Өчпочмаклы хатлар
классный час на тему

Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгы

Бөгелмә муниципаль районы Башкарма комитеты Мәгариф идарәсе

Муниципаль бюджет гомумбелем бирү учреҗдениесе

8 нче гомуми урта белем бирү мәктәбе

Өчпочмаклы хатлар

Бөгелмә муниципаль районы

татар теле һәм әдәбияты укытучыларының

семинарында үткәрелгән

I квалификацион категорияле

татар теле һәм әдәбияты укытучысы

Хәбибуллина Эльмира Венер кызының

ачык чара эшкәртмәсе

Бөгелмә,  2015

Солдатские письма.

Экскурсия по экспозиции музея Н. А. Барышева

«Солдатские письма – хроника боя, летопись чувств».

Экскурсовод.  Здравствуйте, дорогие гости. Мы рады приветствовать Вас в нашем школьном музее. Мы дадим Вам сегодня, спустя 70 лет, прикоснуться к треугольной памяти войны, фронтовым письмам. В них хроника боя. В них летопись чувств.

Экскурсовод.  Дары исе, махорка исе сеңгән хатлар була. Сугыш тынып торган арада берникадәр мизгелгә генә туган якка очып кайтырдай булып, тыныч көннәрне  сагынып язылган хатлар алар. Саргаеп, таушалып беткәннәр, язулары җуела башлаган....

        Яу кырыннан кайтмаган солдат хатларын укыганыгыз бармы? Кайтмый калганнарның гади генә сүзләрендә – “тиздән кайтырбыз”, “мин кайткач, демонстрациягә чыгарбыз”, “киләсе бәйрәмдә бергә булырбыз” дигән сүзләрендә дә үзенә бер сагыш бар кебек.

         Инде 70 ел узган... Әйдәгез, бергәләп укыйк шул хатларны.

Почтальонка.   Письма с фронта… Они шли не в конвертах, на них не было марок. Они были сложены треугольничками. Вот так (показывает). В сумке моей были и другие письма, написанные лаконичным канцелярским языком: «Ваш муж (сын, брат) пал смертью храбрых в боях за нашу Родину». Такие письма народ назвал похоронками. Страшно было нести такое письмо в дом. Пузырёк с нашатырным спиртом всегда был наготове. Мы были и почтой, и скорой помощью. Первыми принимали к сердцу всплески бесконечной радости и запредельного горя. «Я вернусь», «жди меня» - этими словами часто завершались письма. В них, в этих словах были и надежда, и заклинание, и вера в победу жизни над смертью.

Экскурсовод.  Хатлар,  хатлар...  Өчпочмаклы,  ак, зәңгәр  яки  ал  конвертлы,  читенә  кыр почтасының тәртип  саны  куелган,  штемпель  сугылган  хатлар.  Әллә  ничә  төрле  кулъязма...  төрле  төстәге  карандашлар,  төрле төстәге  кара белән  язылган  алар.  Төрле-төрле  телдәге  бу  хатларда  бер  максат,  бер  уй,  бер  теләк  бик ачык  чагыла:  җиңүгә  ышаныч!

Экскурсовод.  (Читает письмо) «Да спасёт тебя любовь моя! Да коснётся тебя надежда моя! Встанет рядом, заглянет в глаза, вдохнёт жизнь в помертвевшие губы!  Прижмётся лицом к кровавым бинтам на ногах, скажет: «Это я, твоя Катя! Я пришла к тебе, где бы ты ни был. Я с тобой, что бы ни случилось». И если смерть склонится над твоим изголовьем, и больше не будет сил, чтобы бороться с ней, и только самая маленькая последняя надежда останется в сердце – это буду я, и я спасу тебя!»

Укучы.

Өчпочмаклы хатың килде,

Хатта - өч нокта.

Ни әйтергә теләдең соң

Син шушы хатта?

Сагынам диеп язарга

Әллә кыймадың?

Оялдың да хисләреңне

Язып тормадың.

Саргаям синсез дияргә

Көдрәт җитмәде.

Йөрәктән чыккан сүзләр дә

Хатта китмәде. 

Яратам диеп язарга

Әллә шүрләдең?

Белмәсен дидеңме әллә

Күңелең серләрен?

Өчпочмаклы хатың килде

Хатта өч нокта.

Шул нокталар да кадерле

Син янда юкта.

Экскурсовод. Военкомат. От этих стен, хранящих светлые мгновения истории, ушёл на фронт громить фашизм невысокий паренёк с веснушками на носу и весёлым именем Радка. И полетели на Родину фронтовые треугольнички, написанные химическим карандашом на суровой оберточной бумаге.

 Укучы №1. Теплее на фронте от ласковых писем.

                     Читая за каждой строкой

                     Любимую видишь

                     И Родину слышишь

                     Как голос за тонкой стеной.

Укучы № 2. Мы скоро вернёмся. Я знаю. Я верю.

                     И время такое придёт:

                     Останутся грусть и разлука за дверью

                     И в дом только радость войдёт.

                     И как-нибудь вечером, вместе с тобою,

                     К плечу прижимаясь плечом,

                     Мы сядем и письма, как летопись боя,

                     Как хронику чувств перечтём.

                                                                          И. Уткин, 1943 г.

Укучы №1.      Күпме өмет, сөю, сагыну хисе

                      Өчпочмаклы солдат хатында

                                  Кат-кат укый-укый һәрбер сүзе,

                                  Һәр җөмләсе аның ятланды.

                                   Әнкәем, хат язам!

                                   Ничек соң хәлләрең?

                                   Юрама яманга,

                                   Килмәсә хәбәрем.

                                   Әткәем, хат язам:

                                   Юк башым игәнем,

                                  Һәрвакыт хәтердә

                                 “Сынатма!” дигәнең

Экскурсовод.  Письма – «летопись боя», «хроника чувств». Прикоснёмся к ним. Сердцем. Умом. Внесём всё в свою память. Вот что пишет Радка с войны.

16 октября 1944 года

…нахожусь в рядах пехоты. Шагал пешком по тем прифронтовым дорогам, где мечтал гонять «Студебеккера» или «ЗИС - 5».

Письмо отправлено до востребования, и Радка не очень надеется, что оно дойдёт до адресата, но так хочется поделиться всем увиденным, своей радостью – он участвует в Защите Отечества.

     Прошёл год и вот уже письмо бывалого бойца, а ему всего-то 18 лет! 

«1 марта 1945 года. Всё время проходит в обстановке ожесточённых боёв. Враг зажат в котел и бешено сопротивляется, но перед силой нашего оружия всё равно ему не устоять.

        К тяжёлым условиям фронтовой жизни давно привык… Приходилось ночевать в снегу и мыться в бане, устроенной в палатке. Дома бы непременно простудился, а здесь ничего не берёт!

        Свои шоферские права ношу в кармане, думаю, что когда-нибудь пригодятся, тем более, что победа уже не за горами и близок конец войны…»

      Экскурсовод.  Сагынычлы сәлам хаты. Мәгълүм итүче Трофим улыгыздан әниемә һәм әтиемә, җәмәгатем Фатыймага, Минзифага, Роберт һәм Марсель улларыма бик күп сәлам. Мин бүгенгә кадәр исән-сау, аллага шөкер. Шул машинамда йөрим. Ну, туганнар, алдагысын алла гына белә... Үзегезнең хәлләрегез ничек, шуны беләсем килә. Күптәннән хатыгызны алган юк, барыгыз да исән-саулармы? Ни хәлләрегез бар, барысын да әйтеп хат сала күрегез. Минем адрес шул ук. Утыннарыгыз бармы? Балалар ач йөрмиме? Бик кайгырам сезнең өчен,  туганнар. Мин ерак илләрдә хәзер, гел сугыш эчендә, бик хәтәр җирләрдә йөрибез, аллага тапшырдым, бик изге теләкләрдә торыгыз, туганнарым. Хуш, сау булыгыз.

Экскурсовод.                                   И через месяц 15 апреля 1945 года:

«… я думаю, что мой путь домой будет только через Берлин, а до него не более 50 км!»

              Как хотелось парнишке сесть на «Студебеккер» и рвануть вперёд на Берлин! К Победе! Тогда весь мир жил ожиданием этих великих дней.

«Вчера мне удалось посмотреть кино «Зоя Космодемьянская» - продолжает Радка, - как эта картина возбудила ненависть к подлому врагу»

Экскурсовод.   Исәнме, кадерле энем! Синең эшләрең яхшы булуына мин бик шат. Вакытында язмаганга  гафу  ит мине,         туганым Радка. Урманда, еракта эшләдек. Утыннар әзерлибез. Кызларга бик авыр. Ярый әле ботка биреп торалар, ачтан үлмибез. Кадерле энем, без сине җиңү белән көтәбез.

Синең хатларың минем өчен хәзер иң кирәкле, иң кыйммәтле әйбер, минем көтеп алган шатлыгым, минем җиңүгә өметем. Вакытың булса, яз. Энем, үз-үзеңне сакла, мин синең белән бик горурланам. Синең рәхмәтләреңне һәм хатларыңны саклыйм. Сугыштан соң бергә укырбыз. Сине, өйне бик сагындым. Ләкин шуңа кармастан, мин барысына да түзәм, бу вәхшәтле сугыш кына тизрәк бетсен.

Радка, сак бул, без бит синең белән бу дөньяда икәү генә. Үтенеп сорыйм, тере булып кайт! Кочаклап үбәм сине, синең апаң Роза.

Экскурсовод.   И на следующий день 16 апреля 1945 года:

“Привет с фронта! Шлю вам свой горячий красноармейский привет и самые наилучшие пожелания. Высылаю благодарности, полученные от Верховного Главнокомандующего за участие в боях за города Инстербург, Айлау, Хайлигенбай. Прошу вас сохранить эту благодарность до нашей встречи. Пусть хранится она в память о том, что ваш племянник прошёл всю восточную Пруссиюи надеется получить благодарность за взятие Берлина.”

Такое вселенское желание увидеть поверженного врага, такая радость от причастности к разгрому германского фашизма!...

Но нет, не сбылось!

Громыхнула граната!

Капризен солдатской судьбы произвол.

Три тысячи верст прошагал он отважно,

А десять шагов не сумел, не дошёл.

Экскурсовод.   Без укыдык аны ятимлектән

Җаннар өзгәләнгән чакларда

Без укыдык аны “әткәй”, диеп,

Бер дәшәсе килгән чакларда.

Әткәй кайткан кебек була иде,

Кулга алсаң шушы хатларны.

Җиңү көнен якынайтышты алар

Җиңү килде. Әткәй кайтмады...