Сүз ясалу ысуллары
план-конспект занятия (5 класс)

Родной язык.

Тема урока: Сүз ясалу ысуллары. (Основные способы образования слов.)

1.Сүз ясагыч кушымча ялгану (суффиксальное образование слов):

Сүз ясагыч кушымча ярдәмендә ясала: нефть – нефтьче, сүз – сүзлек.

2.Сүзләр кушылу  (сложение) ысулы 3 төрле ясала: кушма сүзләр, парлы сүзләр, тезмә сүзләр

1) ике тамыр кушылып кушма сүзләр  ясала: таш+бака+=ташбака, кул+яулык=кулъяулык. Бу сүзләр кушылып языла.

2) ике тамыр кушылып парлы сүзләр ясала . бала+чага+ бала-чага, көн+төн=көн-төн. Бу сүзләр сызык аша языла.

3)ике тамыр кушылып тезмә сүзләр ясала. Үги+ана+яфрак= үги ана яфрагы, сабан+туй= сабан туе. Бу сүзләр аерым языла.

3. Бер сүз төркеменнән икенчесенә күчү (Переход слова из одной части речи в другую)

Буяу (краска) (нәрсә?)- исем                  буяу (красить) ( нишләү?)- фигыль

сорау  (нәрсә?)- исем               сорау ( нишләү?)- фигыль

карт  (старик)  (кем?)- исем                   карт (старый) (нинди?) – сыйфат

4. Сүзләрне кыскарту. Татарстан Республикасы – ТР,  музыка факультеты – музфак, трама түгәрәге – драмтүгәрәк, Америка Кушма Штатлары - АКШ.

5.Бирелгән сүзләрне таблицага тутыр.

Гармунчы, башкала, Илшат, күзгә-күз, Кара диңгез, аң-белем, килде-китте, бүлмә,  үги ана яфрагы,  калак сөяге,  та'ныш – таны'ш, күңелле, ТР, алъяпкыч, уку (нәрсә?) -  уку (нишләү?) , көтүче (кем?)- көтүче (нишләүче?), КамАЗ, биюче (кем?)- биюче (нишләүче?), АКШ  

Сау булыгыз, балалар! Уңышлы көннәр сезгә!