буруо кэннэ алаадьы тунэтэр)

 - Орто болох уонна кыра болох толоруутугар «Кырыымпа» дэгэрэн ырыа.

Вед: Кунду учууталлар уонна уорэнээччилэр! Барыгытын  Сахабыт тыла умнуллуо, кэлэр кэнчээри ыччат  сал5ыа диэн туран Кундэ «Торообут тыл» диэн хоьоону аа5арга ынырабын. (бары тэннэ презентацияны корон туран аа5аллар)

Төрөөбүт
Төрүт тыл,
Сөрүүн
Сүөгэй курдук,
Сүрэҕи-быары
Сөрүүргэтэр,
Убаҕас отон
Уутун курдук,
Улахан куйааска
Утаҕы аһарар,
Сырдьыгыныы көөнньүбүт
Сылгы кымыһын курдук,
Тостор куйааска
Тоҕулу ханнарар...
 
Иитиллибит
Ийэ тылбыт
Иинэҕэс сири
Имэҥинэн-быйаҥынан
Ибиирэн биэрэр...
Саппа
Садарах уотунан
Күтүр хараҥаны
Күлүмнэтэ сырдатар...
Ийэ тыл —
Быстар-ойдор күҥҥэ
Быыһал-абырал буолар,
Өлөр-сүтэр күҥҥэ
Өрөһүлтэ буолар

Вед: Манан Ийэ тыл күнүгэр аналлаах үөрүүлээх линейка түмүктэнэр, Платон Алексеевич Ойуунускай эппитинии САХА ТЫЛА САЙДЫАН БАҔАРАБЫН сайдыа диэн ЭРЭНЭБИН