Татар теле дәресе. 5 класс Тема "Билгеле үткән заман хикәя фигыль"
план-конспект урока (5 класс) на тему

Укытучы

Баулы шәһәре 1 нче санлы урта мәктәбенең татар теле һәм әдәбияты укытучысы Гәрәева Лениза Әзһәр кызы

Дәрес

Татар теле

Сыйныф

5

Дәрес темасы

Билгеле үткән заман хикәя фигыль

Дәрес тибы

ГКФ

Максатлар

1. Билгеле үткән заман хикәя фигыль турында төшенчә бирү

2. Бу фигыльләрне танып белү күнекмәләре булдыру өчен шарт тудыру, файдалана белергә өйрәтү

3. Яхшы укуга карата ихтирамлы караш тәрбияләүне дәвам итү

Универсаль уку гамәлләре:

 Шәхси УУГ

Метапредмет күнекмәләр булдыру:

Коммуникатив УУГ

Регулятив УУГ

Танып-белү УУГ

Үз мөмкинлекләреңне аңлап, үзеңә дөрес бәя бирү

Аралашу бурычлары нигезендә үзеңнең фикерләреңне тулы һәм төгәл итеп әйтеп бирә белү

Белем үзләштерү дәрәҗәсен искә алып аның нәтиҗәсен күз алдына китерү (прогнозлаштыру)

Аңлап уку; кирәкле мәгълүматны аерып ала белү, төп һәм ярдәмчел мәгълүматны билгели белү

Дәреслек

Р.З.Хәйдәрова, Г.М.Әхмәтҗанова “Татар теле”  5 нче сыйныф, Казан: Татармультфильм, 2014.

Җиһазлау

Дәреслек, методик ярдәмлек, мультимедиа проекторы, презентацион материаллар, Р.З.Хәйдәрова “Татарский язык в таблицах”, карточкалар

Дәрес этаплары

Укытучы эшчәнлеге

Укучы эшчәнлеге

I Оештыру

Максат: психологик уңай халәт тудыру

• Исәнмесез, укучылар!
• Хәерле иртә, агачлар,

     Хәерле иртә, кошлар,

     Хәерле иртә, табигать,

     Хәерле иртә, дуслар.

     Хәлләрегез ничек?

• Настя, хәлләрең ничек?
• Укучылар, әйдәгез, дежур Настяга сорауларыгызны бирегез.

• Исәнмесез!

• Рәхмәт, әйбәт.
• Минем хәлләрем әйбәт.
• Бүген нинди көн? (Бүген болытлы көн)
• Бүген атнаның кайсы көне? (Бүген дүшәмбе)
• Хәзер нинди ел фасылы? (Хәзер кыш)

II Өй эшен  тикшерү

Максат: укучыларның мөстәкыйль эшли алуларын тикшерү

•  Укучылар, ә хәзер алдагы дәрестә бирелгән өй эшен тикшереп китик. 1) 26 нчы биттәге 5 нче күнегүне эшләргә, 2) ала, бирә, чыга фигыльләрен юклык формасында зат-сан белән төрләндерергә, 3) юклык формасы кергән табышмаклар язып килергә иде)

• (Укучылар өй эшләрен укыйлар, дөреслеген тикшерәләр)

III Актуальләштерү

Максат: белгәннәреннән чыгып, белмәгән материалны ачыклау

• Ә хәзер экрандагы презентациягә  карыйк. Укучылар, сүзләрне укыгыз әле.
• Алар нинди сорауларга җавап бирәләр?

- Алар кайчан эшләнгән эш яки хәрәкәтне белдерәләр? Они выражают действие какого времени?

- Шулай булгач, болар нинди фигыльләр?

• Алды, басты.

•  Нишләде?

• (Прошедшего времени) Үткәндә булган эш яки хәрәкәтне белдерәләр.
• Үткән заман хикәя фигыльләр.

IV Уку мәсьәләсен кую

Максат: Теманы, проблеманы формалаштыру

• Димәк, укучылар, бүгенге дәрестә без нәрсә турында сөйләшербез?
• Әйе, үткән заман хикәя фигыль турында – о прошедшем очевидном времени глагола изъявительного наклонения.
• Хәзер күрсәтелгән слайдтагы фигыльләрнең тәрҗемәсен табыйк.

• Кайсылары билгеле үткән заман хикәя фигыль була?
• Ә калганнары?
• Әйе,  хәзер үткән заман хикәя фигыльнең төгәл мәгънәсен чыгарып карыйк инде. Определим  значение прошедшего очевидного времени глагола изъявительного наклонения.   Димәк, үткән заман хикәя фигыль нәрсәне белдерә?
• Ә хәзер дәфтәрләргә число һәм теманы язып куегыз.

- Үткән заман хикәя фигыль турында.

• Тора - стоит, торды - встал, ашый - кушает, ашады - ел, юына - моется, юынды - мылся, киенә - одевается, киенде - оделся.
• Торды, ашады, юынды, киенде.

-  Хәзерге заман хикәя фигыльләр.

 - (Действие, которое было в прошедшем очевидном времени. ) Ул сөйләп торган вакыттан алда булган эш, хәл, хәрәкәтне белдерә.

V Уку мәсьәләсен чишү

Максат: Теманы ачу, проблеманы чишү өстендә эш

• Укучылар, әйтегез әле, бу төр фигыльләр нигез фигыльгә  нинди аффикслар ялганып ясалган? Эти глаголы образуются путём прибавления к основе глагола каких окончаний?
• Димәк, үткән заман хикәя фигыльләр: ды,- де,- ты,-те  аффикслары кушып ясалалар. Бу аффиксларны ничек аерырга соң? Әйдәгез, таблицага карыйк. Ни өчен яз, аша сүзләренә -ды аффиксы ялганган?
• Ни өчен кит сүзенә –те ялганган?
• Яхшы, әйдәгез, югарыда китерелгән фигыльләрне җөмлә эчендә әйтеп карыйк.
• Бу фигыльләр җөмләдә нинди кисәк булып киләләр?
• Ә хәзер алган белемнәребезне дәреслекнең 27 нче битендәге кагыйдәне уку белән ныгытыйк.
• Укучылар, әйдәгез, 3 нче күнегүнең биремен карыйк. Чиратлап укыйбыз.

ФИЗКУЛЬМИНУТ

Без әле бераз арыдык,

Ял итәргә уйладык.

Башны иябез алга,

Аннары артка.

Уңга, сулга карыйбыз,

Алга карап торабыз.

Җилкәләрне селкетәбез,

Кулларны биетәбез,

Бер алга, бер артка сузып,

Күңелле ял итәбез.

Аннары чүгәлибез,

Тезләрне кочаклыйбыз.

Башларны алга иеп,

Бераз гына йоклыйбыз.

Менә ничек ял иттек,

Дәресне дәвам итик.

• Ә хәзер, “Уйлап әйт” уены. Бүген өйрәнгән аффикслар белән үзегез фигыльләр уйлап әйтегез.
•  Яхшы, укучылар, булдырдыгыз. Әйдәгез, төркемдә эшләп алыйк. Кайсыларыгыз күбрәк сүз уйлап табар микән? Сезгә 5 минут вакыт бирәм (төркемнәрдә Файнд зе фиб структурасын куллану).
•  Бик яхшы. Хәзер дәреслектәге      4 нче күнегүгә күчик. Биремен укыйбыз һәм башкарабыз.
• Сез үзегезнең, иптәшегезнең нәрсә дә булса эшләгәне турында әйттегез. Әйдәгез, хәзер яныгыздагы күршегез белән “Син кичә нишләдең?” темасына диалог төзеп карагыз (парларда эш). Составьте диалог с соседом на тему “Что ты делал вчера?”.

• -де, -ты аффикслары ялганып ясалган.

• Чөнки алар сузык һәм яңгырау тартык авазга бетә.

• Ул саңгырау тартыкка бетә.
• Ул китап алды. (Он взял книгу)          Ул идәнгә басты.(Он наступил на пол)    
• Хәбәр.

(Кагыйдәне укыйлар)

• Үткән замандагы фигыльләрне табарга. Алар ничек ясалган?  (Башта телдән башкаралар, аннан дәфтәрләрдә язалар)

(Укучылар укытучы артыннан кабатлыйлар)

• Сикерде, карады, яратты, уйлады, укыды, язды, кисте һ.б.

 (Карточкалар таратыла. 1,2, 3, 4нче номерлы укучылар бер-бер артлы үз почмакларына сүзләр язалар, аннан аларны иптәшләренә укыйлар. Соңыннан сүзләр санала, иң яхшы төркем билгеләнә.)

• Фигыльләрне тиешле алмашлыклар белән әйтергә. (әйтәләр)

• (Күршеләре белән диалог төзиләр, сөйлиләр)

VI Рефлексия

Максат: Дәрес максатына нинди юллар белән ирештек? Ниләр белдек? кебек сорауларга җавап бирү

• Укучылар, без сезнең белән бүген нинди тема өйрәндек?
• Ниләр эшләдек?

• Авырлыклар булдымы?
• Димәк, бу теманы үзләштереп белем алдыгыз, үткән заман хикәя фигыльне үз сөйләмегездә урынлы файдалана алырсыз дип уйлыйм.

• Билгеле үткән заман хикәя фигыль.
• Укыдык, тәрҗемә иттек, яздык, диалог төзедек, хикәя фигыльләрне үткән заманда куярга өйрәндек.

 (Авырлыклар булса, әйтәләр)

VII Бәяләү

Максат: укучыларның үз уңышлары һәм уңышсызлыкларының сәбәбен ачарга, эшчәнлеген бәяләргә өйрәтү

• Укучылар,  “Светофор” уенына вакыт җитте. Алдыгызда яткан  төсле карточкаларны кулларыгызга алыгыз. Димәк, без нишлибез?
• Әйе. (Тактаның сул ягы ачыла, анда бәяләү күрсәтелгән). Теманы бик яхшы аңладым, иптәшемә ярдәм итә алам, дип  уйлаучылар кызыл карточка күтәрә, теманы уртача аңладым, иптәшемә ярдәм итә алмыйм, дип уйлаучылар – сарыны, аңламаучылар – яшелне.
• Яхшы. Мин сезнең бәяләрегездән чыгып, журналга билгеләр куярмын.

• Бүген алган белемебезне бәялибез.

• (Бәяләү карточкалары белән эшлиләр)

VIII Өй эше бирү

Максат: мөстәкыйльлеккә өйрәтү, үз мөмкинлекләреннән чыгып, биремнәрне сайлап алу күнекмәсе булдыру

• Ә хәзер көндәлекләрегезне алып, өй эшләрен язып куегыз. 1) 27 нче биттәге 6 нчы күнегүне язып эшләргә; 2) үткән заман хикәя фигыль кергән ике мәкаль язып килергә; 3) Эшләде сүзен ничек күз алдына китерәсез, шуны рәсем итеп ясап килергә.
• Дәрес бетте. Сау булыгыз.

• (Көндәлекләренә өй эшен язалар)

• Сау булыгыз.