Кәҗә белән Сарык әкияте
план-конспект урока (6 класс) по теме

Кәҗә белән Сарык әкияте.

(әкиятләрдән ассорти, композиция)

Катнашалар: Автор

            Бабай

         Әби

           Кәҗә

            Сарык

             Күбәләк

          Шүрәле

( Г. Тукай әкиятләрен сәхнәләштереп уйнау өчен бер вариант)

Автор :

Борын заман бер ир белән хатын торган,

Тормышлары шактый гына фәкыйрь булган .

Асраганнар бер Кәҗә белән Сарык ,

Болар булган берсеннән – берсе арык.

Әйтә беркөн ире: “ Кара монда , хатын!

(“Егет илә кыз” әсәреннән өзек)

Бабай : Сөям , чүмеч кебек борыныңны җаным,

Гашыйк булдым, тәмам бетте мәҗалым.

Җанашым , аһ, иләк авызыңны үпсәм!

Ни кайгы, инде мин шул чакта үлсәм!

Әби :...Мәхәбәтсез! Лыгырдый шунда җукны

Үзеңдә бер дә килмәгән җир җукмы?

Бабай :... Ачуланма, Гайниҗамалым,

Сине бер дә кимсетеп  әйтмим лә ,җаным.

(Сарык белән Кәҗә әкияте)

Үзең беләсең бит печән хакын,

Китсен бездән чыгып, кәҗә белән сарык,

Ашап ята бушка гына алар  азык !

Автор :

Хатын күнде инде.

Әби :

 Ирем , ярар , ярар ,

Бу икене кумаклыкта карар.

Кәҗә белән Сарык хәзер китсен бездән ,

Аларны соң асрап торып ни файда бар?

Автор :

Нишли инде мискин Кәҗә белән Сарык?

Булмый хуҗа кушканына каршы барып.

Икесенә бер зур гына капчык тегеп ,

Китте болар кырга таба  сәфәр  чыгып .

Бара  болар. Бара . Бара , һаман бара, бара.

Ниһаять ,карны ачкач, Сарык  бер бакчага керде.

( “Төлке һәм йөзем җимеше”шигыреннән өзек.)

Ул анда өлгереп җиткән йөзем җимешләрен күрде.

Йөземнәрне ашарга үрелә, сикергәләп карый ,

Күрә күз , җитмидер  буй , - ул тәмам  хәлдән  төшеп арый.

Озак михнәтләнеп , калгач йөземнәрне  алалмыйча,

Алалмау хурлыгын үз өстенә йөкләп калалмыйча,

Әйтә Сарык:

Сарык:

 Йөземнәре чи , әле өлгермәгәннәр, пешмәгәннәр,- ди,-

Бозасың  ашказаныңны , килешми эчкә анлар , -ди.

( Кәҗә белән Сарык әкияте)

Автор:

Бара болар. Тукталмастан  һаман бара.

Күрә болар каршысында бер күбәләк.

(“Бала белән күбәләктән” өзек)

Кәҗә:

Әйт әле , Күбәләк

Сөйләшик бергәләп .

Бу кадәр күп очып

Армыйсың син ничек?

Сарык:

Ничек көн күрмешең

Табаламсың ризык

 Сөйләп бирче тезеп.

Күбәләк :

 Мин торам урманда

Кырларда , болында.

 Уйныймын , очамын

Якты көн туганда.

 Тик гомерем бик кыска

Бары бер көн генә.

Бул яхшы рәнҗетмә

Һәм тимә син миңа.

Автор:

 Бара болар. Тукталмастан  һаман бара.

Күрә  болар:ерак түгел бер ут яна.

Утны күргәч, иптәшенә әйтә Сарык:

Сарык :

Әйдә ,Кәҗә, куныйк  бүген шунда барып .

Ут янына бүреләр дә килалмаслар

Безнең анда кунганлыкны беләлмаслар.

  Автор :

Сарыкның  бу кушканына  Кәҗә күнде :

Кәҗә :

 “Әйдә , иптәш , ярар, барсак барыйк инде “

     Автор :

Кәҗә белән Сарык ут янына якын барса,

Мискиннәрнең күз алдында  менә нәрсә:

         Кәҗә:

 Нәрсә бу? Качкынмы , җенме? Йә өрәкме? Нәрсә бу?

Кот очарлык , бик килешсез , әллә нинди нәрсә бу!

 Борыны кәп –кәкре –бөгелгәндер тәмам карамак кеби,

Ялтырый , ялт- йолт итәдер эчкә баткан күзләре,

Кот очар , күрсәң әгәр,төнлә түгел, көндезләрен.

          Сарык:

Яп- ялангач, нәп –нәзек , ләкин кеше төсле үзе;

Урта бармак буйлыгы бар маңлаенда мөгезе.

Кәкре түгелдер  моның бармаклары- бик төз-төзен,

Тик килешсез ,-һәрберсе дә ярты аршыннан озын.

Автор :

 Бик озак торгач карашып, күзне –күзгә нык терәп ;

Эндәшә Кәҗә :

Кәҗә :

  Микикики, микикикиии,

Сиңа миннән ни кирәк?

 Шүрәле:

Бер дә  шикләнмә син, мин карак  угры түгел .

Гадәтем , ялгыз кешеләрне кытыклап үтерәм,

 Мин әле сине күргәч, шатлыгымнан  үкерәм!!!!!

Тик кытыкларга яралгандыр минем  бармакларым,

Булгалыйдыр , көлдереп, адәм  үтергән чакларым.

Кил әле , син дә бераз  бармакларыңны селкет, и!

Килче! Икәү     уйныйк бераз кети-кети!

    Автор :

Сарык шунда капчыктагы башны ала,-

Шулчак Шүрәле куркып кала;

Кәҗә  әйтә:

       Кәҗә :

Микикики! Микикики!

Капчыктагы Шүрәле башы  бит уники!

Ах ,уңмаган , җүләр Сарык , надан Сарык,

 Моннан зуррак Шүрәле башын китер алып!

 Автор :

Сарык та аңлап ала бу алдашны,

Капчыктан ул алып килә шул ук башны.

Хәзер инде Шүрәле дә  безнең Кәҗәгә ялына  ,

Тәүбә итә эшләреннән , изгелеккә салына.

Шүрәле :

Син бераз кызган мине , коткарчы,

Моннан ары үзеңә ,углыңа , нәселеңә тимәм.

Башкалардан да тидермәм,ул минем дустым диеп.

Урманда йөрергә мин аңа үзем куштым диеп!

Автор :

Ә Сарык моның сүзләрен колагына элми дә.

Шүрәле :

И , Сарык, һич юк икәндер,мәрхәмәт хисең синең,

Әйтче, зинһар,  мәрхәмәтсез, кем син , исемең кем синең?

Сарык :

Әйтсәм , әйтим,  син белеп кал, чын атым –Былтыр минем ,

Бу Сарык абзаң булыр бу, бик белеп тор син энем!

    Автор :

Утыралар аяк бөкләп утка каршы,

Болар инде тәмләп кенә бутка  ашый.

Ашап туеп, рәхәт кенә, тыныч кына

Кәҗә , Сарык бу төннәрен шунда куна.

Иртә белән иртүк торып, таң аткач ук,-

Тагын болар урман буйлап сәфәр китте.

Нәрсә языйм? Хикәям дә шунда бетте.

И , сабый!

Син әле үс һәм укы күп , шунда аңларсың барын ;

Мәгърифәт нуры ачар күп нәрсәләрнең ялганын.